دانشنامه تاریخی
تاریخ کامبوج بیش از هزار سال قدمت دارد و شامل رویدادهای زیادی است که چهره مدرن کشور را شکل داده است. از سلطنت‌های باستانی تا دوره‌های تراژیک استعمار و نسل‌کشی، تاریخ کامبوج روندی پیچیده و متنوع است که در آن فرهنگ، دین و سیاست در هم تنیده شده‌اند. این مقاله به بررسی مراحل کلیدی در تاریخ کامبوج از زمان‌های باستان تا رویدادهای معاصر می‌پردازد.
نخستین تمدن‌های شناخته شده در سرزمین کامبوج کنونی از حدود قرن اول میلادی آغاز به توسعه کردند. در این زمان در رودخانه مکونگ سکونتگاه‌های کوچک وجود داشتند که به کشاورزی و تجارت مشغول بودند. یکی از نخستین و مهم‌ترین دولت‌ها، پادشاهی فُنَن بود که در قرن‌های اول تا ششم شکوفا شد. این پادشاهی، مناطق جنوب شرقی کامبوج و ویتنام جنوبی را در بر می‌گرفت و مرکز تجارت بین چین و هند بود.
در قرن ششم، پادشاهی فُنَن به دولت چندلا تبدیل شد که به توسعه فرهنگ و تجارت ادامه داد. چندلا به معابد و دستاوردهای معماری خود معروف بود. در این زمان، هندوئیسم و بودیسم به طور فعال در سرزمین کامبوج گسترش یافتند که تأثیر قابل توجهی بر فرهنگ منطقه گذاشتند.
عصر طلایی کامبوج از قرن نهم با تأسیس امپراتوری خمرها آغاز شد که به خاطر سازه‌های معماری بزرگ خود، از جمله مجموعه معبد معروف آنگکور وات مشهور است. بنیان‌گذار این امپراتوری، پادشاه جاياوارمان دوم بود که قبایل پراکنده را تحت حکومت خود متحد کرد و خود را پادشاه خدایان اعلام نمود.
امپراتوری خمرها در قرن دوازدهم در زمان حکومت پادشاه سوریاوارمان دوم به اوج خود رسید، زمانی که معابد و مخازن آب متعددی ساخته شد که به توسعه کشاورزی کمک کرد. در این دوره، امپراتوری قلمروهای خود را به تایلند، لائوس و ویتنام کنونی گسترش داده و به یکی از قدرتمندترین قدرت‌های جنوب شرقی آسیا تبدیل شد.
علیرغم موفقیت‌های خود، امپراتوری خمرها با درگیری‌های داخلی و تهدیدهای خارجی روبه‌رو شد. در قرن چهاردهم، افولی آغاز شد که ناشی از درگیری‌های بین سلسله‌های مختلف و حمله‌های ارتش‌های تایلندی و ویتنامی بود. به همین دلیل، مرکز قدرت از آنگکور به مناطق جنوبی مانند پنوم‌پن منتقل شد.
در قرن شانزدهم، کامبوج به موضوع تأثیر قدرت‌های همسایه، مانند تایلند و ویتنام تبدیل شد. این کشورها بارها در امور داخلی کامبوج دخالت کردند که منجر به درگیری‌ها و بی‌ثباتی‌های مداوم شد. تا اواسط قرن هفدهم، کامبوج استقلال خود را از دست داد و به یک ایالت دست نشانده پادشاهی تایلند تبدیل شد.
در قرن نوزدهم، در پس‌زمینه گسترش استعماری قدرت‌های اروپایی در جنوب شرقی آسیا، کامبوج تحت تأثیر فرانسه قرار گرفت. در سال ۱۸۶۳، کامبوج قرارداد حفاظت را با فرانسه امضا کرد که منجر به از دست دادن استقلال و ایجاد حکومت استعماری فرانسوی شد. اداره فرانسوی سیستم‌های جدید مالیاتی و اداری را معرفی کرد که نارضایتی مردم محلی را به همراه داشت.
در دوره حکومت استعماری، تغییرات قابل توجهی در اقتصاد و زیرساخت‌های کامبوج رخ داد، اما بسیاری از سنت‌ها و فرهنگ‌های محلی سرکوب شدند. این امر منجر به افزایش تمایلات ملی‌گرایانه و خواست برای بازپس‌گیری استقلال شد.
پس از جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۴۵، کامبوج به طور موقت از حکومت فرانسه آزاد شد، اما در سال ۱۹۴۶، مقامات استعماری فرانسه کنترل را مجدداً برقرار کردند. در پاسخ به این اقدام، در کشور جنگ برای استقلال به شدت آغاز شد. در سال ۱۹۵۳، تحت رهبری پادشاه نورودوم سیهانوک، کامبوج موفق به کسب کامل استقلال از فرانسه شد.
استقلال امید به توسعه را به ارمغان آورد، اما بی‌ثباتی سیاسی همچنان ادامه داشت. در دهه ۱۹۶۰، در کشور درگیری‌ها افزایش یافت، از جمله تأثیر حزب کمونیست و قیام خمرهای سرخ که در نهایت به جنگ داخلی انجامید.
در سال ۱۹۷۵، پس از جنگ داخلی طولانی، خمرهای سرخ به رهبری پل پوت به قدرت رسیدند. رژیم آنان با سرکوب‌های گسترده، تعقیب و گریزها، قحطی و نابودی نخبگان فکری مشخص شد. حدود دو میلیون نفر در نتیجه سیاست‌های تروریستی جان خود را از دست دادند که به یکی از تراژیک‌ترین صفحات تاریخ کامبوج تبدیل شد.
رژیم خمرهای سرخ تا سال ۱۹۷۹ ادامه داشت، زمانی که ویتنام به کامبوج حمله کرده و پل پوت را سرنگون کرد. اما رهایی از ترور صلح فوری را به همراه نداشت، زیرا کشور با ویرانی‌ها و فاجعه‌های انسانی دست و پنجه نرم می‌کرد.
پس از سقوط خمرهای سرخ، کامبوج به تدریج به احیای خود پرداخت. در سال ۱۹۹۱، توافق‌نامه پاریس امضا شد که به جنگ پایان داد و صلح را برقرار کرد. در سال ۱۹۹۳، اولین انتخابات دموکراتیک انجام شد و پادشاه نورودوم سیهانوک دوباره به قدرت بازگشت.
در چند دهه اخیر، کامبوج پیشرفت قابل توجهی در احیای اقتصاد و زیرساخت‌ها به دست آورده است. گردشگری به صنعتی مهم تبدیل شده و کامبوج با جاذبه‌های تاریخی خود، از جمله آنگکور وات، جذب تعداد زیادی از گردشگران می‌شود. با این حال، وضعیت سیاسی در کشور همچنان متشنج است و نگرانی‌هایی در مورد حقوق بشر و آزادی بیان وجود دارد.
تاریخ کامبوج گواهی بر مقاومت و شجاعت مردم آن است. علیرغم رویدادهای تراژیک گذشته، کامبوج امروز به سوی آینده‌ای پایدار و دموکراتیک حرکت می‌کند. روند بهبودی و احیا ادامه دارد و بسیاری از کامبوجی‌ها به آینده‌ای بهتر امیدوارند و در عین حال فرهنگ و سنت‌های منحصر به فرد خود را حفظ می‌کنند.