تاریخی انcyclopedia
د سربیا پوست کمونستیک دور په 1990 کلونو کې پیل شو، کله چې نړۍ د ختیځې اروپا په سوسیالیستي رژیمونو د ړنګیدو او د یوګوسلاویا د پاشل کیدو پایلو سره مخ شوه. دا دور د ژور سياسي، اقتصادي او ټولنیزو بدلونونو سره یوځای و، چې د سربیا راتلونکی به ګڼې لسیزې وړاندې وټاکي. پیچلي تاریخي حالتونه، چې په کې جګړې او ملیت پاله روانی موجودې وې، د هیواد د پرمختګ په دې دور کې مهم عوامل و.
په 1990 کلونو کې، سربیا د هغو سیاسي بدلونونو په مرکزو کې وه، چې د سوسیالیستي فدراتي جمهوری یوګوسلاویا د پاشل کیدو سره تړاو درلود. په 1991 کې، د کرواتیا او اسلاویا د استقلال اعلان وروسته، سربیا له دې سره مخ شوه چې د یوګوسلاویا جمهوریتونو د یووالي ساتلو سره مخامخ شوې. سلوډان میلوشیچ، د سربیا هغه وخت مشر، د خپلې واک ته د پیاوړتیا لپاره د ملیت پالنې ژبه کاروله او د لوی سربیا د جوړیدو نظر ته وده ورکوله.
په کرواتیا او بوسنیا او هرزګویینا کې جګړې (1991-1995) د سیمې لپاره ناورینونه رامینځته کړل او د بشري ناورینونو لامل شول. سربیا، چې د یوګوسلاویا مرکزي برخه وه، په دې نښتو کې شامله وه، کوم چې د دې نړیوال شهرت باندې منفي اغیزه وکړله. میلوشیچ او د هغه رژیم د نړیوال فشار لاندې راغلل، چې د اقتصادي بندیزونو او izolasioun څرګندیدل.
د جګړو او نړیوال izolasioun اقتصادي پایلې خورا سخته وې. په 1990 کلونو کې، سربیا د هايپر انفلاسیون، بې کارۍ، او د زیربناوو تخریب سره مخ شوه. اقتصاد د ورانیدو په حال کې و، چې د پراخو احتجاجونو او ټولنیزو بې ځایه کیدو لامل شو. د میلوشیچ حکومت د اقتصادي بحران د حل لپاره مؤثره حلونه نه څرګند کړل، چې د خلکو نارضایتي لا پسې زیاته شوه.
د 1990 کلونو په اخر کې، د کوزوو په روان نښتو سره، اقتصادي وضعیت یوازې خفه شو. نښته، چې په 1998 کې پیل شوه، په 1999 کې د ناټو بمباري سره پای ته ورسېده، چې سربیا ته یوازې زیان او نړیوال izolasioun راوړ. په کوزوو کې جګړه هم د بشري بحران او د نفوس د وړلو لامل شوه.
په 2000 کال کې په سربیا کې د "توری انقلاب" په نوم پراخ احتجاجونه وشول، چې د میلوشیچ رژیم د راپرځیدو لامل شول. دغه واقعیت د هیواد لپاره یو مهم پيرودوند و، چې د سیاسي او اقتصادي اصلاحاتو لپاره نوې لارې پرانستلې. کله چې دیموکراتیک ځواکونه واک ته راغلل، سربیا د اروپایی اتحادیې سره د یوځای کیدو او د نړیوالې ټولنې سره د اړیکو ترمیم ته لاره پیل کړه.
نوې حکومت د اقتصادي اصلاحاتو لپاره لارې چارې غوره کړې، چې اقتصاد بحال کړي او د بحران پایلې حل کړي. مهمې کړنې د دولتي شرکتونو سرپرستي او د بهرنیو پانګه اچونو جلب کول وې. مګر د فساد او د حقوقي کلتور کمبود سره مخامخ ستونزې لاهم شتون لري.
