دانشنامه تاریخی
تاریخ قرون وسطی گرجستان زمان شکوفایی دولت گرجی، تأثیر فرهنگی و سیاسی آن در قفقاز است. این شامل دوره‌هایی از عظمت و استقلال و همچنین از دست دادن موقت خودمختاری می‌باشد. بیایید نقاط عطف اصلی تاریخ گرجستان در این زمان را بررسی کنیم.
آغاز قرون وسطی برای گرجستان با مبارزه برای استقلال و تأسیس دولت مشخص شده است. پس از پذیرش مسیحیت در قرن چهارم، گرجستان یکی از نخستین کشورهای جهان بود که مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود انتخاب کرد. این موضوع نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ و هویت آن ایفا کرد.
در اوایل قرون وسطی، در سرزمین گرجستان چندین پادشاهی وجود داشت که از میان آنها، پادشاهی ایبریا (کارتلی) و کولخیدا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند. در قرن پنجم، پادشاهی ایبریا تحت حکومت واختانگ گورگاسالی تقویت شد و او به‌طور قابل توجهی قلمرو دولت را گسترش داد و شهر تفلیس، پایتخت آینده گرجستان را تأسیس کرد.
با این حال، در قرن‌های ششم و هفتم، گرجستان تحت تهاجمات خارجی قرار گرفت، به ویژه از سوی امپراتوری‌های بیزانس و پارس. این دو کشور بزرگ به‌طور فعال برای کسب نفوذ در منطقه تلاش می‌کردند و اراضی گرجستان اغلب به میدان نبرد تبدیل می‌شد. با وجود این، گرجی‌ها به حفظ فرهنگ و ایمان مسیحی خود ادامه دادند که به‌عنوان یک عامل مهم وحدت ملی شناخته می‌شد.
از قرن هشتم، گرجستان تحت کنترل خلافت عربی قرار گرفت. تفلیس به مرکز امارت تفلیس تبدیل شد که چندین قرن طول کشید. سلطنت عربی تأثیر عمیقی بر فرهنگ و سیاست گرجی داشت، اما مقاومت در برابر عرب‌ها متوقف نشد. شاهزادگان و پادشاهان محلی ادامه دهنده مبارزه برای استقلال بودند و در تلاش بودند تا اراضی گرجی را از یوغ بیگانه آزاد کنند.
در قرن نهم، فرآیند احیای دولت گرجی آغاز شد. در این میان، دودمان باگراتیونی نقش مهمی ایفا کرد که اعضای آن توانستند اراضی گرجی را متحد کرده و فرایند آزادسازی از سلطه عربی را آغاز کنند. پادشاه آشو ت اول یکی از نخستین حاکمان بود که ادغام گرجستان را آغاز کرد. نسل‌های او این کار را ادامه دادند که به تقویت قدرت پادشاهان گرجی منجر شد.
دوره قرن‌های یازدهم تا سیزدهم عصر طلایی تاریخ گرجستان به‌شمار می‌آید. امپراتوری گرجی در زمان حکومت پادشاهان داوید چهارم (داور) و ملکه تامار به اوج قدرت خود رسید. این دوره با ثبات سیاسی، گسترش قلمرو و شکوفایی فرهنگی مشخص می‌شود.
داوید چهارم، ملقب به داور، در سال ۱۰۸۹ به قدرت رسید و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌ها در تاریخ گرجستان شد. او در زمانی سخت به حکمرانی پرداخت، زمانی که سرزمین‌های گرجستان تحت حملات قبایل کوچ‌نشین، به‌ویژه سلجوقیان قرار داشتند. داوید اصلاحات وسیعی انجام داد، ارتش را تقویت کرد، اقتصاد را توسعه داد و قدرت را متمرکز کرد. تحت رهبری او، در سال ۱۱۲۱ در نبرد دیدگوری پیروزی قاطعی بر سلجوقیان به‌دست آمد که نقطه عطفی در تاریخ گرجستان بود.
