تاریخی انcyclopedia
د لبنان ټولنیزې اصلاحات یو پیچلی بهیر څخه تېر شوي، چې له خپل تاریخي، سیاسي او مذهبي کانتکس سره ژور تړاو لري. لبنان چې یو څو مذهبیو هېواد دی، ځانګړي چلینجونه لري، چې نه یوازې اقتصادي او سیاسي بدلونونه، بلکې ژور ټولنیز بدلونه هم غواړي. د فرانسوي mandat څخه تر نن ورځې پورې، د لبنان ټولنیزې اصلاحات د ټولنې په ثبات او برابرۍ کې د یقین لپاره مهم عنصر و، او همدارنګه د مدرنې کولو او د وګړو د ژوند کیفیت لوړولو لپاره یوه هڅه وه.
له اول نړیوال جنګ وروسته، لبنان د فرانسوي mandat برخه وګرځېد، چې د ملتونو اتحادیې لخوا په 1920 کې تاسیس شو. په دې وخت کې څو بنسټیز ټولنیزې اصلاحات د بنسټونو پراختیا او د ټولنیزې پالیسۍ موسسې جوړولو لپاره په نظر لاندې ونیول شول. فرانسوي اداره د زده کړې یوه سیسټم رامینځته کړه، چې په لبنان کې د فرانسوي ژبې او کلتور د خپرولو لپاره په پراخه کچه مرسته وکړه. یومخ، په محلي کچه، د صحت او زراعت د ښه کولو پروګرامونه رامنځته کېدل.
خو، د ټولنې ټولنیز جوړښت په عمده توګه فئودالي پاتې شو، چې د محلي دودونو او مذهبي اندیشو قوي اغېز درلود. په دغه وخت کې د مذهبي نظام بنسټ هم رامنځته شو، چې د ټولنې په ټولنیز جوړښت کې اغېز درلود. د مسیحیانو، مسلمانانو او دروزو په څېر مذهبي ډلې په سیاسي او ټولنیزو ژوند کې ډېره مهمه وریته درلوده، چې دا مسله د نورو اصلاحاتو پر وړاندې یو اغیزمن تأثیر وښود.
د 1943 کال په جعلت سره خپلواکۍ ترلاسه کولو وروسته، لبنان د خلکو ژوند ښه کولو لپاره داخلي ټولنیزې اصلاحات جوړه کړه. نوې ټولنیزه لاره، چې د مذهبي دموکراسۍ په اصل کې وه، د مختلفو ټولنو د ګټو توازن ته اړتیا درلوده، چې دا په ټولنیزو اصلاحاتو کې هم انعکاس وموند. په دې وخت کې د ژوند د کچې ښه کولو، د ښوونې او روزنې او طبي خدماتو ته د لاسرسي زیاتولو لپاره هڅې وشوې.
په ښوونه کې د ټولو طبقاتو لپاره د یوهسیسټم جوړولو لپاره ګڼې هڅې وشي. د ښوونې پالیسي مرکزی کولو یو مهم لاس ته راوړنه وه، چې دا د تعلیمي مؤسسو د شمېر زیاتیدو او د پوهې زیات لاسرسي ته اجازه ورکړه. په دې وخت کې، تعلیمي سیستم لا هم منقسم پاتې و او د مذهبي انحصار سره ډېره تړاو درلود، چې دا د هېواد په ټولیز پرمختګ کې یوه ستونزه وګرځېد.
همدارنګ په دې مرحله کې یوه ټولنیزي امنیتی سیسټم هم جوړ شو، چې پکې د وګړو لپاره پنسونه او له غریبو او زیانمنو ټولنو ته مرسته شامل وه. د 1943 تر 1970 کلونو پورې، د بنسټونو د ښه کولو لپاره ګڼې هڅې وشوې، خو اقتصادي ګډوډي او سیاسي ثبات نشتوالی major پرمختګ ته اجازه ورنکړله.
ملکی جنګ چې په 1975 کې لبنان ترسرا شو، د ټولنیزو اصلاحاتو او ټولنیزې پالیسۍ باندې سنجیده اغېز راوړي. د جنګ په دوره کې، هېواد د ټولنیز نظام د ویجاړیدو، د خلکو د انسجام او د بنسټونو د له منځه تلو سره مخامخ شو. د صحت، ښوونه او ټولنیزې امنیت سیستم خورا خراب شو. د دې شخړې په مهال، هېواد د قوي تقسیماتو سره مخ شو، چې د مؤثرو ټولنیزو اصلاحاتو په وړاندې یې دندو ته لا زیاتو ګرانۍ ورکاوه.