د پوست کمونستیک دور په موده کې د سربیا لپاره ډیری سختې ستونزې د کوزوو په اړه وې. په 2008 کې کوزوو استقلال اعلان کړ، چې د سربیا لخوا نه و پیژندل شوی او نړیوالې قضیې رامینځته کړې. د کوزوو د حیثیت پوښتنه د سربیایي سیاست او د ګاونډیو هیوادونو سره اړیکو لپاره کلیدي چیلینج پاتې کیږي. سربیا د کوزوو په وړاندې خپلې حاکمیت ته ټینګار کوي، پداسې حال کې چې د امریکا او د اروپایي اتحادیې د اکثرو غړو هیوادونو لخوا د کوزوو استقلال پیژندل شوی دی.
د کوزوو مسله هم د سربیا د اروپایي اتحادیې غړیتوب لپاره یو جدي خنډ ګرځیدلی. سره له دې، په تیرو کلونو کې د سربیا او کوزوو ترمنځ د اړیکو د نورمال کولو لپاره ګامونه اخیستل شوي، چې د خبرې اترو او همکارۍ په فضا کې ښه والی راولي.
د پوست کمونستیک دور هم د مهمو ټولنیزو او کلتوري بدلونونو دور و. سربیا، لکه څنګه چې ګڼ شمیر نور هیوادونه، د نوو حقیقتونو سره د تطبیق چیلنجونو سره مخ شوه. په هیواد کې د مدني ټولنې وده او د ځوانانو حرکتونو فعالیدل د نوې سیاسي کلتور په جوړولو کې مرسته وکړه. ګڼ شمېر وګړي په ټولنیزه برخه کې فعال ګډون وکړ، خپل نظریات او غوښتنې څرګندوي.
د سربیا کلتوري ژوند غني تر غني شو، چې د هنر، موسیقۍ، او سینما وده پکې نغښتل شوې. د پوست کمونستیک دور نوې سټایلونه او دایرې له ځان سره راوستلې، او د سربیایي هنرمندانو، لیکوالو، او موسیقیدانو په نړیواله کچه خپلې کلتور وړاندې کولو کې فعاله شوه.
سربیا په اروپایي اتحادیه کې د ادغام لپاره هڅه کوي، چې د حکومت لپاره لومړیتوب دی. په 2012 کې سربیا د اروپايي اتحادیې ته د شاملیدو کاندیدیتوب ترلاسه کړ، چې دا د اروپایي ادغام په لور د دې د هڅو لپاره یو مهم ګام و. مګر د شاملو پروسې لپاره یو لړ معیارونه پوره کول اړین دي، چې په کې د انسانانو حقوقو ښه والی، د فساد سره مبارزه او د دیموکراسي تقویه شامل دي.
سربیا هم د ګاونډیو سره د اړیکو ښه کولو او د کوزوو او نورو اقلیتونو سره تړلو موضوعاتو حل کولو په موخه کار کوي. سره له دې چې ډیری چیلنجونه شته، هیواد د خپلو وګړو د ژوند د ښه کولو او په سیمه کې د ثبات لپاره د پایداره پرمختګ تمایل څرګندوي.
د سربیا پوست کمونستیک دور د مهمو بدلونونو او چلنجونو وخت دی. هیواد د جګړو، اقتصادي بحرانونو، او سیاسي بدلونونو له لارې تیر شوی، مګر هم په ترمیم او تطبیق کې وړتیا ښودلې. د سربیا آینده د هغې د داخلي ستونزو حل کولو او د نړیوالې ټولنې سره د جوړونکي اړیکو جوړولو توان پورې اړه لري. د اروپایي اتحادیې له پروسې سره یوځای کیدل لا هم یوه مهمه موخه پاتې کیږي، چې د نفوس د ژوند د ښه والي او په سیمه کې د ثبات لامل کیدی شي.