تاریخی انcyclopedia
سوري ادبیات د عرب ادبی نړۍ يوه مهمه برخه ده او یوه شتمنه تاریخ لري چې مختلف دورونو او سمتونو ته ورسېږي. د سوریې اغیزه پر عربي کلتور او ادبیات بې چینلنه ده، او د سوریایي لیکوالانو څخه ګڼ شمیر آثار په عربي او نړیواله کچه نښه شوي دي. په دې مقاله کې د سوریې د هغو مشهورو او مهمو ادبیاتو آثار تر بحث لاندې نیول شوي دي چې پر عربي نړۍ او د هغه څخه بهر اغیزه کړې ده.
کلاسیکه سوریې ادبیات د هغو آثار له لارې څرګندېږي چې د هېواد شتمن تاریخ، فرهنګ او دودونه انځوروي. د سوریې ادبیاتو یو له ترټولو پخوانیو مثالونو څخه شاعري ده، چې په پری اسلامیک دور کې رامنځته شوه، او یوه مهمه میراث یې پریښود.
یو له مشهورو قدیمو آثارونو څخه «د یوحنا بپتسطه وژل» دی، چې په آرامي ژبه لیکل شوی و. دغه اثر د سوریې د مسیحیت دود یوه مهمه برخه ده او د سیمه کې د لومړنیو ادبیاتو له لومړیو څخه بلل کیږي. په دې کې د یوحنا بپتسطه د ژوند او مرګ اړوند پېښې او د سوریې لومړنیو مسیحیانو ژوند بیان شوي دي.
اوسنۍ سوریه ادبیات د هغو کارونو مجموعه ده چې د سیاست، ټولنیزې عدالت نه تر شخصي تراژیدیو او کلتوري بدلونونو پورې پراخه موضوعات پوښي. دغه آثار په ژور ډول د شلم او اګست دورنو کې د سوریې پر بدلونونو کې څرګندوي، او د دوی ډېری د جګړو او ټولنیز بې انصافی پایلې په نظر کې نیسي.
یو له تر ټولو مشهور سوریایي لیکوالانو څخه نیzar کابينی (1923–1998) دی، چې د عربي نړۍ له لویو شاعرانو څخه شمېرل کیږي. د هغه شاعري د جذابیت او احساساتي والی له مخې ځانګړې ده، او د عشق، آزادۍ او ټولنیز عدالت موضوعات د هغه په آثارونو کې مهم ځای لري. د کابني له مشهور آثارونو څخه «د سړي او ښځې شاعري» (شعر الرجل والمرأة) دی، چې په کې د عاشقانه اړیکو او په عربي ټولنه کې د ښځو رول ته اشاره کوي. د هغه شعرونه هم د سیاسي نظامونو او ټولنیزې فشار پر وړاندې انتقادات کړی، چې هغه د عربي نړۍ په یوه له مشهورو، خو بحثی انتظارونکی لیکوال کړی دی.
نیzar کابيني د عربي نړۍ کې د ادبي او ټولنیزې آزادۍ سمبول دی. د هغه شاعري نه یوازې شخصي تجربې انځوروي، بلکې په سیاسي پروسې کې فعاله مداخله هم کوو. په هغه شعرونو کې د دولت ضد احساسات څرګند دي، د ظلم پر وړاندې احتجاج او د ټولنیز بدلون لپاره هڅې څرګندوي. په خپل اثر «غږونه چې خاموشي نه خوښوي» کابيني د ښځو پر وړاندې د تشدید مسله راپورته کړې، چې د هغه کارونه په عربي هېوادونو کې د ښځو د حقونو لپاره د مبارزې په برخه کې مهمه نظریه جوړه کړې ده.
د کابيني آثار نه یوازې په سوریه کې، بلکې په ټولو عربي نړۍ کې لوستل کیږي. د هغه په معاصر عربي شاعري کې د پرمختګ پر سر د هغه اغیزه اټکل نه شي کیدلی، او هغه لا هم مثال دی چې څنګه ادبیات د ټولنیز بدلون د وسیلې په شکل کارول کیدلی شي.