علاوه بر این، در زمان داوید چهارم، کلیسای گرجی تقویت شد و بناهای بزرگ و صومعه‌های متعددی ساخته شد که بسیاری از آنها به مراکز فرهنگی و روحانی قرون وسطی تبدیل شدند. پادشاه به توسعه آموزش و پرورش توجه ویژه‌ای داشت و مدارس و آکادمی‌هایی را تأسیس کرد.
پس از داوید چهارم، نوه او، تامار، که از سال ۱۱۸۴ تا ۱۲۱۳ بر گرجستان حکومت کرد، به تخت نشست. حکومت او همچنین به‌عنوان اوج قدرت گرجستان شناخته می‌شود. تامار نه‌تنها سیاست‌های پیشینیان خود را در راستای گسترش و تقویت دولت ادامه داد، بلکه موفق به دستیابی به شکوفایی فرهنگی فوق‌العاده‌ای نیز شد. در این دوره، گرجستان مرزهای خود را گسترش داده و نفوذ خود را به سرزمین‌های ارمنستان، آذربایجان و قفقاز شمالی گسترش داد.
تامار همچنین در توسعه فرهنگ تأثیر گذاشت: در دوران حکومت او، شاعر مشهور شوتا روستاولی، نویسنده شعر بزرگ «شوالیه در پوست ببر» که به نماد ادبیات و روح گرجستان تبدیل شد، آثارش را خلق کرد. در زمان تامار معابد، صومعه‌ها و کاخ‌های جدیدی ساخته شد که تا به امروز به‌عنوان نمونه‌هایی از معماری برجسته قرون وسطی باقی مانده‌اند.
پس از مرگ تامار و نسل‌های بعدی حاکمان، گرجستان با چالش‌های جدیدی مواجه شد. در قرن سیزدهم، این منطقه تحت تهاجم مغول‌ها قرار گرفت. در سال ۱۲۲۰، ارتش‌های مغول به قفقاز حمله کردند و گرجستان ناگزیر به پرداخت خراج به مغول‌ها شد. هرچند که حاکمان گرجی سعی کردند استقلال خود را حفظ کنند، سلطنت مغول باعث آسیب به ثبات اقتصادی و سیاسی کشور شد.
در قرن چهاردهم، گرجستان به دلیل درگیری‌های داخلی و تهدیدات جدید، به‌ویژه حملات تیموریان تضعیف شد. کارزارهای او باعث ویرانی شهرها و روستاهای گرجی شد و منجر به خسارات قابل توجهی به اقتصاد و فرهنگ کشور گردید. این رویدادها در نهایت موجب تضعیف قدرت گرجستان شد و این کشور به تدریج نفوذ خود را در منطقه از دست داد.
پس از تهاجم مغول و جنگ‌های تیموری، گرجستان به چندین شاهزاده‌نشین و پادشاهی تجزیه شد. در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم، دولت گرجی دوره‌ای از تجزیه فئودالی را تجربه کرد که آن را در برابر دشمنان خارجی آسیب‌پذیر می‌کرد. در این زمان، نفوذ عثمانی‌ها و پارسی‌ها افزایش یافت که برای کنترل قفقاز در حال رقابت بودند.
با وجود تضعیف قدرت مرکزی، فرهنگ گرجستان به توسعه خود ادامه داد و شاهزادگان و پادشاهان محلی سعی کردند استقلال اراضی خود را حفظ کنند. گرجستان با وجود تهدیدات مستمر از سوی قدرت‌های مسلمان، همچنان مرکز مهمی از فرهنگ مسیحی در قفقاز باقی ماند.
قرون وسطی در تاریخ گرجستان زمانی بود که هم شکوفایی‌های بزرگ و هم تکان‌های عمیق را تجربه کرد. دوره‌های قدرت، مانند حکومت داوید چهارم و تامار، با زمان‌های بحران و تهاجم دنبال شد. با این حال، مردم گرجستان توانستند فرهنگ منحصر به فرد، ایمان و خودآگاهی ملی خود را حفظ کنند که به کشور کمک کرد در زمان‌های دشوار ایستادگی کند. تأثیر گرجستان در قرون وسطی بر توسعه منطقه و میراث فرهنگی آن همچنان از اجزای مهم تاریخ آن تا به امروز است.