చరిత్రా ఎన్సైక్లోపిడియా
అజర్బైజాన్కు సంబంధించిన మధ్యయుగ చరిత్ర అనేది VI నుండి XV శతాబ్దాల వరకు విడదీయరాని, బహువిధమైన ప్రక్రియ. ఈ కాలంలో, ఈ ప్రాంతం వివిధ అధికారాలు మరియు సంస్కృతుల ప్రభావంలో రాజకీయ, సాంస్కృతిక మరియు ఆర్థిక మార్పుల అరణ్యంగా మారింది.
VII శతాబ్దంలో ఇస్లాము ఆధునిక అజర్బైజాన్ భూభాగంలోకి రాగానే కొత్త యుగం ప్రారంభం అవుతుంది. 637లో అరబ్ ఆక్రమణకారులు ఈ ప్రాంతంలోకి తెలంగాణ పొందారు, మరియు కొన్ని దశాబ్దాల వరకు ఇస్లాం ప్రధాన ధర్మంగా మారింది. ఇస్లామీకరణ ప్రక్రియ జీవితం యొక్క అన్ని రంగాలను ప్రభావితం చేసింది - సంస్కృతిని నుండి సామాజిక నిర్మాణానికి.
VIII-X శతాబ్దాలలో ఈ ప్రాంతం అరబ్ ఖిలాఫత్కు భాగమైంది. ఈ కాలం బాకూ, షెమఖా మరియు గ్యాంజా వంటి పట్టణాల ఉనికి ద్వారా గుర్తింపబడింది, ఇవి ముఖ్యమైన వాణిజ్య మరియు సాంస్కృతిక కేంద్రాలుగా మారాయి. ఈ భూభాగంలో విజ్ఞానం, సాహిత్యం మరియు కళలు చురుకుగా అభివృద్ధి చెందాయి, ఇది అరబ్ మరియు ఐరానీయ సంస్కృతుల ప్రభావం ద్వారా సాధ్యం అయింది.
IX శతాబ్దం నుండి ఫియోడల్ విభజన ప్రారంభమవుతుంది, అజర్బైజాన్లో వివిధ స్థానిక వంశాలు ఏర్పడతాయి, అందులో సజిడ్లు, షిర్వాష్శాతో పాటు ఇతర వంశాలు ఉన్నాయి. షిర్వాష్శా వంశం, షిర్వాన్ (సాధారణ షెమఖా)లో పాలించిన వారికి కాస్త ప్రఖ్యాతం మరియు ప్రభావం ఉంది. ఇది రాజకీయ మరియు సాంస్కృతిక జీవితంలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించింది, కళ మరియు విజ్ఞానం మీద మద్దతు ఇస్తుంది.
X-XI శతాబ్దాల్లో అజర్బైజాన్ భూభాగంలో సల్జూక్ రాష్ట్రం బలపడింది, ఇది ఈ ప్రాంతంలో అభివృద్ధికి కీలక ప్రభావం చూపింది. సల్జూకులు వాణిజ్యం మరియు సంస్కృతిని మద్దతు ఇచ్చారు, ఇది నిర్మాణ కళ, సాహిత్యం మరియు కళల అభివృద్ధికి దోహదపడింది. ఈ సమయంలో నఖ్చివాన్ లోని మసీదు మరియు ఇతర నిర్మాణాలు వంటి ముఖ్యమైన పాతులచే నిండిపోయింది, ఇవి సంస్కృతీ కోశాన్ని మరియు మాధ్యమాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి.
మధ్యయుగ అజర్బైజాన్ తూర్పు మరియు పశ్చిమ మధ్య సాంస్కృతిక మార్పిడి కేంద్రముగా మారింది. నిర్ధారిత సమయంలో నిజామీ గ్యాంజేవి మరియు ఫిజులి వంటి కవి, వారు ఈ కాలపు ఆత్మను ప్రతిబింబించే ఆచారాల ద్వారా ప్రఖ్యాతిచెందారు. XII శతాబ్దంలో జీవించిన నిజామీ, క్లాసికల్ అజర్బైజానియన్ సాహిత్యం వ్యవస్థాపకుడిగా పరిగణించబడుతున్నాడు, ఆయన పద్యాలు, తాత్త్విక ఆలోచనలు మరియు నైతిక పాఠాలతో నిండినవి, ఇప్పటికీ అధ్యయనం చేయబడుతున్నాయి మరియు గౌరవించబడుతున్నాయి.
