دانشنامه تاریخی
اسلواکی کشوری با میراث ادبی غنی است که شکل‌گیری آن از قرون وسطی آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. آثار ادبی نویسندگان اسلواکی نقش قابل‌توجهی در زندگی فرهنگی کشور ایفا کرده و به شکل‌گیری خودآگاهی ملی و هویت زبانی کمک کرده‌اند. در این بخش به برخی از مهم‌ترین آثار ادبی و نویسندگان اسلواکی که سهم بزرگی در ادبیات جهانی و فرهنگ ملی داشته‌اند، می‌پردازیم.
یان کریژان کراژیچ (۱۸۴۱–۱۹۱۸) چهره‌ای مرکزی در تاریخ ادبیات اسلواکی است. او نه تنها زبان ادبی مدرن را تأسیس کرد، بلکه به گسترش واژه‌نامه‌ها، دستور زبان‌ها و کتاب‌های یادگیری برای مردم کمک کرد. کراژیچ مجموعه‌های زیادی از شعرها، اشعار و آهنگ‌های محلی نوشت که به موضوعات طبیعت، آداب و رسوم مردم، مشکلات اجتماعی و رویدادهای تاریخی پرداخته‌اند.
یکی از معروف‌ترین آثار او، مجموعه "آهنگ‌های محلی اسلواکی" است که کراژیچ آن را در قرن نوزدهم گردآوری و منتشر کرد. این مجموعه پایه‌گذار بسیاری از آثار آینده و آثار شاعرانه شد و همچنین به ترویج فرهنگ محلی و سنت‌های زبانی در اسلواکی کمک کرد.
میهال بولگار (۱۸۲۹–۱۸۸۸) یکی دیگر از نویسندگان کلیدی در تاریخ ادبیات اسلواکی است که تأثیر زیادی بر توسعه نثر گذاشت. بولگار برای اولین بار از زبان اسلواکی برای نوشتن آثار خود استفاده کرد که تا آن زمان در عمل ادبی نادر بود. توجه اصلی بولگار بر تصویرسازی از زندگی روزمره مردم، آداب و رسوم محلی و مشکلات اجتماعی متمرکز بود.
یکی از معروف‌ترین آثار میهال بولگار رمان "یادداشت‌هایی از زادگاه" است که بسیاری از جنبه‌های زندگی کشاورزان اسلواکی و واقعیت‌های اجتماعی پیچیده آن زمان را به تصویر می‌کشد. بولگار به عنوان پدر نثر اسلواکی شناخته می‌شود و آثار او همچنان مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌گیرد.
پاول اورساگ-گپه‌ل (۱۸۱۹–۱۸۸۱) یکی دیگر از نویسندگان بزرگ اسلواکی است که سهم قابل‌توجهی در توسعه ادبیات و روزنامه‌نگاری دارد. گپه‌ل به خاطر سبک نوشتاری زنده، تفکرات عمیق فلسفی و رویکرد انتقادی به مسائل اجتماعی شناخته می‌شود. آثار او اغلب جنبه سیاسی دارند و به مسائلی مانند خودآگاهی ملی، عدالت اجتماعی و احیای فرهنگی پرداخته‌اند.
یکی از معروف‌ترین آثار گپه‌ل مجموعه "اندیشه‌ها" است که شامل مقالات، نثرها، اشعار و آثار روزنامه‌نگاری به زبان اسلواکی است. این آثار همچنان برای خوانندگان و پژوهشگران ادبیات اسلواکی جذابیت دارند.
هنریک اسلاواکی (۱۸۱۵–۱۸۵۶) چهره‌ای است که در زمینه ادبیات اسلواکی قابل توجه است. هنریک اسلاواکی یکی از اولین شاعران اسلاواکی است که به زبان اسلواکی می‌نوشت. او تأثیر زیادی بر توسعه ادبیات و شعر گذاشت و توجه ویژه‌ای به موضوعات میهن‌پرستانه و تاریخی داشت.
