تاریخی انcyclopedia
سوریه د ځمکې له ټولو زیاتو شتمنو او قدیمو تاریخونو څخه یوه لري. لومړۍ استوګنې په دې سیمه کې له ۱۰،۰۰۰ کالو څخه زیاتې وړاندې شتون درلود. آرکیولوژیکي موندنې ښیي چې د اوسني سوریې په سیمه کې داسې پرمختللي تمدنونه وجود درلود لکه اوګاریت او ایبلا. اوګاریت، چې د خپلو لیکلي یادښتونو له امله مشهور دی، د لومړیو ښار-ولسونو څخه یو ګڼل کیږي، او ایبلا د سوداګرۍ او کلتور مهم مرکز و.
په دریمه زره کې د میلاد نه وړاندې په سوریه کې داسې دولتونه وده وکړه لکه ماري او یمحد. په لومړۍ زره کې د میلاد نه وړاندې سوریه د مختلفو امپراطوریو لکه آشور، نوو بابل سلطنت او فارس کنټرول لاندې راغله. په څلورمې پیړۍ کې د میلاد نه وړاندې دغه سیمه د اسکندر مقدوني لخوا فتح شوه، چې د یوناني-هلنیستی کلتور لپاره لاره پرانیزي.
په لومړۍ زره کې د میلاد نه مخکې سوریه د روم د امپراتورۍ برخه شوه. رومیانو د انطاکیه ښار، چې اوس مهال د ترکیې په ختیځه برخه کې دی، د خپلې امپراتورۍ له لویو ښارونو څخه یو ګرځولی. د بیزانسي دوره، چې د روم د امپراتورۍ د تقسیم وروسته پیل شوه، هم د دې سیمې په کلتور او دین باندې مهم اغیزه وکړه. په دې وخت کې مسیحیت د لومړي دین په توګه مشهور شو، او ډیرې کلیساه او خانقاهونه جوړ شوي.
په اوومې پیړۍ کې سوریه د عربانو لخوا فتح شوه، چې له دې سره اسلام خپور شو. دا دوره د عربي کلتور او علومو د پراختیا وخت و. دمشق د اموی خلافت پلازمینه شوه، چې د سوداګرۍ او علومو، په شمول ریاضیاتو او طب، د پراختیا سبب شو.
په راتلونکو پیړیو کې سوریه د مختلفو نسلونو او امپراطوریو ترمنځ واخیستل شوه، په شمول د عباسی خلافت او سلجوقیانو. په ۱۲مه-۱۳مه پیړۍ کې دغه سیمه د صلیبي ځواکونو لخوا برید ته مخ شوه، چې د څو صلیبي حکومتونو د جوړیدو لامل شو. په پای کې، په ۱۳مه پیړۍ کې سوریه د مملوکانو او بیا د عثمانیانو لخوا فتح شوه.
عثماني امپراتورۍ د ۱۶مې پیړۍ نه تر ۲۰مې پیړۍ پورې سوریه کنټرول کړه. دغه دوره نسبتاً ثبات درلود، مګر وګړي د لوړو مالیاتو او محلي شخړیو سره مخامخ وو. په ۱۹مې پیړۍ کې سوریه کې د اقتصاد او ټولنې د پرمختګ لپاره اصلاحات پیل شول.
د لومړۍ نړیوالې جګړې وروسته سوریه د فرانسویانو کنټرول لاندې راغله، چې د هیواد د سیمې پر مټ د ماندات وضع کړه. د استعماري حکومت په وړاندې مقاومت د شورشونو او په پای کې د ۱۹۴۶ کال کې د خپلواکې ترلاسه کولو لامل شو. د خپلواکۍ لومړۍ کلونه د سیاسي بی ثباتۍ او کودتاګانو سره مخ شول.
په ۱۹۷۰ کال کې په هیواد کې واک د حافظ الاسد لخوا نیول شو، چې تر ۲۰۰۰ کال پورې د سوریې اداره کوله. د هغه زوی، بشار الاسد، ولسمشر شو او د استبدادي حکم کولو طرز ته دوام ورکړ. په ۲۰۱۱ کې سوریه کې د حکومت په وړاندې احتجاجونو له امله مدني جگړې پیل شوې، چې دې خلکو ته د هیلې سترې قربانۍ او نورې وېری دی.
په سوریه کې مدني جګړه یوه بشري فاجعه رامنځته کړه. میلیونونه خلک د خپلو کورونو پریښودو ته اړ شول، او د هیواد ډېره زیربنا تخریب شوه. شخړه هم د نړیوالو مداخلتونو لپاره ډګر و، چې د روسیې، امریکا او نورو هیوادونو ګډون شامل دی. د روانې تاوتریخوالي او بی ثباتۍ پر مهال، د شخړې سوله ییز حل یوه کلکه چالنج پاتې شوی دی.
د سوریې تاریخ د مختلفو کلتورونو او تمدنونو د شتمنۍ او پیچلو تعاملاتو تاریخ دی. سره له دې چې د اوسني وخت ستونزې شته، سوریه یوه شته کلتوري ورثه او د بیا رغونې او سولې لپاره ظرفیت لري.