تاریخی انcyclopedia
د کیپري په عثماني واکمنۍ ۱۵۷۱ کال کې پیل شوه، کله چې ټاپو د عثماني ځواکونو له خوا ترلاسه شو. دا دوره د درې سوه کالونو نه زیاته شوه او د کیپري د تاریخ په یوه مهمه مرحله کې بدله شوه چې د دې سیاسي، اقتصادي او ټولنیز جوړښت په پراخه کچه بدل کړ. د عثماني واکمنۍ د کیپري په کلتور او پيژندنې کې ژور تاثیر پریښود چې تر دې دورې پورې د ټاپو په ژوند کې حس کیږي.
په ۱۵۷۰ کال کې، د عثماني پوځ د کیپري فتح کولو لپاره خپله کمپاین پیل کړه، او په راتلونکي کال کې ټاپو په بشپړه توګه لاندې راغی. د دې فتح اصلي دلیل د ختیځ سمندر کې د ستراتیژیکو سوداګریزو لارو کنترول ته اړتیا وه، او د عثماني امپراتورۍ د سرحدونو پراخولو غوښتنه هم وه. د کیپري نیونه د وینیز جمهوريتي سره د پراخې جګړې یوه برخه هم وه چې د ۱۴۸۹ کال راهیسې یې ټاپو نیولی و.
د کیپري د فتح وروسته، د عثماني امپراتورۍ د ټاپو په اداره کې مهم بدلونونه را منځته شول. کیپر اوس د امپراتورۍ یوه ولایت شو، او د دې د مدیریت لپاره عثماني والیان ټاکل شول. دې والیانو پراخې واکونه درلودل او د مالیاتو راټولولو، نظم ساتلو او د محلي اوسیدونکو مدیریت لپاره مسوول وو.
عثمانيانو هم خپله قانوني سیستم پلي کړ چې د شرعی قانون پراساس وو، چې د محلي دودونو او قوانینو سره يو ځای موجود وو. دا یوه ځانګړې قانوني چاپیریال رامینځته کړه چې مختلف مذهبي ټولنې (عیسایي او مسلمانه) کولای شول خپل دودونه او قوانین تعقیب کړي.
عثماني واکمنۍ د کیپري کلتوري منظر بدل کړی. په ابتدا کې محلي یوناني نفوس د نويو ټولنیزو واقعیتونو سره مخ شول. عثمانيانو د "ملت" سیستم وضع کړه چې مختلفې مذهبي ټولنو ته اجازه ورکړه چې خپل داخلي مسایل، لکه زده کړه، واده او کورني مسایل اداره کړي.
سره له دې، محلي عیسایانو د مسلمانو واکمنۍ له خوا فشار احساس کاوه، او د تبعیض پیښې هم رامینځته شوې. سره له دې، د عثماني اداري په ځینو اقتصادي وده کولو کې هم فرصتونه وړاندې کړل، چې د سوداګرۍ او زراعت ودې سره مرسته وکړه.
د کیپري اقتصاد په عثماني دوره کې مهم بدلونونه ولیدل. ټاپو د تولید او سوداګرۍ یوه مهمه مرکز شوه. عثمانيانو د زراعت په پراختیا کې فعاله ونډه واخیسته، چې پکې پنبه، غوز او زیتون شامل وو. کیپر همدارنګه د خپلو شرابو لپاره مشهور شو چې نورو برخو ته به صادر شوي.
سوداګري د اقتصاد یوه کلیدي برخه وه، او کیپر د ختیځ او لویدیځ تر منځ په لاره کې د یوه مهم مرکز په توګه وده وکړه. عمده بندرونه، لکه فاماغوستا او لیماسول، د نړیوالې سوداګرۍ په برخه کې مهم نقش درلود، چې د مدیترانې نورو برخو سره اړیکه ټینګه کړې.
سره له دې چې د عثماني واکمنۍ په دوره کې نسبي سوله ییزه ګډ ژوند وو، مګر دا دوره د تضادونو او بغاوتونو څخه خالي نه وه. د ۱۸۲۱ کال بغاوت خورا مشهوره وه، کله چې د کیپر یونانیانو د عثماني واکمنۍ پروړاندې بغاوت وکړ او د یوناني ازادۍ د مبارزې یوه برخه یې شوه. پداسې حال کې چې بغاوت وځپل شو، دا د ټاپو او د سیمې په راتلونکو پیښو کې مهم تاثیر و.
بغاوتونه هم د ټولنیزو او اقتصادي مشکلاتو له کبله رامینځته شول. سیاسي سرکوب او مالیات د محلي اوسیدونکو تر منځ د نارضایتي لامل شوه، چې کله وختونو کې خشونت او بغاوتونه رامینځته شول. سره له دې، د عثماني اداره معمولاً ددې بغاوتونه سره سرسخت واکونو ته ځواب ویلو، چې دا به د محلي ټولنو او حکومتي واکمنۍ ترمنځ د اړیکو لا زیات خراب کړي.
عثماني واکمنۍ د کیپري په کلتور کې یو مهم میراث پریښود. معمارۍ یادگارونه، لکه جوماتونه، حمايمونه او پلونه، تر اوسه د عثماني دورې شاهد دي. د فاماغوستا لالا مصطفی پاشا جومات او د نیکوسیا سلطان سلیم جومات یوازې د معمارۍ میراث څو بیلګې دي چې د عثماني لارې ساتي.
همدارنګه، د عثماني کلتور محلي خوراک، هنر او صنایع ته هم تاثیر کړی دی. د کیپري ډیر دودیز خواړه او ترکیبونه د عثماني ریښو لري، چې د ټاپو د پخلي میراث ته ژوروال ورکوي.
د کیپري عثماني واکمنۍ تر ۱۸۷۸ کال پورې دوام وکړ، کله چې د روسي-ترک جګړې له کبله ټاپو د انګلستان ته د کرایه شوې سیمې په توګه وسپارل شو. دا د کیپري په تاریخ کې د یوه نوې دورې پیل شو، چې خپلې ځانګړتیاوې او چلینجونه به ولري. سره له دې، د عثماني دورې تاثیر د کیپري په پيژندنه او کلتور کې مهمه برخه پاتې کیږي.
د کیپري عثماني واکمنۍ یوه پیچیده او څو اړخیزه دوره ده چې د ټاپو په راتلونکي تاریخ باندې مهم تاثیر لري. په دې دورې کې اقتصادي، ټولنیزې او کلتوري بدلونونه د کیپري د خلکو ځانګړې پېژندنه رامینځته کوي او تر دې مهال په معاصر ټولنه باندې اغیز کوي. د دې دورې د پوهیدو سره موږ کولی شو د ختیځ میدېترانې په پراخو پروسو پوه شو او د سیمې تاریخ د جوړولو لپاره یې اهمیت درک کړو.