تاریخی انcyclopedia
مکسيکو، د هغې د ګڼو کلونو تاریخ سره، د ګڼ شمېر مهمو اشخاصو زېږنده ده، چې نه یوازې د خپلې هېواد تقدیر باندې، بلکې د نړیوال تاریخ په برخه کې هم لوي اثر درلودلی دی. دغه شخصيتونه بېلابېلو دورو او برخو پورې اړه لري — د مخکې له هسپانوي دورې څخه تر معاصر وختونو پورې. هغوی په سیاست، کلتور، هنر او ساینس کې عمیق اثرات پرېښي، او ډیری یې د عدالت او خپلواکۍ د مبارزې سمبولونه ګرځېدلي دي.
مونتيزوم II (یا مונטیکوسوما II) د عظیم آزتیک امپراطوري وروستی واکمن و، چې د 1502 څخه تر 1520 کالونو پورې حکومت وکړ. د هغه حکومت په غمیزه پای ته ورسېد، کله چې هسپانوي کنکیسټادوران د ارنان کورتس په مشرۍ د آزتیکانو سیمې ته راغلل. سره له دې چې د مونتيزوم د هسپانویانو لپاره ابتدایي میلمه پالنه وه، پیښې ژر بدلون وموند، او د هسپانویانو سره د شخړو په پایله کې آزتیک امپراطوري ویجاړه شوه.
مونتيزوم II د قوت یوه وزیر سقوط سمبول شو او د هغه د سیاسي او کلتوري رول په خاطر یادونه کیږي. د هغه تقدیر تراوسه د تاریخ پوهانو لپاره جالب دی، ځکه چې هغه د مکسيک د آنے نسل او اروپایانو ترمنځ د ټکر جسد کوي.
مګرویدیدو ایډالګو د مکسيکې د خپلواکې جګړې یو له مهمو قهرمانانو څخه و، چې په 1810 کال کې پیل شو. د یو کاتولیک کشیش په توګه، هغه د هسپانوي استعماري حکومت خلاف پاڅون راپارولو، د ازادۍ، برابري او وروڼه ولي غوښتونکي. د هغه مشهور "ګریتو-دی-دیوریز" چې د 1810 کال د سپتمبر په 16 وویل شو، د مکسيکانو د خپلواکۍ مبارزې پیل شو.
ایډالګو ملی قهرمان ګڼل کیږي، او د هغه شخصیت د خپلواکۍ او ټولنیزې عدالت لپاره د غوښتنې سمبول دی. سره له دې چې ایډالګو په 1811 کال کې نیول او اعدام شو، د هغه عملونه او نظریات د مکسيکې په نورو انقلابي غورځنګونو کې د بنسټ په توګه پاتې شول، او د هغه یاد د ملي جشن - د خپلواکۍ ورځې په نوم زنده دی.
ایمیلیانو زاپاتا د مکسيکې د انقلاب (1910-1920 کالونه) یو له روښانه شخصیتونو څخه دی. زاپاتا د زراعت د اصلاحاتو لپاره مبارز و، د کلاسي ځمکې او آزادۍ لپاره. د هغه شعار "ځمکه او ازادي" د انقلاب او د غریب غونډو د حقونو لپاره د مبارزې سمبول شو.
هغه نه یوازې د زراعتي مبارزې سمبول شو، بلکې په مکسيکي کلتور کې یو انځور هم شو. زاپاتا وسله والې ډلې رهبري کړې او د شتمنو ځمکوالو لخوا د فساد او استثمار خلاف مبارزه وکړه. هغه په 1919 کال کې ووژل شو، مګر د هغه میراث تر نن ورځې ژوندی دی. زاپاتا د حقایقو او انصاف لپاره د قربانۍ په حیث د تاریخ په پړاو کې پاتې شو.
پانچا ویلیا یو بل ملی قهرمان دی، چې د مکسيکې د انقلاب په مهال لوی رول لرلو. د زاپاتا په پرتله، ویلیا د ټولنې له کم سړي قشره څخه راپورته شوی و او د مکسيکې په شمال کې د پاڅونونو مشر شو. هغه د ځانګړي نظامي ستراتیژیک وو، او د برابري او اصلاحاتو لپاره د مبارزې سمبول هم و. په خپل ژوند کې، ویلیا د خلکو قهرمان او یو متنازع شخصیت و، ځکه چې هو دا هر وخت د قانون چارچوب کې عمل نه کاوه.
ویلیا د پورپیریو دیاس د استبداد د راټیټولو او د زراعت د اصلاحاتو په برخه کې مهم رول لرلو. هغه د زراعتي حقونو لپاره مبارزه روانه وساتله او په 1923 کال کې ووژل شو، مګر د هغه نوم د خلکو په یاد کې د ناکراره عدل سمبول دی.
