دانشنامه تاریخی
فرانسه یکی از کشورهای پیشرو در فرهنگ و ادب جهانی است که تأثیر زیادی بر ادبیات جهان داشته است. ادبیات فرانسوی دارای تاریخ غنی‌ای است که چندین قرن را در بر می‌گیرد و همچنان بخشی مهم از میراث فرهنگی باقی مانده است. این ادبیات شامل آثار کلاسیکی است که تأثیر عمیقی بر توسعه ایده‌ها، فلسفه و هنر جهان گذاشته‌اند. نویسندگان و شاعران فرانسوی آثار بسیاری خلق کرده‌اند که نه تنها بر فرهنگ ملی بلکه بر ادبیات جهانی تأثیرگذار بوده‌اند. در این مقاله به بررسی آثار مشهور ادبیات فرانسه پرداخته می‌شود که اثری ماندگار در فرهنگ جهانی به جا گذاشته‌اند.
یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار ادبیات فرانسوی قرون وسطی، شعر حماسی "آواز رولان" (Chanson de Roland) است که در قرن‌های XI-XII نوشته شده است. این اثر شعری به فتوحات شوالیه فرانسوی رولان و مبارزات او با ساره‌ها اختصاص یافته است. این شعر یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار است که فرهنگ شوالیه‌گری و ایده‌های شرافت، وفاداری و ایثار را بازتاب می‌دهد.
دیگر اثر مهم آن زمان "رمان گل" (Le Roman de la Rose) است که توسط گیوم دو لوری و ژان دو من در قرن سیزدهم نوشته شده است. این اثر ترکیبی از عناصر رمان شوالیه‌گی و شعر تمثیلی است که سفر قهرمان به "باغ" عشق را روایت می‌کند، جایی که او با تمثیل‌های مختلفی ملاقات می‌کند که نماد فضایل و رذایل انسانی هستند.
در عصر رنسانس، ادبیات فرانسوی دچار تحول شگرفی شد. یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار این زمان "گارنته" و "پانترا گویل" اثر فرانسوا رباست. این اثر ستیزه‌ای درباره غول‌ها، گارنته و پانترا گویل، پر از شوخ‌طبعی، فلسفه و انتقاد از زندگی اجتماعی آن زمان است. ربا از تصویر غول‌ها برای آشکار ساختن مشکلات جامعه انسانی و دیوانگی بسیاری از هنجارهای اجتماعی استفاده می‌کند.
بیشتر از این، در این زمان آثار بسیاری در ژانر شعر به وجود آمد. یکی از معروف‌ترین شاعران عصر رنسانس پی‌یر دو رونسا است که در شعرهای عاشقانه‌اش به زیبایی و ناپایداری زندگی پرداخته است. آثار او تجسم‌بخش ایده‌های عشق و زیبایی است که برای دوران انسان‌گرایی خاص است.
در قرن هفدهم، ادبیات فرانسوی به سطح جدیدی از توسعه می‌رسد، به‌خصوص به‌خاطر نویسندگان بزرگی همچون مولیر، راسین و کورنی. مولیر، یکی از معروف‌ترین نمایشنامه‌نویسان فرانسه، آثاری همچون "تارتوف"، "مرد متمول"، "خسیس" و دیگر آثار را نوشت که در آنها از طریق طنز و کمدی، رذایل جامعه را آشکار می‌سازد. مولیر استاد ژانر کمدی بود و نمایشنامه‌های او هنوز در سراسر دنیا اجرا می‌شوند.
ژان-باتیست راسین و پی‌یر کورنی بنیان‌گذاران تراژدی فرانسوی شدند. راسین تراژدی‌هایی همچون "فدر" و "آندروماخ" را نوشت که پایه‌گذار درام کلاسیک فرانسوی شدند. کارهای او با روان‌شناسی عمیق شخصیت‌ها، تعارض‌های اخلاقی و سرنوشت‌های تراژیک مشخص می‌شود. کورنی به خاطر تراژدی‌اش "سید" معروف شد که در آن عناصر حماسه شوالیه‌ای قدیم و درامی پر از شور و شوق انسانی و معضلات اخلاقی ترکیب شده است.
