دانشنامه تاریخی
دوره حضور آذربایجان در Empire روسیه بیش از یک قرن به طول انجامید و برای شکل‌گیری دولت مدرن آذربایجان و هویت آن تصمیم‌ساز بود. این زمان پر از تغییرات سیاسی و اجتماعی بود که تأثیر قابل توجهی بر توسعه کشور و ساکنان آن گذاشت.
در آستانه قرن هجدهم و نوزدهم، سرزمین آذربایجان امروزی تحت تأثیر دولت‌های مختلف از جمله امپراتوری فارسی و امپراتوری عثمانی بود. در این زمان، درگیری‌های مکرر برای کنترل قفقاز رخ می‌داد. روسیه به منظور گسترش مرزهای خود و تقویت نفوذ در منطقه، به‌طور فعال در امور قفقاز دخالت می‌کرد.
در نتیجه چندین جنگ، به‌ویژه جنگ‌های روسی-فارسی در سال‌های 1804-1813 و 1826-1828، روسیه توانست کنترل بخشی از سرزمین آذربایجان را به دست آورد. در سال 1813، قرارداد صلح گولیستان امضا شد که زمین‌های واقع در سواحل شمالی دریای خزر از جمله باکو و دیگر شهرهای کلیدی را به روسیه واگذار کرد. این قرارداد آغاز دوره طولانی‌مدت سلطه روسیه در این منطقه بود.
وارد شدن آذربایجان به Empire روسیه به کاتالیزوری برای تغییرات اجتماعی و اقتصادی قابل توجه تبدیل شد. روسیه شروع به انجام اصلاحاتی به منظور مدرن‌سازی منطقه کرد. زیرساخت‌ها توسعه یافت: جاده‌ها و راه‌آهن‌هایی ساخته شد و سیستم ارتباطی بهبود یافت. این تغییرات به رشد اقتصادی و بهبود تجارت کمک کرد.
با آغاز قرن نوزدهم، صنعت نفت در آذربایجان به‌طور فعال توسعه پیدا کرد. باکو به یکی از مراکز تولید نفت در جهان تبدیل شد که موجب جذب تعداد زیادی سرمایه‌گذار، از جمله خارجی‌ها گردید. رونق اقتصادی مرتبط با صنعت نفت، به رشد جمعیت شهرها کمک کرد و باکو به سرعت به یک مرکز صنعتی و فرهنگی بزرگ تبدیل شد.
در پایان قرن نوزدهم، در پس‌زمینه تغییرات اجتماعی و رشد اقتصادی، فرآیند فعال شکل‌گیری خودآگاهی ملی آذربایجانی آغاز شد. روشنفکران، که تحت تأثیر ایده‌های احیای ملی بودند، شروع به توسعه فرهنگ و زبان کردند. سازمان‌های ادبی و فرهنگی به وجود آمدند که به گسترش زبان و ادبیات آذربایجانی کمک کردند.
چهره‌های تاریخی مانند نیزامی، فیضولی و دیگر کلاسیک‌ها نقش مهمی در این فرآیند ایفا کردند که آثارشان به نمادهای هویت ملی تبدیل شد. یکی از دستاوردهای مهم، تأسیس اولین روزنامه آذربایجانی "ینی روسیا" بود که از سال 1906 منتشر شد. این قدمی مهم در توسعه مطبوعات و آموزش در آذربایجان بود.
از اوایل قرن بیستم، جنبش‌های سیاسی در آذربایجان به سوی دستیابی به خودمختاری و استقلال فعال‌تر شدند. در سال 1905، در باکو تظاهرات گسترده‌ای رخ داد که نشان‌دهنده افزایش نارضایتی در میان جمعیت بود. آذربایجانی‌ها شروع به درخواست خودمختاری بیشتر و حقوق برای ملت خود در چارچوب Empire روسیه کردند.
جنگ جهانی اول تأثیر قابل توجهی بر وضعیت سیاسی در منطقه گذاشت. در شرایط جنگ، بسیاری از ارتش‌ها و جمعیت درگیر درگیری‌ها شدند که مشکلات اجتماعی و اقتصادی را تشدید کرد. در سال 1917، پس از انقلاب فوریه و اکتبر، فرآیند تجزیه در روسیه آغاز شد که فرصت‌های جدیدی برای جنبش‌های ملی ایجاد کرد.
در سال 1918، در شرایط هرج و مرج و فروپاشی Empire روسیه، استقلال جمهوری دمکراتیک آذربایجان اعلام شد. این رویداد اوج مبارزه برای خودآگاهی ملی و خودمختاری بود. با این حال، استقلال دوام چندانی نداشت، زیرا در سال 1920 سرزمین آذربایجان توسط ارتش شوروی اشغال شد که به دوره کوتاه خودمختاری پایان داد.
تأثیر Empire روسیه بر توسعه آذربایجان پس از تأسیس اتحاد جماهیر شوروی همچنان احساس می‌شد. در طول قرن بیستم، کشور همچنان با چالش‌ها و تغییرات مختلفی در رابطه با گذار به سوسیالیسم و ادغام بیشتر در سیستم شوروی مواجه بود.
میراث حضور آذربایجان در Empire روسیه همچنان بر توسعه مدرن آن تأثیر می‌گذارد. سلطنت روسیه تغییرات زیادی در زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور به ارمغان آورد. آذربایجان به‌طور فزاینده‌ای در اقتصاد بین‌المللی ادغام شد و توسعه صنعت نفت پایه‌ای برای ثروت مدرن ایجاد کرد.
از سوی دیگر، این دوره همچنین با سرکوب جنبش‌های ملی و ویژگی‌های فرهنگی همراه بود. درگیری‌های مشابهی همچنان در دوران معاصر به‌ویژه هنگامی که کشور سعی در حفظ هویت خود در شرایط جهانی‌سازی دارد، باقی مانده است.
آذربایجان در Empire روسیه دوره‌ای پیچیده و چندلایه است که تأثیر قابل توجهی بر شکل‌گیری دولت مدرن آذربایجان گذاشته است. تغییرات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که در این زمان اتفاق افتادند، همچنان برای درک زمینه تاریخی و هویت کشور حائز اهمیت است. این دوره مرحله‌ای مهم در تاریخ آذربایجان است و پایه‌ای برای تحقیقات و بحث‌های بیشتر فراهم می‌کند.