دیګو ریویرا د مکسيکې له مشهور هنرمندانو څخه دی، دی د XX پېړۍ په هنرونو کې د میکسیکن موریالیزم د حرکتونو استازی و. ریویرا د مکسيک د کلتوري ژوند کې کلیدي شخصیت و او د خپلو فریسکوګانو او انځورونو له لارې د سوسیالیسم او کارګرو د همکارۍ نظریاتو ته پرمختګ ورکولو کې لویه ونډه لرله. هغه د مکسيکي بزګرانو، کارګرو او اندیجن د ژوند صحنې اکثراً انځور کړ، چې د ټولنیز انصاف لپاره د هغه ژمنتیا څرګندوي.
ریویرا هم د مشهوره هنرمند فریدا کاهلو خاوند و. د هغه هنر د مکسيکي کلتور او هنر باندې هر اړخیز اثرات لرل، او د هغه ګڼ شمېر آثار، لکه د ملي ماڼۍ دیوالونه، ملي سمبولونه شول.
فریدا کاهلو د مکسيکې او نړیوال کلتور کې نه کم مهمه شخصیت ده. هغه یوه هنرمند وه، چې د هغې آثار نه یوازې د مکسيک د فولکلور سمبول شول، بلکې د هغې د جسماني او عاطفي عذابونو سره تړلي درد او ویر احساس هم یوه ژوره شخصي اظهار و. د هغې د خود انځورونو له مخې، فریدا کاهلو د ټولنیزې نا انصافي او د ښځو د برابري لپاره د مبارزې په ضد اعتراض څرګند کړ.
فریدا د فمینیزم سمبول او د مکسيکي هویت نماینده شوه. د هغې ژوند او آثار تراوسه د هغو نسلونو لپاره الهام بښوونکي دي چې د ښځو او اقلیتونو د حقوقو لپاره مبارزه کوي.
لازارو کاردیناس د 1934 نه تر 1940 پورې د مکسيک ولسمشر و، او د هغه حکومت د لویو سیاسي او ټولنیزو اصلاحاتو لپاره ځای و. هغه د نفت صنعت ملي کولو لپاره مشهور شو، چې مخکې له دې د بهرنیو شرکتونو تر کنټرول لاندې و. کاردیناس هم د زراعتي اصلاحاتو ترسره کولو لپاره چې د بزګرانو ترمنځ د ځمکې تقسیم ته موخه درلوده، او د ګڼ شمېر ټولنیزو پروګرامونو د جوړولو وبخښي.
د هغه د رهبري لاندې مکسيکو اقتصادي لحاظه خورا استقلال ترلاسه کړ، او د غریبۍ د کمولو لپاره د هغه هلې ځلې د پرمختللي مکسيکي دولت د جوړولو لپاره مهم رول ولوبولو. کاردیناس د هېواد د تاریخ په یوه له لوړ درناوي شخصیتونو پاتې کېږي.
ګبریلا میستراول، که څه هم په چیلي کې زېږېدلې، د مکسيکې لپاره یوه مهمه شخصیت ده، چې د هغې له کلتوري او سیاسي اړیکو سره تړاو لري. میستراول شاعر او دیپلومات و، او د 1945 کال د ادبیاتو نوبل جایزې لاسته راوړونکې هم وه. د هغې هنر او فعالیت د ډېرو لاتینې امریکا هیوادونو پورې، چې پکې مکسيکو هم شامل دی، ژور اثر درلود، هلته چې هغې د کلتوري او تعلیمي اصلاحاتو په برخه کې فعاله ونډه واخیسته.
په وروستیو څو لسیزو کې، د مکسيکې په تاریخ کې د اندریس مانوئل لوپیز اوبرادور په څېر سیاستوالو لویه ونډه درلوده، چې په 2018 کال کې د مکسيکې ولسمشر شو. د ده اصلاحات د فساد سره مبارزې، د ټولنیز عدالت لوړولو او د هېواد د اقتصادي وضعیت ښه کولو لپاره دي. د ده فعالیت، سره له دې چې لا هم بحثونه رامنځته کوي، مګر هغه ناڅرګند ډول د مکسيکې په نوین سیاسي ژوند کې مهم شخصیت پاتې دی.
د مکسيکې مشهور شخصیتونه، لکه هنرمندان، سیاستوال، او د غورځنګ مشران، د هېواد په پرمختیا باندې اغېز ته دوام ورکوي. د هغوی میراث د ملت د کلتوري او تاریخي جوړښت یوه برخه ده، چې د روحی قوت او د بدلون، ټولنیز انصاف او خپلواکۍ لپاره د غوښتنې مثال وړاندې کوي.