ملکی جنګ ګڼ شمېر ټولنیز بنسټونه ویجاړ کړل، مګر د 1990 کال په پای کې په ټولنیزو بنسټونو د بیا رغونې لپاره هڅې وشوې. د رغونې مهمو جوانبو کې د جنګ ځپلو خلکو لپاره بشري مرستې او د کډوالو او زوریو د ملاتړ پروګرامونه شامل دي. مګر په دې دوره کې، د هېواد ټولنیز سیستم خورا غیر مستحکم پاتې و، چې د مؤثرو اصلاحاتو ترسره کولو ته یې خنډ شانتیا وکړه.
د لبنان د ملکی جنګ د پای ته رسېدو وروسته، د طایف توافقات ومنل شول، چې نه یوازې د جنګ پای ته رسوي، بلکې د هېواد د ټولنیزې او سیاسي رغونې لپاره بنسټ شوې. د طایف اصلاحاتو په ترڅ کې د ټولنیز حالت د ښه کولو لپاره ګڼې ګامونه شامل ول. د ټولنې د بنسټونو د بیا رغونې او د وګړو د ژوند د کیفیت ښه کولو په برخه کې یو له مهمو مسائلو وه.
د طایف توافقاتو له مخې، د ټولنیزې امنیت د پراختیا غوښتنه وشوه، همدارنګه د هغو خلکو لپاره چې د ملکی جنګ پر مهال متضرر شوي، یوه د پرمختګ پروګرام ته اړتیا وه. په دې وخت کې، د ښوونې او روغتیا د لاسرسي ښه کولو او د بې روزګارۍ د مسلې حل لپاره هڅې وشوې. د کلی د ټولنیز او اقتصادي ژوند کې د ښځو د رول زیاتول یوه له مهمو جوانبو وه. د 21مې پیړۍ په پیل کې لبنان کې د ښځو د حقوقو او د کورنیو د ملاتړ په برخه کې پرمختللې قوانین پلي شول، چې دا د ټولنیز پرمختګ لپاره مهم ګام و.
په وروستیو څو لسیزو کې، لبنان د ټولنیزو ستونزو یوه لړ سره مخ دی، چې نوې اصلاحاتو او ټولنیزې پالیسۍ ته اړتیا لري. یوه له جدي ستونزو څخه اقتصادي غیرمستقیم دی، چې د وګړو د ژوند سطحه باندې مستقیم اغېز لري. بې روزګاري، لوړه افراسیون او د حکومتي بودیجې کموالی د خلکو د ژوند سطحه ټیټې کړې.
ټولنیز امنیت هم لا هم په ټیټه کچه پاتې دی، او د حکومت د هڅو سره سره، ګڼ شمېر وګړي لا هم د طبی خدماتو او زده کړې ته د لاسرسي مشکلات لري. د ټولنیزو برخو مسلې د سیاسي غیرمستقیم او د اصلاحاتو د نشتوالی له امله لا هم ډیر زورورې کیږي، چې د دې په حل کې څخه د ستونزو حل کول ګرانوي. په وروستیو کلونو کې لبنان کې د ټولنیزې پالیسۍ ښه کولو لپاره هڅې وشوې، چې په دې کې د ټولنیزو اړتیاوو لپاره د حکومتي لګښتونو زیاتوالی هم شامل دي، مګر دا تدابیر تل د خلکو په ژوند کې مناسب انعکاس نه لري.
د لبنان د ټولنیزو اصلاحاتو راتلونکې لا هم مبهمه پاتې ده، په دې کې پیچلې سیاسي او اقتصادي شرایط هم شامل دي. مګر په وروستیو کلونو کې، ځینې مثبت بدلونونه دیده شوي، چې د حکومتي مدیریت، د فساد سره مبارزه او د ټولنیزې پالیسۍ د ښه کولو هڅې شامل دي. د دې لپاره چې اصلاحات زیاتو مؤثریت ولري، لازمي ده چې د سیاسي ثبات او مختلف مذهبي ګروپونو ترمنځ همغږي زیاته شي.
د ټولنیزو اصلاحاتو په لاره کې یوه مهمه مرحله د نړیوالې مرستې او همکارۍ فعال جذب کول او همدارنګه د نوو کاري فرصتونو د رامنځته کولو او د ژوند کیفیت ښه کولو لپاره د خصوصي پانګونې تشویقول کیدی شي. که چیرې داسې تدابیر په بریالیتوب سره تر سره شي، لبنان کولی شي د اوسنیو ټولنیزو ستونزو څخه زیات تېر شي او د پایښت او شمولیت پرمختګ لپاره شرایط رامنځته کړي.
نو، د لبنان ټولنیزې اصلاحات د اوږدې پروسې استازیتوب کوي، چې د جامع لید لوری او د ګڼې ستونزو حل ته اړتیا لري. سره له دې چې هېواد له شدیدو چلینجونو سره مخ دی، د وروستیو کلونو لاسته راوړنې ښیي چې د خلکو د ټولنیز وضعیت ښه کولو او د یوې عادلانه او ثباتي ټولنیزې نظام په جوړولو کې ممکن پرمختګ رامنځته شي.