یکی از معروف‌ترین آثار هنریک اسلاواکی، تراژدی "بوگوسلاو گریمِلکی" است که درباره مبارزه مردم اسلواکی برای استقلال و خودآگاهی است. اسلاواکی به خوبی پیچیدگی‌های روانی شخصیت‌ها را توصیف کرده و جو متشنج آن زمان را منتقل می‌کند.
لیوبومیر شتور (۱۸۱۵–۱۸۵۶) چهره‌ای مرکزی در ادبیات اسلواکی در قرن نوزدهم است. شتور نه تنها نویسنده، بلکه سیاستمداری بود که نقش مهمی در احیای فرهنگی مردم اسلواکی ایفا کرد. آثار او نه تنها ارزش هنری دارند، بلکه شامل ایده‌های اجتماعی و سیاسی عمیق نیز هستند.
یکی از معروف‌ترین آثار شتور شعر "بهار اسلاوها" ("Jarné Slovanské"، ۱۸۴۸) است که در آن او به‌طور شاعرانۀ ایده‌های احیای ملی، وحدت ملت‌های اسلاو و شکوفایی فرهنگی را به تصویر می‌کشد. این شعر تأثیر عظیمی بر توسعه ادبیات اسلواکی گذاشت و به بسیاری از زبان‌ها ترجمه شده است.
یان آموس کومنسکی (۱۵۹۲–۱۶۷۰) چهره‌ای جهانی است که تأثیر زیادی بر توسعه ادبیات و آموزش اسلواکی داشته است. او نه تنها یک معلم، فیلسوف و الهی‌دان بود، بلکه نویسنده‌ای از آثار متعدد به زبان اسلواکی نیز بود که به تشکیل آموزش و سنت‌های فرهنگی در اسلواکی کمک کرد.
یکی از معروف‌ترین آثار کومنسکی کتاب "مدرسه مادری" ("Orbis Pictus") است، کتاب درسی برای کودکان که یکی از اولین‌های نوع خود در اروپا بود. این اثر نشان‌دهنده توجه بالای کومنسکی به مسائل آموزش و تدریس به زبان مادری خود و همچنین سهم او در توسعه ادبیات و حوزه آموزشی است.
در قرن بیستم، ادبیات اسلواکی به توسعه خود ادامه داد و به واقعیت‌های جدید و شرایط اجتماعی سازگار شد. نویسندگان و شاعران معروف زیادی در این دوره مشغول به کار بودند و آثار خود را خلق کردند و سهم بزرگی در فرهنگ ملی داشتند. یکی از چنین نویسندگان، میلان راستی‌اسلاف شتفانیک است که مجموعه‌های زیادی از مقالات، شعرها و مواد روزنامه‌نگاری نوشته که مسائل معاصر را پوشش می‌دهد.
نویسنده مهم دیگری که به شهرت رسید، لیوبومیر فچیک است که به خاطر رمان‌های تاریخی و داستان‌هایی درباره رویدادهای اسلواکی در دوران جنگ جهانی دوم شناخته شده است. آثار او "دست نامرئی" و "خدمتگذار مردم" همچنان موضوع بحث و تقاضا در میان خوانندگان است.
شعر اسلواکی نیز در این قرن توسعه یافت، به‌ویژه در دوره پساشوروی. آثار ادبی شاعران اسلواکی نگاه‌های جدیدی به فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی ارائه می‌دهند و عمق و تنوع فرهنگ ملی را نشان می‌دهند. از شاعران معروف می‌توان به آدریان ماریا تومانووا اشاره کرد که نماد شعر مدرن اسلواکی شده است.
میراث ادبی اسلواکی جنبه‌ای مهم از میراث فرهنگی و ملی این کشور است. این میراث شامل ژانرها، سبک‌ها و نویسندگان متعددی است که سهم خود را در ادبیات جهانی گذاشته‌اند. آثار و نویسندگان مشهور اسلواکی همچنان خوانندگان را شاد و الهام‌بخش می‌کنند و سهم آنها در توسعه ادبیات ثابت مانده است. سنت ادبیات اسلواکی به شکل‌گیری خودآگاهی ملی و هویت زبانی کمک کرده و به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از چشم‌انداز فرهنگی این کشور باقی مانده است.