تاریخی انcyclopedia
چين د نړۍ يو له تر ټولو زړو او کلتوري بډايو هيوادونو څخه دی، چيرته چې د ژبې وضعيت د پام وړ تنوع او ځانګړتيا لري. د چينایی ژبه او د هغې له لهجه ګانو سره اوږده historia لري او د هيواد په تاريخي، کلتوري او سياسي پروسو سره نږدې تړاو لري. په دې لحاظ، د چين ژبني ځانګړتياوې د بېلابېلو نظرونو په رڼا کې نندارې ته وړاندې کیدی شي: د چينایی ژبې جوړښت او لهجه ګانې، تر څو د ژبنۍ سياست په معاصر Kचین کې رول.
د چين رسمي ژبه پوتونګ هوو ده، چې دا هم د معيار چينایی ژبه بلل کیږي. دا د بيجين له لهجې په تلفظ ولاړه ده، کوم چې په 1955 کال کې د بنياد په توګه ومنل شو. پوتونګ هو د حکومت په ادارو، تلويزيون، ښوونځيو او رسمي اسنادو کې د خبرو کولو ژبه ده. د ليکنې له مخې، د چينایی ژبه هيروغرافونه کاروي، چې دا د نړۍ له تر ټولو زړو او پېچلو ليکنيو له سيسټمونو څخه دی. هيروغرافونه په اصل کې د ګرافيکي سمبولونو مجموعه ده، چې هر يو بشپړ کلمه يا مفهوم څرګندوي، چې دا د حرفي الفبا سره توپير لري.
پوتونګ هو د هيواد د يووالي لپاره ستر اهميت لري، ځکه چې په چين کې د مختلفو لهجه ګانو او ژبو څو سوې مختلفې د جغرافيايي ساحو سره تړلې دي. معيار چينایی ژبه د ژبي پوستونه ترمنځ د ارتباط خنډ له منځه وړي، کوم چې د مختلفو لهجه ګانو له خبرو د خلکو ترمنځ شته. په دې توګه، پوتونګ هو د چين د کلتوري او سياسي ادغام سمبول شو.
چين د ژبني تنوع يوه ستره هيواد دی. د چين په سرحدونو کې د څو دېرو لهجه ګانې شته، کوم چې د تلفظ او ګرامر له مخې خپلې ځانګړتياوې لري. دا لهجه ګانې عموماً په څو لویو ګروپونو کې طبقه بندي کېږي، چې تر ټولو مهمې یې دي:
که څه هم پوتونګ هو رسمي ژبه ده، د چين لهجه ګانې لاهم د محلي ټولنو په ژوند کې مهم رول لري. لهجه ګانې اکثره د روزمره خبرو اترو، دوديز کلتوري عملونو او کورنيو غونډو کې کارول کيږي، او دا د سيمې په کلتور او تاريخ کې په ژور ډول ریشه لري. مګر، سره له دې چې د لهجه ګانو دا بډايې شتون لري، پوتونګ هو کم کم نورو ژبو ته پرمختګ کوي، په ځانګړې توګه په لویو ښارونو او رسمي خبرو کې.
د چينایی ژبه هيروغرافیک ليک کاروي، کوم چې د نړۍ له تر ټولو زړو ليکنيزو اشکالو څخه یوه ده. د چينایی ژبې هيروغرافونه بصري نښې دي، هر يو يې ممکن يوه کلمه يا حتی یوه ټوله مفکوره معنی وکړي. دا سمبولونه د غږونو په توګه نه وړاندې کيږي، لکه څنګه چې د الفبايي سيسټمونو کې، بلکې په بنسټ کې د مفکورو په توګه، چې د چينایي ليکنې له نورو نړیوالو ژبو څخه ځانګړې کوي.
