دانشنامه تاریخی
دوره مدرن تاریخ آذربایجان شامل زمانی از زمان بدست آوردن استقلال در سال 1991 تا به امروز است. این دوره با تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چشمگیری که بر کشور و مردمانش تأثیر گذاشته، مشخص می‌شود. جنبه‌های مهم این زمان شامل اصلاحات سیاسی، رشد اقتصادی، روابط بین‌المللی و توسعه فرهنگی است.
آذربایجان در 30 اوت 1991 استقلال خود را اعلام کرد، اما بلافاصله پس از آن کشور با چالش‌های جدی روبرو شد. درگیری‌های داخلی، بحران اقتصادی و جنگ با ارمنستان بر سر قره‌باغ کوهستانی منجر به فاجعه انسانی و تعداد زیادی آواره شد. این مناقشه از سال 1988 آغاز شد، زمانی که طرف ارمنی شروع به خواست پیوستن قره‌باغ به ارمنستان کرد. در سال 1994 آتش‌بس امضا شد، اما هنوز راه‌حلی برای این مناقشه پیدا نشده است.
در سال 1993، در شرایط هرج و مرج سیاسی، حیدر علی‌اف به قدرت رسید. او رئیس‌جمهور شد و سیاست ثبات را آغاز کرد. علی‌اف اصلاحات اقتصادی را به منظور جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، به ویژه در صنعت نفت، آغاز کرد. تحت رهبری او قرارداد قرن با شرکت‌های نفتی بین‌المللی امضا شد که افق‌های جدیدی را برای اقتصاد آذربایجان باز کرد.
حیدر علی‌اف همچنین به تقویت ثبات سیاسی کمک کرد، اما حکومت او با گرایش‌های استبدادی مشخص شد. سرکوب اپوزیسیون سیاسی و کنترل رسانه‌ها از ویژگی‌های رژیم او بود. با این حال، در دوره حکومت او اقتصاد کشور شروع به رشد کرد و سطح زندگی مردم به تدریج بهبود یافت.
از اویل دهه 2000، آذربایجان رونق نفتی واقعی را تجربه کرد. کشور به بازیکن مهمی در بازار انرژی بین‌المللی تبدیل شد. استخراج نفت افزایش یافت و باکو به یکی از مراکز اصلی انتقال نفت و گاز به اروپا تبدیل شد. ساخت لوله‌های نفتی، مانند باکو-تفلیس-جیحان، نماد استقلال اقتصادی آذربایجان و ادغام آن در بازار جهانی شده است.
بخش نفت به منبع اصلی درآمد بودجه تبدیل شد که موجب رشد سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش و بهداشت شد. اما چنین وابستگی به درآمدهای نفتی همچنین آسیب‌پذیری اقتصادی را ایجاد کرد، که در زمان بحران اقتصادی جهانی 2008 که قیمت‌های نفت به شدت کاهش یافت، مشخص شد.
پس از مرگ حیدر علی‌اف در سال 2003، پسرش الهام علی‌اف به قدرت رسید. الهام سیاست پدرش را ادامه داد، اما حکومت او نیز با سرکوب سیاسی و نابودی اپوزیسیون همراه بود. در سال 2005، انتخابات در کشور برگزار شد که توسط ناظران بین‌المللی به عنوان ناعادلانه و غیرشفاف توصیف شد.
با وجود انتقادات، الهام علی‌اف توانست قدرت را حفظ کند و اصلاحات اقتصادی را انجام دهد و برنامه‌های اجتماعی را گسترش دهد. سرمایه‌گذاری‌هایی در زیرساخت‌ها انجام شد که به بهبود شرایط زندگی مردم کمک کرد. اما مشکلات اجتماعی، مانند بیکاری و فقر، کماکان باقی ماند.
آذربایجان به طور فعال روابط بین‌المللی خود را توسعه می‌دهد و تلاش دارد به شریک انرژی مهمی برای کشورهای اروپا و ایالات متحده تبدیل شود. شرکت در سازمان‌های بین‌المللی، مانند سازمان ملل و سازمان امنیت و همکاری اروپا، و همچنین همکاری با ناتو از جنبه‌های مهم سیاست خارجی کشور است. آذربایجان همچنین توافق‌های متعددی را در زمینه اقتصادی، فرهنگی و امنیت با کشورهای مختلف امضا کرده است.
در عین حال، مناقشه با ارمنستان همچنان بزرگ‌ترین چالش برای آذربایجان باقی مانده است. در سال 2016، درگیری‌هایی در قره‌باغ کوهستانی روی داد که نشان داد وضعیت در منطقه هنوز هم متشنج است. آذربایجان تلاش می‌کند به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز به این موضوع رسیدگی کند، اما در سایه نارضایتی‌های تاریخی و ادعای سرزمینی، دستیابی به صلح دشوار است.
دوره مدرن آذربایجان همچنین با احیای هویت فرهنگی مشخص می‌شود. دولت از ابتکارات حفظ میراث فرهنگی، توسعه هنر و آموزش حمایت می‌کند. یکی از رویدادهای مهم، مسابقه بین‌المللی یوروویژن بود که در سال 2012 در باکو برگزار شد و به آذربایجان این امکان را داد که خود را در سطح جهانی معرفی کند.
در سال‌های اخیر، شاهد افزایش علاقه به فرهنگ و هنر آذربایجان هستیم که به ملی‌گرایی فزاینده و تمایل به حفظ هویت ملی مرتبط است. بسیاری از رویدادهای فرهنگی، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها در کشور برگزار می‌شود که به تقویت روابط فرهنگی با سایر ملل کمک می‌کند.
دوره مدرن آذربایجان زمان تغییرات و چالش‌های قابل توجه است. از بی‌ثباتی سیاسی تا رشد اقتصادی، از مبارزه برای تمامیت ارضی تا تلاش برای احیای فرهنگی - هر جنبه‌ای شکل‌دهنده تصویر مدرن کشور است. علیرغم پیچیدگی‌ها، آذربایجان به حرکت به جلو ادامه می‌دهد و به دنبال تبدیل شدن به یک کشور موفق و متحول در صحنه جهانی است.