دانشنامه تاریخی
جنگ بین فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها یک مرحله مهم در تاریخ آرژانتین است که شامل دوره‌ای از ۱۸۱۴ تا ۱۸۸۰ می‌باشد. این جنگ نتیجه تلاش برای دستیابی به قدرت سیاسی و کنترل بر شکل دولت کشور بود. فدرالیست‌ها به دنبال غیرمتمرکز کردن قدرت بودند، در حالی که یونی‌تریست‌ها از حکومت متمرکز حمایت می‌کردند. این درگیری ریشه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عمیقی داشت و پیامدهای آن هنوز در سیاست آرژانتین احساس می‌شود.
پس از کسب استقلال از اسپانیا در سال ۱۸۱۰، آرژانتین با این سؤال مواجه شد که چگونه باید دولت خود را سازماندهی کند. در این زمینه دو گروه سیاسی اصلی شکل گرفت:
این اختلافات به زودی به درگیری‌های آشکار منجر شد، زیرا هر طرف تلاش می‌کرد دیدگاه‌های خود را درباره اداره کشور برقرار کند.
این درگیری از سال ۱۸۱۴ آغاز و از چندین مرحله عبور کرد که هر یک همراه با درگیری‌های مسلحانه و تغییرات سیاسی چشمگیر بود.
دوره اول درگیری شامل سال‌های ۱۸۱۴ تا ۱۸۲۰ می‌باشد که طی آن درگیری‌هایی بین نیروهای محلی رخ داد. فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها برای کنترل استان‌های کلیدی مانند بوئنس‌آیرس و کوردوبا می‌جنگیدند. نبردهای اصلی این دوره شامل نبردهای توکومبو و کوردوبا بود.
در سال ۱۸۲۰، پس از شکست یونی‌تریست‌ها، فدرالیست‌ها به طور موقت کنترل دولت را برقرار کردند. اما موفقیت آن‌ها موقتی بود و در سال ۱۸۲۶، یونی‌تریست‌ها دوباره قیامی را به رهبری افرادی چون برناردینو ریواداویا آغاز کردند که نخستین رئیس‌جمهور آرژانتین یونی‌تریستی شد. اما در سال ۱۸۲۷ حکومت او پایان یافت و فدرالیست‌ها دوباره قدرت خود را بازیابی کردند.
از سال‌های ۱۸۳۰، مرحله دوم جنگ آغاز شد که شامل سال‌های ۱۸۳۱ تا ۱۸۵۲ بود. این دوره با درگیری‌های خشونت‌آمیز و مبارزه برای قدرت بین طرفداران هر دو ایدئولوژی مشخص شد.
در سال ۱۸۲۹، دامینگو فاوستینو سریمینتو، یکی از رهبران فدرالیست‌ها، به عنوان فرماندار بوئنس‌آیرس به قدرت رسید. او دیکتاتوری برقرار کرد که در آن اقدامات سخت‌گیرانه‌ای علیه یونی‌تریست‌ها صورت می‌گرفت. این موضوع به تعدادی شورش و درگیری، از جمله شورش دوم در سال ۱۸۳۵ به رهبری رهبر یونی‌تریست‌ها، استبان اچه‌ورریا، منجر شد.
با وجود اختلافات داخلی میان فدرالیست‌ها، آن‌ها به کنترل دولت ادامه دادند. تا پایان سال‌های ۱۸۴۰، درگیری بین فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها به نقطه بحرانی رسید و مذاکرات صلح ناموفق ماند.
در سال ۱۸۵۲، پس از چند سال جنگ، از جمله دخالت خارجی، فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها به توافقی دست یافتند. توافق‌نامه‌هایی امضا شد که منجر به تدوین یک قانون اساسی جدید و تشکیل کنفدراسیون آرژانتین متحد شد.
در سال ۱۸۵۳، یک قانون اساسی جدید به تصویب رسید که سیستم اداری فدرالی را تعیین کرد و حکومتی غیرمتمرکز و حقوق استان‌ها را تامین کرد. این قانون اساسی به عنوان مبنایی برای تشکیل دولت مدرن آرژانتین خدمت کرد.
این درگیری اثر عمیقی در تاریخ آرژانتین گذاشت. جنگ و درگیری‌ها زیرساخت‌ها را ویران کردند، جان‌های بسیاری را گرفتند و کشور را در وضعیت بحران اقتصادی رها کردند. اختلافات سیاسی ادامه داشت و درگیری بین فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها توسعه سیستم سیاسی آرژانتین را برای دهه‌ها به تعیین کرد.
جنگ بین فدرالیست‌ها و یونی‌تریست‌ها نقطه عطفی در تاریخ آرژانتین بود که ساختار سیاسی و روابط اجتماعی آن را تعیین کرد. این درگیری نشان‌دهنده پیچیدگی مبارزه برای قدرت و نفوذ است که هنوز در مباحث سیاسی مدرن کشور مطرح است. اهمیت این جنگ را نمی‌توان نادیده گرفت، زیرا پایه‌های دولت آرژانتین و هویت سیاسی آن را شکل داد.