د نیzar کابيني پرته، سوریه نړۍ ته نور لوی لیکوالان هم ورکړي دي. د بېلګې په توګه، حسن خلد، چې د «سیوري او آینه» مشهور رومان لیکوال دی، د عربي ټولنې داخلي نړۍ او د هویت مسلې څېړي. د هغه آثار اکثره دودیزو امکاناتو ته نیوکه کوي او د عربو په نړۍ کې د نوښت غوښتنه کوي.
یو بل مهم سوریایي لیکوال سعد الحریري دی، چې آثار یې د تاریخي څېړنو نه تر فلسفي غورونو پورې پراخه موضوعات لري. د هغه رومانې اکثره د سوریې او د منځني ختیځ ټولې سیمې پیچلتیاوې بیانوي.
سوري دراماتیک هنر اوږده او شتمنه tradición لري. تیاتر په سوریه کې همیش د ټولنیز ژوند یوه مهمه برخه وه، او د تیاتر هنري ساحې کې رامینځته شوي آثار اکثره د موجوده ټولنیزو او سیاسي موضوعاتو ته اشاره کوي. د جنګ وروسته لسیزو کې، سوریایي تیاتر د احتجاجي احساساتو د بیان او د انساني حقونو د مبارزې مهمه وسیله شوه.
یو له تر ټولو مشهور تیاتري شخصیتونو څخه یوسف الشاهید دی، چې د هغه ډرامې د معاصر سوریې په اړه عمیق ټولنیز او سیاسي غورونو وړاندیز کوي. د هغه اثر «د خلکو خاموشي» د سوریانو ورځنی ژوند د ډکتاتورۍ او ظلم په شرایطو کې بیانوي، خاصه توګه د قدرت بیرونی او سیاسي ځورونې موضوعات انځوروي.
د سوریې ادبیاتي میراث پر عربي کلتور او ادبیاتو په پراختیا کې مهم اغیزه کړې ده. سوریایي لیکوالان، شاعران او دراماتورګي د عربي ادبیاتو په دود کې د مهمو شخصیتونو په توګه پیژندل شوي دي، او د دوی آثار په ګڼو ژبو ژباړل شوي دي. د سوریې ادبیات د عربي هېوادونو نه بهر هم محسوسه شوې دي.
سوري ادبیات، په خاصه توګه په شلم پېړۍ کې، د دودیز او معاصر عربي ټولنې تر منځ د ارتباطی زیدي په توګه ځای ونيسی. د سوریایي لیکوالانو آثار اکثره د مهمو ټولنیزو او سیاسي مسلو پر سر بحث کوي، او د ادبیاتو له لارې، سوریایي خلک هڅه کوي چې خپل هویت او د آزادۍ لپاره خپلې مبارزې ته وده ورکړي. د ګڼ شمېر چلنجونو او بحرانونو سره سره، سوریه ادبیات دوام لري، په سیمه کې د معاصر فرهنګي او سیاسي ژوند په برخه کې یوه مهمه ونډه لوبوي.
د سوریې ادبیاتي آثار د عربي او نړیوال فرهنګ یوه مهمه برخه ده. د ژور تاریخ او شتمن فرهنګي میراث د الهام ښکاره کولو سره، سوریایي لیکوالان د څو پېړۍ په اوږدو کې عربي ادبیات پر مخ وړل او پرمختګ ورکړی دی. د نیzar کابيني، حسن خلد او نورو لیکوالانو آثار مهمو ټولنیزو او سیاسي مسلو ته پام راوړي، د سوریې واقعیتونو ډیرې اړخونه او پیجیدګۍ انځوروي. د سوریې ادبیات پر عربي نړۍ اغیزه لرونکی دى، او د دوی آثار لا هم د سیاسي ناآرامۍ او جګړو په تر ټولو سختو حالاتو کې تازه پاتې کیږي.