دانشنامه تاریخی
چین یکی از قدیمی‌ترین و فرهنگی‌ترین کشورها در جهان است که وضعیت زبانی آن دارای تنوع و یکتایی قابل توجهی است. زبان چینی و لهجه‌های آن تاریخ طولانی داشته و با فرایندهای تاریخی، فرهنگی و سیاسی در کشور ارتباط نزدیکی دارند. در این زمینه، ویژگی‌های زبانی چین می‌تواند از زوایای مختلفی بررسی شود: از ساختار و لهجه‌های زبان چینی گرفته تا نقش سیاست زبان در جمهوری خلق چین امروزی.
زبان رسمی چین پوتونگ‌هوا است که به زبان چینی استاندارد نیز معروف است. این زبان بر پایه تلفظی است که به لهجه پکن تعلق دارد و در سال 1955 به عنوان زبان پایه انتخاب شد. پوتونگ‌هوا زبان ارتباطی در نهادهای دولتی، تلویزیون، موسسات آموزشی و در اسناد رسمی است. از نظر نوشتاری، زبان چینی از کاراکترهای هشتگانی استفاده می‌کند که یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین سیستم‌های نوشتاری در جهان است. کاراکترها به‌طور عمده نمادهای گرافیکی هستند که هر یک بیانگر یک کلمه یا مفهوم کامل هستند و این ویژگی آن‌ها را از الفباهای حروفی متمایز می‌کند.
پوتونگ‌هوا اهمیت زیادی برای وحدت کشور دارد، زیرا در چین چند صد لهجه و زبان مختلف وجود دارد. زبان چینی استاندارد کمک می‌کند تا مانع زبانی که میان افرادی که به لهجه‌های مختلف صحبت می‌کنند وجود دارد، برطرف شود. از این رو، پوتونگ‌هوا به نماد یکپارچگی فرهنگی و سیاسی چین تبدیل شده است.
چین کشوری با تنوع زبانی فوق‌العاده است. در چین ده‌ها لهجه وجود دارد که می‌توانند از نظر آواشناسی و دستور زبان به شدت با یکدیگر متفاوت باشند. این لهجه‌ها اغلب به چند گروه عمده تقسیم‌بندی می‌شوند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
اگرچه پوتونگ‌هوا زبان رسمی است، لهجه‌های چین هنوز نقش مهمی در زندگی جوامع محلی ایفا می‌کنند. لهجه‌ها معمولاً در ارتباطات روزمره، در شیوه‌های سنتی فرهنگی و در گردهمایی‌های خانوادگی استفاده می‌شوند و ریشه‌های عمیقی در فرهنگ و تاریخ منطقه دارند. با این حال، با وجود این همه تنوع لهجه‌ها، پوتونگ‌هوا به تدریج در حال جایگزینی زبان‌های دیگر است، به‌ویژه در شهرهای بزرگ و در ارتباطات رسمی.
زبان چینی از نوشتار کاراکتری استفاده می‌کند که یکی از قدیمی‌ترین اشکال نوشتاری در جهان است. کاراکترهای زبان چینی نشانه‌های بصری هستند که هر یک می‌تواند یک کلمه یا حتی یک ایده کامل را معنی کند. این نمادها به صداها اشاره نمی‌کنند، مانند سیستم‌های الفبایی، بلکه بیشتر به مفاهیم مربوط می‌شوند و این امر نوشتار چینی را در میان دیگر زبان‌های جهانی منحصربه‌فرد می‌سازد.
دو سیستم اصلی نوشتاری چینی وجود دارد: کاراکترهای سنتی و کاراکترهای ساده‌شده. کاراکترهای سنتی در چین به مدت چندین هزار سال استفاده می‌شدند، اما در نیمه‌ی قرن 20، سیستم کاراکترهای ساده‌شده معرفی شد که از نمادهای ساده‌تر برای افزایش دسترسی به نوشتار استفاده می‌کند. کاراکترهای ساده‌شده به‌صورت فعال در چین اصلی استفاده می‌شوند، در حالی که در هنگ‌کنگ، ماکائو و تایوان کاراکترهای سنتی همچنان به کار می‌روند.
چین کشوری چند ملیتی است و در مناطق مختلف آن به زبان‌های مختلفی صحبت می‌شود. علاوه بر زبان چینی (پوتونگ‌هوا)، چندین ده زبان دیگر به‌طور رسمی در چین به رسمیت شناخته شده‌اند که متعلق به خانواده‌های زبانی مختلفی مثل تُرکی، مغولی، تیبتو-برمه‌ای و غیره هستند.
در میان آن‌ها باید به این موارد اشاره کرد:
برای همه این زبان‌ها در چین سیستم‌های نوشتاری توسعه یافته است، اگرچه همه آن‌ها به اندازه زبان چینی گسترده نیستند. با این حال، سیاست دولتی چین به حمایت از چند زبانی متمرکز است که به اقوام مختلف کشور کمک می‌کند تا فرهنگ و هویت خود را حفظ کنند. در برخی مناطق خودمختار چین، به‌همراه پوتونگ‌هوا، زبان‌های دیگری مثل اویغوری یا تبتی به‌طور رسمی استفاده می‌شوند، به‌ویژه در زمینه آموزش و اداره محلی.
سیاست زبانی چین بر تقویت وحدت ملی متمرکز است و در این زمینه توجه زیادی به ترویج پوتونگ‌هوا به‌عنوان زبان اصلی ارتباطات می‌شود. نکته مهم این است که پوتونگ‌هوا در مدارس در سرتاسر کشور آموزش داده می‌شود و این به گسترش گسترده آن در میان مردم کمک می‌کند. به‌طور همزمان، چین تنوع فرهنگی و حق اقوام برای حفظ زبان‌ها و سنت‌هایشان را به رسمیت می‌شناسد.
یکی از گام‌های مهم در سیاست زبانی توسعه سیستم زبان استاندارد چینی و زیرساخت‌های لازم برای آموزش آن بوده است. با پیشرفت فناوری و اینترنت، پوتونگ‌هوا به زبان اصلی ارتباطات در سطح ملی تبدیل شده است. از یک سو، این امر به تقویت یکپارچگی فرهنگی و سیاسی کشور کمک می‌کند و از سوی دیگر، چالش‌هایی را در ارتباط با حفظ زبان‌ها و لهجه‌های محلی که در معرض خطر ناپدید شدن هستند، ایجاد می‌کند.
امروزه چین با تعدادی چالش‌های زبانی مواجه است. یکی از آن‌ها حفظ زبان‌ها و لهجه‌های منطقه‌ای است. با وجود تلاش‌ها برای ترویج پوتونگ‌هوا، بسیاری از زبان‌های قومی کوچک در معرض خطر ناپدید شدن هستند. دولت چین به‌طور فعال از چند زبانی حمایت می‌کند، اما گسترش پوتونگ‌هوا منجر به این می‌شود که افراد بیشتری آن را به‌عنوان زبان اصلی خود استفاده کنند و لهجه‌های سنتی به تدریج کمرنگ شوند.
همچنین باید به اهمیت زبان‌های خارجی در چین اشاره کرد. در چند دهه گذشته، رشد علاقه به یادگیری زبان انگلیسی در کشور مشاهده شده است که به فرایندهای جهانی شدن و ادغام بین‌المللی چین مربوط می‌شود. زبان انگلیسی در آموزش و پرورش به دارای اهمیت شده است.