تاریخی انcyclopedia
د بریتانوي استعماري حکومت په کیپروس کې د ۱۸۷۸ کال نه تر ۱۹۶۰ کال پورې پیل شو او دوام وموند. دا موده د جزیرې د سیاسي، اقتصادي او ټولنیز جوړښت په اړه مهم اثر ورکړ. بریتانوي حکومت د عثماني حکومت پر ځای راغی او په کیپروس کې د تاریخ یوه مهمه پړۍ شوه، چې د هغې د کلتوري چاپیریال او د مختلفو نسلي او مذهبي ګروپونو ترمنځ اړیکو ته بدلون ورکړ. په دې مقاله کې به موږ د کیپروس د بریتانوي استعماري حکومت د اساسي پړاوونو او ځانګړتیاوو په اړه فکر وکړو.
له دې نه وړاندې چې کیپروس د بریتانیا مستعمره شي، دا د درې سو کالو نه زیاتو لپاره د عثماني واک لاندې و. په ۱۸۷۸ کال کې، د روسي-ترکي جنګ له امله، د عثماني امپراتورۍ د کیپروس کنټرول د بریتانیا ته وسپاره. مګر جزیره په رسمي توګه د عثماني سلطنت لاندې پاتې شوه، په داسې حال کې چې عملاً د بریتانوي ادارې لاندې و. دا توافق د بریتانیا د نفوذ د قوي کولو په لور یوه سیاسي چالاکي وه چې موخه یې د ختني مدیتراني هېوادونو کې د بریتانیا نفوذ زیاتول ول.
په لومړیو کې د بریتانوي اداره په کیپروس کې د محلي رسم و رواج سره سم جوړه شوې وه، مګر د وخت په تیریدو سره د مدیریت په برخه کې مهم بدلونونه راغلل. بریتانیایانو خپل اداري جوړښت راوست چې د انګلیسي قانون پر بنسټ و، چې دا د جزیرې د مدیریت سیستم بدل کړه.
بریتانوي حکام، والي ټاکل، چې د جزیرې د داخلي چارو مسؤل وو. مدیریت د استعماري ادارې په لاس کې متمرکز و، او محلي اوسیدونکو ته د سیاسي پروسو پر وړاندې واقعي ځواک نه و. سره له دې، د بریتانوي ادارې ځینې محلي قدرتونه وساتل، چې کیپریږو ته یې اجازه ورکړه چې خپل رسمونه او دودونه وساتي.
د بریتانوي حکومت په موده کې، کیپری یونانیانو د خپلواکې او آزادې غوښتنې لپاره فعال غوښتنې پیل کړې. په ۱۹۳۱ کال کې، یو انتفاضه پیل شوه، چې د "۱۹۳۱ کال انتفاضه" په نوم یادیږي، چې د بریتانوي ادارې د پالیسیو له امله د محلي خلکو د نارضایتۍ له امله راپورته شوه. د انتفاضه په ځواب کې، بریتانیایانو د سرکوب او د کیپریانو حقوقو محدودولو ته دوام ورکړ، چې دا د جزیرې پر وضعه لا نور فشار وارد کړ.
د بریتانوي استعماري حکومت د کیپروس په اقتصاد کې مهم بدلونونه راولي. بریتانیایانو نوې کرنیزې کړنلارې او ټیکنالوژۍ معرفي کړې، چې د کرنې په پرمختګ کې یې مرسته کړې. اساسي کشتونه د سیتروسی، ریسن او انګورونو وې. مګر د دې پرمختګ ګټې عمدتاً د بریتانوي استعماري ګټو ته رسېدلې.
بنسټیزې تسهیلات هم بدلې شوې، بریتانیایانو لارې، ریل لارې او بندرونه جوړ کړل، چې د توکو انتقال اسانه کړي. سره له دې، ډیری محلي اوسیدونکي لا هم فقر کې پاتې وو، او د دوی ژوند سخت و. کیپروس د بریتانوي تجارت او د نظامي ستراتېژۍ لپاره په سیمه کې مهم مرکز شو، مګر محلي اوسیدونکي اکثره وخت په ناسم وضعیت کې پاتې شول.
د بریتانوي حکومت هم د تعلیم سیستم باندې اثر پریښود. نوې ښوونځي او تعلیمي ادارې جوړې شوې، مګر دا اکثره وخت د استعماري اداري ګټو سره سمونه لرله. تعلیم د ټولو لپاره موجود شو، مګر اکثره د امتیاز لرونکو ټولګیو غړو لپاره.
ټولنیز بدلونونه هم د مختلفو نسلي او مذهبي ګروپونو ترمنځ د تعامل له امله رامنځته شوې. د بریتانوي "تقسیم او واک" تګلاره د کیپری یونانیانو او کیپری ترکان تر مینځ د تنش د زیاتوالي لامل شوه. دا د نسلي تنش زیاتولو ته یې لاره هواره کړه، چې په پایله کې د لا زیاتې نښتو لامل شو، چې په وروستیو کلونو کې رامنځته شوې.
د دویمې نړیوالې جګړې په دوره کې کیپروس ژور اثر ولیده. د جګړې په پیل کې، جزیره د بریتانوي ځواکونو لپاره یوه ستراتیژیکه نظامي پایه شوه. په ۱۹۴۱ کال کې، کیپروس د ایټالیایی او جرمنو ځواکونو لخوا برید وشو، مګر بریتانوي ځواکونو وتوانیدل چې جزیره په بریالیتوب سره وساتي. په هر حال، جګړې اقتصادي ستونزې او د خوړو کمښت رامنځته کړ.
د جګړې وروسته، د آزادۍ غوښتنې زیاتیدل پیل شول، او کیپری یو نانیانو مختلف غورځنګونه پیل کړل، لکه EOKA (د کیپری د آزادۍ د ملی هڅونې) چې موخه یې د بریتانوي حکومت پای ته رسول او د یونان سره یو ځای کول و. دا غورځنګ د یونانی او ترک کیپریانو ترمنځ او همداراز د بریتانوي مقاماتو سره د تاوتریخوالي او نښتو لامل شو.
په ۱۹۵۵ کال کې EOKA راپورته شوه، چې د بریتانوي ادارې پر وړاندې پارتيزاني جګړه پیل کړه. دا غورځنګ د کیپری یونانیانو ترمنځ پراخه ملاتړ ترلاسه کړ، چې د آزادۍ لپاره یې غوښتنه کوله. د بریتانوی چارواکو په ځواب کې سخت اقدامات واخیستل، چې د نښتو شدت ته یې دوام ورکړ.
د نړیوال فشار او د کیپری یونانیانو او ترکانو ترمنځ د دوامداره نښتو په نتیجه کې، بریتانیا د کیپروس لپاره د استقلال ورکولو امکان په پام کې ونیول. په ۱۹۶۰ کال کې د لندن تړون لاسلیک شو، چې د کیپروس د مستقل دولت د رامنځته کولو او د بریتانیا، ترکیې او یونان لخوا د امنیت د تضمین غوښتنه کوي.
د بریتانوي استعماري حکومت په کیپروس کې یوه پیچلې او متناقضه دوره وه، چې د جزیرې په تاریخ باندې مهم اثر لري. د دې دورې سیاسي، اقتصادي او ټولنیز بدلونونه د کیپری خلکو ځانګړې هویت جوړ کړي او د نښتو لامل شوي، چې تر اوسه روانې دي. د دې دورې پوهیدل د هغه پراخو پروسو په پوهیدو کې مهم دي، چې په کیپروس او ختني مدیتراني کې په روانې دي.