دانشنامه تاریخی
ترکمنستان کشوری با میراث تاریخی و فرهنگی غنی است که سنت‌هایی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. آداب و رسوم ملی ترکمنستان بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم و عنصر مهمی از هویت ملی آن‌هاست. این سنت‌ها شامل حوزه‌های مختلف زندگی، از جشن‌ها و مراسم تا شیوه‌های روزمره و ارزش‌های خانوادگی است. فرهنگ سنتی ترکمنستان ریشه‌های عمیقی دارد و بر تمامی جنبه‌های زندگی جامعه تأثیر می‌گذارد، از تربیت تا روابط درون خانواده‌ها و جوامع.
خانواده جایگاه خاصی در فرهنگ ترکمنستان دارد. در جامعه سنتی، خانواده به عنوان هسته اصلی ساختار اجتماعی شناخته می‌شود که در آن احترام و مراقبت نسبت به بزرگ‌ترها حاکم است و همچنین هنجارهای اخلاقی سخت‌گیرانه‌ای رعایت می‌شود. ترکمن‌ها فرهنگ مهمان‌نوازی و دوستی را حفظ کرده‌اند که در آن مهمانان همیشه بهترین پذیرایی را دریافت می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین آداب، احترام به بزرگ‌ترهاست. در خانواده، اعضای بزرگ‌تر، به‌ویژه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها، احترام زیادی دارند و نظر آن‌ها به اندازه نظر والدین ارزشمند است. این سنت به روابط اجتماعی نفوذ می‌کند که در آن احترام به بزرگ‌ترها به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از هارمونی اجتماعی شناخته می‌شود.
توجه ویژه‌ای به مراسم‌های مربوط به تربیت کودکان معطوف می‌شود. هنگام تولد فرزند، معمولاً در خانواده جشن بزرگی با حضور بستگان و همسایگان برگزار می‌شود. در این راستا، آداب و رسوم زیادی وجود دارد، مانند نام‌گذاری و انجام مراسم خاص، مانند مراسم «آکای» (قص کردن موهای نوزاد) که به عنوان لحظه‌ای مهم در زندگی کودک و خانواده قلمداد می‌شود.
مردم ترکمنستان جشن‌های زیادی را برگزار می‌کنند، هم جشن‌های سنتی و هم جشن‌های ملی. یکی از مهم‌ترین جشن‌ها نوروز است که نماد آغاز سال نو در تقویم خورشیدی می‌باشد. این جشن در بهار و در زمان اعتدال بهاری برگزار می‌شود و مملو از آیین‌ها و رسومات باستانی است. در نوروز معمولاً میهمانی‌های فراوانی برگزار می‌شود، آهنگ‌های محلی خوانده می‌شود و رقص انجام می‌شود. بخشی مهم از جشن تهیه غذاهای ویژه، مانند سُمَلَک، پلُو و سایر خوراکی‌های سنتی است.
جشن مهم دیگری روز استقلال ترکمنستان است که در ۲۷ اکتبر گرامی داشته می‌شود. این روز برای مردم ترکمنستان از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا نماد رهایی از سلطه بیگانگان و آغاز مرحله‌ای جدید در تاریخ کشور است.
علاوه بر این، در ترکمنستان جشن‌های مذهبی مختلفی نیز به‌طور گسترده‌ای برگزار می‌شوند، مانند رمضان و قربان‌عید که به سنت‌های اسلامی مربوط می‌شوند. این جشن‌ها با مراسم روزه‌داری، دعاها و همچنین قربانی‌ها و صداقت مشخص می‌شوند که عنصر مهمی از زندگی روحانی مردم ترکمنستان است.
ترکمنستان به خاطر صنایع دستی و هنرهایش که قرن‌هاست توسعه یافته و حفظ شده‌اند، شناخته شده است. یکی از معروف‌ترین هنرهای ترکمنی قالی‌بافی است. قالی‌های ترکمن به خاطر نمادگرایی پیچیده، رنگ‌های زنده و طراحی با ذوق شناخته می‌شوند. قالی‌های ترکمن به عنوان یکی از بهترین قالی‌های جهان شناخته می‌شوند و ساخت آن‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
قالی‌بافی نه‌تنها یک هنر است، بلکه هنری است که آداب و رسوم را منعکس می‌کند و هر طرح و نقشی در قالی دارای معنای خاصی است. قالی‌ها نه تنها به عنوان جزءی از زندگی روزمره بلکه به عنوان نمادی از مهمان‌نوازی، گرما و ارزش‌های خانوادگی عمل می‌کنند.
