دانشنامه تاریخی
زمان‌های باستانی کامبوج تاریخ غنی و چندلایه‌ای را در برمی‌گیرد، از اولین سکونت‌ها در سرزمین این کشور گرفته تا شکل‌گیری نخستین دولت‌ها. کامبوج که در تقاطع مسیرهای بازرگانی کلیدی میان چین و هند واقع شده است، نقشی مهم در تاریخ باستانی جنوب شرق آسیا ایفا کرده است. این دوره شامل رشد فرهنگ منحصر به فردی است که تحت تأثیر عوامل محلی و خارجی بوده است.
اولین مردم در سرزمین کامبوج امروزی حدود 2000 سال قبل از میلاد پدیدار شدند. در این زمان، جوامع کوچک شکارچی و گردآورنده در اینجا وجود داشتند. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که ساکنان باستانی به کشاورزی و دامداری مشغول بودند که به آنها این امکان را داد تا سکونت‌های پایدارتری ایجاد کنند. یکی از قدیمی‌ترین آثار باستانی شناخته شده، فرهنگ عصر نوسنگی است که از طریق یافته‌های سفال و ابزار در مکان‌هایی مانند فنون به اثبات رسیده است.
در قرن اول میلادی، نخستین دولت مهم در سرزمین کامبوج شکل گرفت — پادشاهی فنون که مرکز تجارت و فرهنگ شد. فنون گستره وسیعی را در بر می‌گرفت که شامل کامبوج امروزی، ویتنام جنوبی و بخشی از تایلند بود. این پادشاهی به یک گره تجاری مهم تبدیل شد که بازرگانان هندی و چینی در آن ملاقات می‌کردند و این امر به تبادل کالاها و ایده‌ها کمک کرد.
تحت تأثیر فرهنگ هندی، هندوئیسم و بودائیسم در فنون گسترش یافت. ساخت معابد و ایجاد یادبودها شاهدی بر زندگی دینی رو به رشد و هویت فرهنگی فزاینده بود. یکی از معروف‌ترین آثار باستانی این دوره، مجموعه معبد اوخین-چا است که در قرن‌های اول تا چهارم ساخته شده است.
در قرن ششم، پادشاهی فنون شروع به از دست دادن نفوذ خود کرد و دولت جدیدی به نام چنلا به جای آن آمد. چنلا، همچون فنون، از طریق تجارت رونق یافت، اما همچنین فرهنگ منحصر به فرد خود را نیز توسعه داد. این پادشاهی تا قرن نهم وجود داشت و مرحله مهمی در شکل‌گیری هویت خمرها به شمار می‌رفت.
در چنلا، نخستین اشکال ابتدایی دولت‌داری ایجاد شد که به تقویت قدرت حاکمان محلی کمک کرد. اما، همانند فنون، تأثیر نیروهای خارجی مانند تایلندی‌ها و ویتنامی‌ها به آرامی ثبات چنلا را تضعیف کرد. در این دوره همچنین مهاجرت هندی‌ها ادامه داشت که به گسترش بیشتر هندوئیسم و بودائیسم در منطقه کمک کرد.
در قرن نهم، در سرزمین کامبوج یک اتحاد جدید تحت رهبری پادشاه جاویرمان دوم آغاز شد که امپراتوری خمرها را تأسیس کرد. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ منطقه بود و نشانگر انتقال به قدرتی متمرکزتر بود. جاویرمان دوم خود را "خدای پادشاه" اعلام کرد که نیروی محرکه‌ای جدید برای توسعه فرهنگ و معماری خمرها فراهم کرد.
امپراتوری خمرها به سرعت گسترش یافت و وسعت‌های وسیعی از جنوب شرق آسیا، از جمله تایلند، لائوس و ویتنام امروزی را در بر گرفت. در این دوره معابد و کاخ‌های باشکوهی ساخته شد و آنگکور به یکی از بزرگترین شهرهای جهان تبدیل شد. دستاوردهای معماری این زمان هنوز هم با مقیاس و زیبایی خود تحت تأثیر قرار می‌دهند و شاهدی بر سطح بالای توسعه فرهنگ و هنر هستند.
زمان‌های باستانی کامبوج زمان شکوفایی فرهنگی و تبادل ایده‌ها بود. تأثیر هندی به گسترش خط، دین و هنر کمک کرد. خمرها فرهنگ هندی را به گونه‌ای سازگار کردند که هویت منحصر به فرد خود را شکل داد که شامل عناصری از سنت‌های محلی و دیکری بود.
یکی از دستاوردهای فرهنگی مهم این دوره، توسعه هنر مجسمه‌سازی و معماری بود. معابد ساخته شده در زمان‌های باستان، مانند آنگکور وات و بایون، به نمادهایی نه تنها از معماری خمرها بلکه از کل تمدن جنوب شرق آسیا تبدیل شدند. این یادمان‌ها هنوز هم گواهی بر عظمت تمدن‌های باستانی هستند و گردشگران را از سراسر جهان به خود جذب می‌کنند.
زمان‌های باستانی کامبوج مرحله مهمی در تاریخ کشور را نمایان می‌سازد، زمانی که پایه‌های توسعه آینده بنا شد. فرهنگ منحصر به فرد، دستاوردهای معماری و توسعه تجارت، جنبه‌های اصلی بودند که چهره منطقه را برای قرن‌ها به جلو تعیین کردند. درک این ریشه‌های باستانی به ما کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم که چطور تاریخ کامبوج مدرن و مردم آن را شکل داده است.