مکسیکو انقلابه
مکسیکو انقلابه (1910-1920) د شلمې پېړۍ یوه له مهمو ټولنیزو او سیاسي انقلابونو څخه شوه چې نه یوازې مکسیکو، بلکې ټوله لاتینې نړۍ بدل کړه. دا د ولسمشر پورفیریو دیاز د دکتاتورۍ پر ضد د پاڅون په توګه پیل شوه او د مکسیکو په ټولنه، اقتصاد او سیاست کې بنسټیز بدلونونه رامنځته کړل. په دې مقاله کې موږ د انقلابي علتونه، کلیدي پېښې او پایلې وڅیړو.
د انقلاب علتونه
مکسیکو انقلاب ګڼ شمېر علتونه درلودل، چې پکې شامل دي:
د پورفیریو دیاز دکتاتوري: د دیاز د 30 کلنې حکمراني په اوږدو کې سختې غبرګونونه د اپوزیسیون پر ضد، د آزادۍ سرغړونه او د ځايي وګړو او بزګرانو حقونو ته سپک ګوته نیول وه.اقتصادي نابرابري: د هیواد شتمني په لږ شمېر خلکو کې متمرکزه شوې وه، په داسې حال کې چې د نفوس اکثریت، په ځانګړې توګه بزګران، په بې وزلۍ کې ژوند کاوه.بهرني مداخلت: د بهرنیو شرکتونو پانګونې د مکسیکو اقتصادي جوړښت ته د بهرنیو قوتونو له مخې د انحصار سبب شوې، چې د مکسیکي خلکو ناپسندیدنه راپارولې.د بزګرانو ناخوښي: بزګران د زمکې لپاره جګړه کوله چې بهرني شرکتونه او لوی ځمکOwnerان یې نیولي وې.
د انقلاب پیل
انقلاب په 1910 کال کې د فرانسسکو ای. مادرو د یوه څرګندونې سره پیل شو، چې د دیاز رژیم پر ضد د پاڅون غوښتنه یې وکړه. په خپل مانیفیسټو کې، چې "د سان لوئیس پلان" په نوم مشهور دی، مادرو دیموکراټیک اصلاحات او آزاد انتخابات غوښتل.
د لومړي پاڅون وروسته، چې د 1910 کال د نومبر 20 نېټه پیل شو، انقلاب ګړندي پرمختګ واخیست. د هیواد په مختلفو برخو کې د مادرو پلویانو او حکومتي ځواکونو ترمنځ مسلح شخړې پیلې شوې.
کلیدي شخصیتونه
د انقلاب په جريان کې ګڼ شمېر برجسته شخصیتونه شامل وو:
فرانسسکو ای. مادرو: د انقلاب رهبر، چې په 1911 کال کې ولسمشر شو، مګر په 1913 کال کې د یوه کودتا له امله ووژل شو.ایمیلیانو زاپاتا: د جنوبي مکسیکو بزګرانو پاڅون د رهبر، چې د ځمکني اصلاحاتو او بزګرانو حقونو لپاره مبارزه یې وکړه.پانشو ویلیا: د شمال مکسیکو پوځي رهبر او انقلاب کوونکی، چې د کرنیزو اصلاحاتو او د منابعو ملی کیدو غوښتنه یې وکړه.
د انقلاب مهمې پېښې
د مکسیکو د انقلاب په موده کې ډیری مهمې پېښې رامنځته شوې، چې په کې شاملې دي:
د دیاز ګډوډي (1911): د سختو جګړو وروسته، د دیاز حکومت له خپلې دندې استعفا ته مجبوره شو، او مادرو نوی ولسمشر شو.د مادرو پر ضد بغاوت (1913): مادرو د یوه پوځي کودتا په نتیجه کې غورځول شو او ووژل شو، چې دې ته یوه نوې لاسته راوړنه د ناامنیو یوې نوې څپې ته لار هواره کړه.د اساسي حکومت جوړول (1917): د ګڼو کلونو شخړو وروسته، نوې قانون اصول ومنل شول، چې د مکسیکي خلکو ټولنیزې او اقتصادي حقونه یې تضمین کړل.
د 1917 کال اساسي قانون
د 1917 کال اساسي قانون د انقلاب تر ټولو مهمو لاسته راوړنو څخه یو و. دا د لاندې شیانو تضمین کوی:
د ځمکني اصلاحاتو لپاره د پلان جوړونه.
د منابعو ملی کیدل او د دولت کنټرول پر ستراتیژیکو سکتورونو.
د ټولنیزو حقوقو تضمین، چې د ښوونې او روغتیا حق شامل دی.
د انقلاب پایلې
مکسیکو انقلاب پر هېواد کې مهم تاثیرات ورکړل:
ټولنیزې بدلونونه: د بزګرانو او کارکوونکو لپاره د حقوقو لپاره مبارزه پیل شوه، چې د اتحادیې او نورو ټولنیزو غورځنګونو رامنځته کېدو لامل شوه.د اقتصاد ملی کیدل: مکسیکو د هیواد مهمو سکتورونو ملی کولو په موخه څو اصلاحات ترسره کړل، چې د تېلو په څېر سکتورونه پکې شامل دي.د نوې هویت جوړونه: انقلاب د مکسیکي ملي هویت او فخر د رامنځته کولو لپاره اسانتیاوې رامنځته کړې.
کلتوري بدلونونه
مکسیکو انقلاب هم د هنر او کلتور پر وړاندې تاثیر وکړ. هنرمندان لکه دیګو ریورا او فریدا کاهلو د ټولنیزو ستونزو او د ملت مبارزې منعکس کولو لپاره آثار جوړول پیل کړل. موسیقي، ادبیات او تیاتر هم د انقلاب نظریاتو د څرګندولو مهمو وسیلو په توګه وپیژندل شول.
پایله
مکسیکو انقلاب نه یوازې د مکسیکو لپاره، بلکې د نړۍ لپاره یوه مهمه پېښه شوه. دې نورو هېوادونو ته د خپلواکي او ټولنیزو حقوقو لپاره د مبارزې الهام ورکړ. د پیچلي پایلو او داخلي شخړو سره سره، انقلاب د عصري مکسیکو دولت او هویت د ودې بنسټونه ایښودلي. د انقلاب یاد په مکسیکي خلکو کې ژوند کوي او د عدالت او equality لپاره د مبارزې لپاره الهام ورکونکی دی.
شریکول:
Twitter
نورې مقالې:
تاریخی انcyclopedia