تاریخی انcyclopedia
صربی امپراتورۍ، چې په منځنیو پیړیو کې موجوده وه، د بالکان په سیمه کې له تر ټولو مهمو او با نفوذ قدرتونو څخه یوه وه. د امپراتورۍ د روښانتیا دوره په ۱۳۰۰-۱۴۰۰ کلونو کې شوه، چې صربستان خپلې لوړې کچې کلتوري، سیاسي او اقتصادي پرمختګ ته ورسېد. صربی امپراتورۍ د ارتدوکس عیسایت لپاره یو مهم مرکز و، او ددې تاثیرات په ګاونډیو سیمو کې خپاره شول، چې د صربی پيژندګلوي او کلتور د جوړیدو لپاره مرسته وکړه.
د صربی دولت تاریخ په نهمه پیړۍ کې پیلیږي، کله چې صربی قبایل د لومړي جنرالانو په مشرتابه کې یو ځای شول. د لومړیو مهمو حاکمانو څخه یو، د متمیر دوک، و چې د راشکا د کورنۍ بنسټ یې کېښود. د نهمې پیړې په پای کې صربانو عیسایت منلی، چې د قدرت مرکزي کولو او د دولت د پیاوړي کولو پروسه پیل شوه. د اتلسمې پیړۍ په پیل کې راشکا د یوې سلطنت په توګه منځ ته راغله، او لومړی پاچا، سټیفان نمانجا، په ۱۲۱۷ کال کې تاج دار شو.
د سټیفان نمانجا وارث، سټیفان II، د هغه د کار ته دوام ورکړ، او په دې وخت کې د صربی خاورو یووالی منځته راغی. مګر صربی سلطنت د سټیفان اوروش IV (سټیفان دیچانسکي) په واکمنۍ کې تر ټولو ښه پرمختګ ته ورسېد، چې د ۱۳۰۱-۱۳۲۱ کلونو ترمنځ حکومت وکړ. هغه وتوانېد چې د خپل دولت سرحدونه پراخ کړي، او گاونډیو سیمو ته تسلط لري.
امپراتورۍ د سټیفان اوروش V، چې د اوروش نېراد په نوم پیژندل شوی، د څوارلسمې پیړۍ په وخت کې خپل اوج ته ورسیده. سټیفان اوروش V وروستی پاچا و چې د "صربانو امپراتور" لقب یې درلود. د هغه په واکمنۍ کې، امپراتورۍ پراخې سیمې پوښلې، چې په کې د اوسنۍ صربستان، مقدونیه، د بوسنیا او هیرزګوین د یوې برخې، مونټینیګرو او کوسوو شامل وو. دا وخت د کلتوري او مذهبي روښانتیا د دورې په توګه و، کله چې معبدونه او ادبیات جوړ شول.
صربی ارتدوکس کلیسا د صربی پيژندګلوي او کلتوري میراث د پیاوړي کولو لپاره مهم نقش ولوباوه. په دې وخت کې، مهم عیسایي خانقاهونه، لکه د سنت پانتلایمونه خانقاه او د ویسکي دچانې خانقاه، جوړیږي، چې د روحاني ژوند او تعلیم مرکزونه شوي. څیړنې ښیي چې همدلته صربی کلتور خپل ځانګړي ځانګړتیاوې ترلاسه کړې، چې ادبیات، نقاشي او معماري پکې شاملې دي.
که څه هم روښانتیا روانه وه، صربی امپراتورۍ له serious داخلي او خارجي ستونزو سره مخ شوه. داخلي شخړې، د مختلفو کورنیو ترمنځ د قدرت لپاره جګړه او فودالي تشتت مرکزي قدرت کمزوری کړ. سربیره على دې، په افق کې نوی ګواښ د عثماني امپراتورۍ تاسیس شو، چې په چټکۍ سره پراخېده او د بالکان ځمکې نیولې.
صربستان د عیسایي او اسلامي قدرتونو ترمنځ په جنګ کې واقع شو. د ۱۳۸۹ کال کې د کوسوو په میدان کې جګړه د یوې کلي پریښتې پیښې ده، چې د دې هیواد راتلونکي قسمت وټاکه. که څه هم صربانو بریا ترلاسه نه کړه، جګړه د ملي مقاومت او قربانۍ سمبول و. د دې جګړې وروسته، عثماني امپراتورۍ د صربی ځمکو د لاندې کولو لپاره فعاله شوه، چې په پایله کې د صربی امپراتورۍ سقوط ته واستول.
د پنځلسمې پیړۍ په پیل کې، صربستان خپل خپلواک مقامونه له لاسه ورکړل او د عثماني امپراتورۍ تر کنټرول لاندې راغی. د صربی امپراتورۍ سقوط د ورځې اوږد دوره د عثماني حکومت راوست، چې له ۴۰۰ زیات کلونه روان و. دا وخت د صربانو لپاره د کړاوونو دور و، ځکه چې دوی د نوو واکمنو له خوا له ظلم او ځورونې سره مخامخ شول.
بیا هم، حتی د عثماني حکومت په شرایطو کې، صربانو خپل کلتور او مذهب ساتلو ته ادامه ورکړه. د عثماني پر ضد بغاوتونه په دوراني توګه پیښ شول، او د هرې مقاومت هڅې سره د ملي خودآګاهۍ کچه لوړه شوه. په ۱۸ مې او ۱۹ مې پیړۍ کې د آزادۍ لپاره خوځښتونه پيل شول، چې په پایله کې د معاصر صربی دولت جوړېدو ته رسیدل.
صربی امپراتورۍ یو غني کلتوري میراث پریږدی، چې لاهم د اوسنۍ صربستان او د دې خلکو باندې تاثیر لري. د هغې دورې معمارۍ، ادبیات او هنرونه د صربی پيژندګلوي مهم عناصر پاتې دي. صربی ارتدوکس کلیسا، چې په دې دوره کې تاسیس شو، لاهم د صربانو په ژوند کې کلیدي رول لري، او دودونه او کلتوري ارزښتونه ساتي.
ډیری منځنی پیړۍ معماري یادداشتی، لکه معبدونه او خانقاهونه، د یونیسکو د نړیوال میراث د شیانو په توګه پیژندل شوې. دوی نه یوازې د مذهبي باورونو ثبوتونه وړاندې کوي، بلکې د صربی معمارانو او هنرمندانو د لوړې کچې مهارتونه هم بیانوي. د صربی امپراتورۍ فرهنګي لاسته راوړنې هم ادبیات رانغاړي، په ځانګړي ډول د شاعري او تاریخي روایت په برخه کې، چې د صربی ژبې او ادبیاتو د پرمختګ بنسټونه بنیادي کړئ.
صربی امپراتورۍ د بالکان په تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه او د صربی پیژندګلوي په رامنځته کېدو کې مهم رول ولوباوه. که څه هم امپراتورۍ د خارجي ګواښونو پر وړاندې خپلواکي د وسلې نشي ساتلی، د دې میراث لاهم د صربانو په زړونو کې ژوندی دی. کلتوري لاسته راوړنې، مذهبي دودونه او تاریخې پیښې چې په دې دوره کې ترسره شوې، هغه مهمې عناصر پاتې دي، چې د اوسني صربستان او د دې خلکو جوړښت کوي.