علاوه بر قالی، صنایع دستی دیگری نیز مانند تهیه سفال، جواهرسازی و همچنین بافندگی و دوخت و دوز توسعه یافته است. این صنایع دستی سنتی نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی مردم ترکمن دارند و محصولات هنرمندان در عرصه بین‌المللی مورد تقدیر قرار می‌گیرد.
آشپزی ترکمنی بر پایه مواد اولیه و روش‌های تهیه غذایی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. یکی از عناصر مرکزی آشپزی ترکمنی، گوشت، به ویژه گوشت بره و گوساله است. گوشت معمولاً بر روی آتش باز، از جمله بر روی زغال‌های سنتی پخته می‌شود که طعم خاصی به غذاها می‌دهد.
یکی از محبوب‌ترین غذاها پلُو است که از برنج، گوشت، سبزیجات و ادویه‌جات تهیه می‌شود. پلُو در ترکمنستان انواع متنوعی دارد و در جشن‌های خاصی مانند عروسی، تولد و سایر رویدادهای مهم تهیه می‌شود.
غذای مشهور دیگر ترکمنی چورک است که نان است و غالباً به عنوان همراه با غذاهای اصلی سرو می‌شود. ترکمن‌ها همچنین غذاهای مختلفی از شیر تهیه می‌کنند، مانند کومیز، ماست و پنیر که جزء مهمی از رژیم غذایی است.
چای جزء جدایی‌ناپذیری از پذیرایی ترکمنی است — چای به همراه هر غذا سرو می‌شود و مراسم چای‌نوشی بخش مهمی از زندگی اجتماعی است. چای ترکمنی معمولاً قوی و معطر است و غالباً با افزودن گیاهان و ادویه‌ها تهیه می‌شود.
لباس سنتی ترکمنستان، مانند سایر جنبه‌های فرهنگ، ریشه‌های عمیق و تنوع زیادی دارد. لباس مردان و زنان غالباً با الگوهای رنگارنگ، بافندگی‌ها و تزئینات خاصی زینت می‌شود که نمادهای ملی و سنت‌ها را نمایش می‌دهد. یکی از معروف‌ترین عناصر لباس سنتی ترکمنی چاپان است — پیراهن بلندی که مردان و زنان می‌پوشند. چاپان می‌تواند از پارچه‌های مختلف تهیه شود و با دست‌دوزی تزئین شود.
برای زنان، لباس‌های رنگارنگی که معمولاً شامل عناصری مانند تزئینات مو، گوشواره، انگشتر و لوازم جانبی مختلف است، خاص است. لباس‌های زنان همچنین به‌طور معمول با الگوهای قومی و دست‌دوزی تزئین می‌شود که به آن‌ها ظاهری خاص و ظریف می‌دهد.
لباس سنتی ترکمنی نشان‌دهنده تمایل به زیبایی و سازگاری با طبیعت است و همچنین احترام به ارزش‌های تاریخی و فرهنگی مردم را منعکس می‌کند.
سنت‌ها و آداب ملی ترکمنستان گواهی زنده بر هویت فرهنگی منحصر به فرد و میراث غنی این مردم هستند. آن‌ها تمامی جنبه‌های زندگی، از ارزش‌های خانوادگی و جشن‌های مذهبی تا صنایع دستی و آشپزی را در بر می‌گیرند. سنت‌های ترکمنستان نه تنها اساس زندگی روزمره، بلکه بخش مهمی از غرور ملی هستند که به حفظ ارتباط نسل‌ها و تداوم سنت‌های فرهنگی کمک می‌کند. در دنیای مدرن، با وجود جهانی‌سازی، مردم ترکمنستان همچنان به حفظ و توسعه آداب ملی خود با دقت ادامه می‌دهند که بخشی لازم از هویت خودشان است.