در قرن هجدهم، ادبیات فرانسوی ارتباط تنگاتنگی با فلسفه عصر روشنگری داشت. یکی از معروف‌ترین فیلسوفان و نویسندگان آن زمان ولتر بود که آثاری نوشت که در آنها به انتقاد از عدم تحمل مذهبی، دیوانگی قدرت سیاسی و بی‌عدالتی پرداخت. آثار معروف او "کانديد" و "فرهنگ‌نامه فلسفی" هم اکنون نیز به روز هستند.
نویسنده مهم دیگری در این زمان ژان-ژاک روسو بود که آثار او تأثیر زیادی بر توسعه فلسفه سیاسی گذاشت. اثر او "درباره قرارداد اجتماعی" پایه‌گذار نظریه دولت دموکراتیک شد و خودزندگی‌نامه‌اش "اعتراف" به عنوان سهمی مهم در توسعه ژانر نثر شخصی شناخته می‌شود.
عصر روشنگری همچنین آثار مهمی مانند "امیلیا، یا درباره تربیت" روسو و همچنین مقالات فلسفی مشهور دنی دیدرو و ژان لرو را به جهان هدیه داد.
در قرن نوزدهم، ادبیات فرانسوی شاهد دو جنبش بزرگ—رمانتیسم و رئالیسم—بود. رمانتیسم، که توسط نویسندگانی مانند ویکتور هوگو، شارل بودلر، آلفرد دو میوسی و دیگران نمایندگی می‌شود، بر آزادی فرد و احساسات قوی و غلبه بر محدودیت‌های اجتماعی تأکید داشت. یکی از مهم‌ترین آثار رمانتیسم، رمان "بیچارگان" ویکتور هوگو است که زندگی پاریس در قرن نوزدهم و مشکلات اجتماعی آن زمان را به تصویر می‌کشد.
ویکتور هوگو همچنین نویسنده تراژدی معروف "ریشلیو" است و اشعار او تجسم‌بخش ایده‌های آزادی و مبارزه برای عدالت است. یکی دیگر از آثار مهم رمانتیسم "خیالاتی درباره فرانسه" بودلر است.
از سوی دیگر، رئالیسم که توسط نویسندگانی چون استندال و گوستاو فلابر نمایندگی می‌شود، به تصویر دقیقتری و عینی‌تر از زندگی می‌پرداخت. اثر فلابر "خانم بوفری" نماد نثر رئالیستی است که زندگی زنی را که از سرنوشت خود ناراضی است و در پی آرزوهای بزرگ‌تری است تصویر می‌کند.
قرن بیستم زمان آزمایشات با فرم و محتوا در ادبیات بود، زمانی که مدرنیسم و سپس اگزیستانسیالیسم شکل گرفت. مدرنیسم در ادبیات توسط نویسندگانی مانند مارسل پروست، نویسنده اثر معروف "در جستجوی زمان گمشده" نمایندگی می‌شود. پروست اثری عمیق و چندلایه خلق کرد که به تحلیل حافظه و درک زمان می‌پردازد.
اگزیستانسیالیسم، نیروی محرکه آن فلسفه ژان-پال سارت و آلبر کامو بود، همچنین تأثیر زیادی بر ادبیات فرانسوی داشت. کامو آثاری همچون "طاعون" و "بیگانه" نوشت که به بررسی مسائلی چون دیوانگی زندگی، جستجوی معنا و آزادی انسانی می‌پردازد. سارت نیز نویسنده آثار فلسفی و رمان‌هایی همچون "تهوع" است که پایه‌گذار ادبیات اگزیستانسیالیستی شد.
ادبیات فرانسوی همچنان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی در جهان است. آثار نویسندگان فرانسوی تأثیر شگرفی بر توسعه مکاتب ادبی، فلسفه و هنر در سراسر جهان گذاشته‌اند. از حماسه‌های قرون وسطی تا آثار مدرن نویسندگان فرانسوی، ادبیات فرانسه همیشه بازتاب‌دهنده مهم‌ترین تغییرات در جامعه و فرهنگ بوده است. این میراث غنی همچنان نسل‌های جدیدی از نویسندگان و خوانندگان را الهام می‌بخشد و سنت زنده خلاقیت ادبی در کشور را حفظ می‌کند.