ترکيې د پخواني وختونه

ترکيې په سیمه کې د پخواني وختونه د پخوانيو دوروڅخه تر منځني عصر پورې د بشري تاریخ یوه مهمه برخه ده. دا سیمه د ګڼو مهمو پیښو او کلتوري بدلونونو شاهده شوې، چې د بشري تمدن پر پرمختګ یې اغیز کړی دی. د ترکيې ستراتېژیک موقعیت چې په اروپا او آسیا ترمنځ دی، دا د پخوانيو خلکو او تمدنونو لپاره کور ګنل شوی دی.

پخوانی وختونه

په ترکيې کې د اوسني ترکيه ځای کې د انسانانو ځینې تر ټولو لومړني استوګنځي موجود وو. پخواني کلتورونه لکه هیؤک او چاتال-هیؤک، مهم ارضي یادګارونه دي چې د پخوانیو خلکو د ژوند، هنر، او مذهب نښې پکې موندل شوې دي. د دې دورې مهمې ځانګړتیاوې:

شکار او راټولول — لومړني خلک د شکار او راټولولو په لړ کې ګوښه ژوند تیریدو، تر څو چې زراعت زده نه کړه.
زراعت او اوسېدنې — د زراعت پر لور د تلو سره اوسېدنې پیل شول، چې د لومړني ښارونو پر ودې یې مرسته وکړه.
هنر او کلتور — په غارونو کې نقاشۍ او د وخت نورو آثارو کې د هنر او مذهبي تصورو لومړۍ بڼې څرګندې شوې.

د برونز دور تمدنونه

د برونز دور پیل (په شاوخوا 3000 کال مخکې له میلاده) په ترکيه کې پیچلي ټولنې رامنځته کول:

خیټه — د برونز دور یوه له تر ټولو اغیزمنو تمدنونو، خیټه سلطنت په 16-12 پیړیو کې د پراختیا تر حد رسېدلی او په منځنۍ اناتولیا کې لویې برخې کنټرولېدې.
اورارتو — چې په ختیځ کې موقعیت لري، دا سلطنت په 9-6 پیړیو کې د قلاوو او شتمنۍ لپاره مشهور و.
ترویا — مشهور ښار چې د افسانو او اسطورو هدف و، د اګې سیند په غاړه د لوړې کلتور مرکز و.

یوناني دور

په ترکيه کې یوناني دور د یوناني کولوني څخه تر رومي سلطنت پورې پراخ شوی دی. دې پړاو ځانګړتیاوې:

یوناني کلونونه — له VIII پیړۍ مخکې له میلاده راهیسې د اګې سیند او پروپونتیس په ساحل کې ګڼ شمېر کلونونه لکه میلته او افسوس جوړ شوي، چې د کلتوري تبادلې لامل شوي.
رومي ولایات — د لومړي پیړۍ مخکې له میلاده وروسته، اناتولیا د رومي امپراتورۍ برخه شوه، چې د ښارونو ودې، سړکونو او معبدونو جوړولو لامل شوه.
عیسويت — په I پیړۍ کې عیسويت خپرېدله، چې وروسته د سیمې په پرمختګ کې مهمه اغیزه درلوده.

بیزنطینی دوره

د 395 کال نښه د رومي امپراتورۍ په تقسیم کې، ختیځ برخه چې د بیزنطینی امپراتورۍ په نامه یاده شوه، د اوسني ترکيه په سیمه کې وجود درلود:

قسطنطنیه — د قسطنطنیې بنسټ په 330 میلادي کال کې او د بیزنطین مرکز ته واړول د سیمې په تاریخ کې نوې مرحله نښه کړه.
کلتور او هنر — د بیزنطینی امپراتورۍ د هنر، معمارۍ (د مثال په توګه د مقدس صوفیا کليسا) او علومو په برخه کې د لاسته راوړنو لپاره شهرت درلود.
د مسلمانانو حکومتونو سره شخړې — بیزنطینیان د عربو او ترکانو له خوا تهدید سره مخامخ کېدل، چې په نهایت کې د امپراتورۍ زوال لامل شو.

اوسمان امپراتوري

د اوسمان امپراتورۍ د رامنځته کېدو سره په XIV پیړۍ کې ترکيه نوې دور ته داخل شوه. عثمانیان مختلف قومونه او سیمې د خپل کنټرول لاندې راټول کړل:

د خاورې پراختیا — له XV پیړۍ راهیسې د اوسمان امپراتورۍ د خپلو سرحدونو پراختیا ته پیل وکړ، بالکان، نږدې ختيځ او شمال افریقا نیول.
کلتوري ترکیب — اوسماني کلتور د مختلفو سنتونو مخلوط په اساس رامنځته شوې، چې دې ته ځانګړی او متنوع جوړښت ورکړی.
له اروپايي قدرتونو سره ټکر — عثمانیان د بېلابېلو اروپايي قدرتونو سره شخړې لري، چې د هغوی تاریخ یوه مهمه برخه شوه.

زېږه د پخواني وختونو

د ترکيې د پخواني وختونو زږدۍ یوه شتمنه وراثت پرېښووه چې تر اوسه د هیواد کلتور او هویت باندې تاثیر لري:

اخروني موندنې — ګڼ شمېر اخروني یادګارونه لکه ترویا، افسوس او هاتوشا د سیمې بډای تاریخ پراخه څرګندوي.
کلتوري سنن — ګڼ شمېر سنن او دودونه چې د پخواني وختونو ته رسیږي، تراوسه هم پاتې دي.
په معاصریت کې اغیزه — د پخوانیو تمدنونو وراثت د ترکيې په کلتور، ژبې، او مذهب پورې د مهمې اغیزه درلودې.

شریکول:

Facebook Twitter LinkedIn WhatsApp Telegram Reddit email

تاریخی انcyclopedia