د چين په برخه کې دوه اصلي ليکنۍ سيسټمونه شتون لري: دودیز او د ساده هيروغرافونو. دودیز هيروغرافونه په چين کې د زرو زرو کلونو لپاره کارول شوي، مګر د شلمي پېړۍ په منځ کې د ساده هيروغرافونو سيسټم معرفي شو، چې د ليکنې د لا زيات رسېدو لپاره کم پيچل سمبولونه کاروي. ساده هيروغرافونه په برّيي چين کې فعاليت لري، په داسې حال کې چې په هونګ کانګ، ماکاو او تايوا کې لا هم دودیز هيروغرافونه استفاده کیږي.
چين يو څو نژادي هيواد دی، او په مختلفو سيمو کې د ګڼو ژبو خبرې کيږي. د چينایی (پوتونګ هو) سربيره، په چين کې رسمي ډول د څو درجو زياتو نورو ژبو ومنل شوې، چې بېلابېلو ژبني کورنيو سره تعلق لري، لکه ترکي، منګولي، تبتو-برمانۍ او نور.
دوی څخه بايد په ځانګړي توګه لاندې ژبې يادې شي:
د دې ټولو ژبو لپاره په چين کې د ليکنې سيسټمونه جوړ شوي، که څه هم نه ټولې د چينایی ژبې په څير د پام وړ د رسيدو بريا نه لري. سره له دې، د چين دولت د څو ژبنۍ ساتنې ته پام کوي، چې د هېواد بېلابېل ولسونه د خپلې کلتور او هويت ساتلو کې مرسته کوي. د چين د ځينو خود مختار سيمو کې سره له پوتونګ هو، په رسمي توګه نورې ژبې، لکه ويغور یا تبت، په ځانګړي توګه په زده کړه او محلي حکومت کې کارول کیږي.
د چين ژبنی سياست د ملت د يووالي پياوړي کولو باندې تمرکز کوي، او په دې شرايطو کې د پوتونګ هو د عامه خبرو اترو په توګه پرمختګ ته په خورا توجه کې وړل کیږي. مهمه ده چې يادونه وکړو، چې پوتونګ هو په ټول هیواد کې په ښوونځيو کې تدريس کيږي، او دا د نفوس د زياتو خلکو ترمنځ د پراختيا لامل کیږي. پداسې حال کې چې، چين د کلتوري تنوع او د قومونو حق په دې برخه کي د خپلو ژبو او دودونو ساتلو ته ارزښت ورکوي.
د ژبني سياست په برخه کې يو له مهمو اقدامونو څخه د معيار چینایی ژبې د سیستم جوړول، او د تدریس لپاره د زيربنا پراختيا ده. د ټیکنالوژۍ او انټرنیټ پرمختګ سره، پوتونګ هو د ملي معیاري خبرې اترې لپاره بنسټي ژبه شوې. له یوې خوا، دا د هېواد کلتوري او سياسي بشپړتیا زياتوي، له بلې خوا، د نورو محلي ژبو او لهجه ګانو ساتنې کې ننګونې رامنځته کیږي، کوم چې د له منځه تلو له خطر سره مخامخ کیږي.
نن ورځ چين د څو ژبنیو ننګونو سره مخ دی. له دې څخه يو د محلي ژبو او لهجه ګانو د ساتلو مسله ده. سره له دې چې د پوتونګ هو د پراختيا هڅې شته، ډیری کوچنۍ قومي ژبې د له منځه تلو له خطر سره مخ دي. د چين حکومت د څو ژبنی ساتنې ته پاملرنه کوي، خو د پوتونګ هو د پراختيا له امله، د خلکو زیاتره د دې د اصلي ژبې په توګه کاروي، او دودیز لهجه ګانې ورو ورو له مینځه ځي.
سربیره پر دې، د بهرنيو ژبو اهمیت په چين کې د دې چین په وروستيو لسيزو کې د انګليسي ژبې زده کړې په برخه کې ليدل کیږي، چې د چين د نړیوالې ادغام پروسو سره تړاو لري. د انګلسي ژبه په تحصيلي نصاب کې د اړتیا وړ شوې.