تاریخی انcyclopedia
د لبنان تاریخ، چې د مختلفو کلتورونو او تمدنونو په تقاطع کې دی، د عربي فتحونو او عثماني امپراتورۍ سره تړلو پیښو نه ډک دی. دا دورې نه یواځې د دې سیمې سیاسي سرنوشت ټاکلی، بلکې د لبنان په ټولنه کې په کلتور، اقتصاد او ټولنیز جوړښت کې یې هم اړین اثرات پاتې کړي دي.
عربي فتحونه، چې په ۷ میلادي پیړۍ کې پیل شوې، د لبنان په تاریخ کې یوه مهمه نښه وه. د اسلام د پھیلیدو سره، عربي پوځونه خپلې سیمې پراخې کړې، او لبنان هم له دې نه بې برخې نه و. په ۶۳۶ میلادي کال کې، په یرموق کې د عربيانو د بریالیتوب وروسته، مسلمان پوځونه چټکۍ سره هغه سیمه ونیوله چې مخکې د قیصرۍ امپراتورۍ په کنترول کې وه.
په دې دوره کې لبنان د مسلمان خلافت یوه برخه شوه، او محلي ولس د نوو سیاسي او مذهبي حقایقو سره مخ شو. خلافتونه، لکه اموی او عباسي، لبنان اداره کاوه، او اسلام د dominance مذهب شو. په هرصورت، د سیمې موجوده عیسوي ټولنې خپلو دودونو او کلتور ساتلو ته ادامه ورکړه، چې له دې سره د مختلفو عقایدو تکیه ناست تېرو ته د یوې ځانګړې همغږۍ لامل و.
عربي فاتحان نوې کلتوري، ساینسي او اقتصادي عملونه سره راوړل. لبنان د ختیځ او لویدیز ترمنځ د سوداګریزو لارو یوه مهمه نقطه شوه، او د دې بندرونه، لکه تیر او صیدون، د سوداګرۍ او تبادلې مرکزو په توګه وده وکړه.
په لبنان کې د عربي تاثیرات هم په هنر او معمارۍ کې څرګند شوي دي. په دې زمانه کې جوړې شوې مساجد د نوې دین او کلتوري هویت سمبولونه ګرځیدلي. محلي هنرمندانو د عربي سبک خپل کارونو کې انطباق کړی، چې له دې سره د ځانګړو معمارۍ حلونو رامنځته کولو سبب شو.
عربي نړۍ د ساینسي او فکری پیژندنې هم د دې سیمې په پرمختګ پاچا و. لبنان د یوه پراخ کلتوري شبکې برخه شوه، چې اسلامي نړۍ پراخوي، چیرته چې پوهان په ریاضیات، ستورپوهنه، طب او فلسفې کې خپل علمونه تبادله کوي.
له ۱۵ میلادي پیړۍ راهیسې لبنان د عثماني امپراتورۍ کنترول لاندې راغی، چې د سیمې په دې تعریف کې تر ۴۰۰ کلونو پورې حاکمیت درلود. د عثماني دوره د لبنان تاریخ کې یوه مهمه لاره شوي، ځکه چې امپراتورۍ سیاسي ثبات او اقتصادي وده وړاندې کړه، مګر خپل پیچلو او چلنجونه هم راوړل.
عثماني اداره لبنان بېلابېلو اداري واحدونو، چې د "سانجاك" په نوم پيژندل شوي، وویشته، چې د محلي حاکمانو لکه د مان خاندان او بیا د شیهاب خاندان تر کنترول لاندې وو. دغه حاکمان مهمه خود مختاري درلوده او د عثماني نظام په چوکاټ کې د خپلو سیمو اداره کولای شول، چې له دې سره یې محلي اقتصاد او کلتور انکشاف ورکړ.
عثماني امپراتورۍ د لبنان په سوداګرۍ پرمختګ کې مرسته وکړه. سیمه د ختیځ او لویدیځ ترمنځ د توکو د ترانزيت لپاره یوه مهمه مرکز شوه. اللبناني بندرونه د سوداګرۍ لپاره فعال وو، او محلي محصولات لکه شراب، زیتون غوړ او کالی مختلفو سیمو ته صادر شول. دا د اقتصادي خوشالۍ او ښارونو پرمختګ ته لار هواره کړه.
خو د عثماني نظام هم خپل کمزوري لری. مالیات او ضروري جمعونه اکثره وخت محلي ولس ته نارضایتي رسوي. عثماني بیوروکریسي ممکنه نه وي، چې د فساد او محلي شخړو لامل شي. محلي حاکمان کله ناکله د خپلو اغیزو د کارولو لپاره د بغاوتونو منسوخ کولو لپاره خپلې وې او دا د ټولنیز فشار لامل و.
د لبنان کلتور د عثماني تاثیر لاندې انکشاف ته ادامه ورکړه. محلي دودونه او رسمونه محفوظ شوي، مګر همداراز د نوو فکرونو او عملونو له لارې د کلتور بډاینه روانه وه. لبنان د ادبیاتو او هنر یوه مهم مرکز شو. لیکوالان او شاعرانو د عربي ژبې کې اثار تولیدول، او معمارۍ نوې څېرې ته ورسید.
د لبنان پېچلې ټولنیزه جوړښت، چې د مختلفو مذهبي او نسلي ګروپونو جوړښت دی، د رامنځته کیدلو پروسه روانه وه. مسلمانان او عیسويان څنګ په څنګ ژوند کاوه، چې د دې سیمې د ځانګړي کلتوري هویت په وده کې مرسته وکړه. مګر مختلف مذهبي ټولنې اکثره د شخړو سره مخ وې، چې له دې سره د ټولنې د نورو فشارونو لامل شوی.
عربي فتحونه او د عثماني دوره د لبنان تاریخ کې ژور اثرات پریښودل. دا دورې د سیمې سیاسي او کلتوري هویت جوړ کړ، چې د دې راتلونکي ټاکونکی و. د مختلفو کلتورونو او دینونو ګډیدل د لبنان ځانګړی مزاج رامنځته کړی، چې اوس هم پاتې دی.
اوسنی لبنان، سره له سیاسی او اجتماعی چلنجونو، خپل تنوع ساتي. معمارۍ د اثارو، کلتوري دودونه او ژبني تنوع د یوې شتمنې تاریخ شاهدان دي، چې ریشه یې د عربي فتحونو او د عثماني دورې ته رسیږي.
عربي فتحونه او د عثماني دورې د لبنان پرمختګ باندې لوی تاثیر وکړ، د دې کلتوري، ټولنیزو او اقتصادي حقیقتونو ټاکونکی و. دا تاریخی پیښې د لبنان په معاصر ټولنه کې د یوې پیچلې موزائیک په څیر څرګند شوي. د دې تاریخ پوهیدل د لبنان د کلتور ځانګړتیا او د نږدې ختیځ تاریخ په پراخ کچه د دې د رول په ښودلو کې مرسته کوي.