ఈ యుగంలోని కళలు వివిధ సంస్కృతుల ప్రభావాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి. గ్యాంజాలోని అమీర్ తేమూర్ సమాధి మరియు షిర్వాష్శాకు చెందిన రాజవాళ్ళు వంటి నిర్మాణాలు, అవి అందం మరియు నిశ్ఖలిత కృషిని ఆశ్చర్యపరిచాయి. కళాకారులు అద్భుతమైన మినియేచర్లు సృష్టించారు, ఇవి పుస్తకాలను అలంకరించి ఉన్నతమైన కళాత్మక నైపుణ్యాన్ని ప్రతిబింబించాయి.
XIII శతాబ్దంలో అజర్బైజాన్ మోంగోలుల ఆక్రమణను ఎదుర్కొంటుంది, ఇది కన్యాకాలిని మరియు నిరాశ్రితత్వాన్ని తీసుకువచ్చింది. ఛింగిస్ ఖాన్ నేతృత్వంలోని మోంగోల్ సామ్రాజ్యం ఈ ప్రాంతంలోకి దాడి చేసింది, ఇది భారీ నష్టాలను మరియు కదలికలను కలగించాడు. అయినప్పటికీ, నాశనాల మధ్య, XIV శతాబ్దంలో మోంగోల్ పాలన ఆర్థిక పునరుద్ధరణకు మరియు స్థిరీకరణకు దారితీసింది, మరియు తూర్పు మరియు పాశ్చిమ మధ్య సాంస్కృతిక మార్పిడికి దారితీసింది.
XIV-XV శతాబ్దాలలో అజర్బైజాన్ చోబానిడ్స్ రాష్ట్రానికి, తర్వాత కారాకోయున్ కు భాగమైంది. ఈ కాలం సాంస్కృతిక సమవాయంఆధారంగా గుర్తింపు పొందుతోంది, ఇది సాహిత్యం, చిత్రకళ మరియు నిర్మాణంలో ప్రతిబింబించబడింది. ఉదాహరణకు, ఈ సమయంలో నిజామీ సృష్టి కొనసాగుతుంది మరియు సేఫెవిడ్ సులైమాన్ వంటి కొత్త కవులు, ఆయన పాంచా మరియు అరబిక్ భాషలలో తన Werkeని సృష్టించారు.
చివరి మధ్యయుగంలో అజర్బైజానీయ గుర్తింపు ఏర్పడటం ప్రారంభమవుతుంది. ఈ ప్రాంతంలో నివసించే జాతి మరియు సాంస్కృతిక సమూహాలు సార్వత్రిక భాష మరియు ధర్మం యొక్క ప్రభావంతో చేరాయి. ఇది జాతి ఏకత్వానుఎర్పాటు మరియు సంస్కృతికి దోహదపడింది, ఇది చారిత్రకంగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
గుర్తింపును ఏర్పరచడంలో కీలకమైన సమయాలలో, XVI శతాబ్దం ప్రారంభం సమయంలో సేఫెవిడ్ వంశం అధికారం పొందింది. సేఫెవిడ్లు వివిధ ప్రాంతాలను చేరుమనిచేసి, ισ్లామిక్ సంస్కృతి మరియు విద్యల కేంద్రంగా మారింది. ఇది కళ, నిర్మాణం మరియు సాహిత్య సమస్యలను సమీరించింది, ఇది అజర్బైజాన్ చరిత్రలో ముఖ్యమైన దశగా మారింది.
అజర్బైజాన్ యొక్క మధ్యయుగ చరిత్ర అనేది సడలింపులు మరియు సాంస్కృతిక మార్పిడి చరిత్ర. ఈ కాలం, ఒక వేల సంవత్సరాలకు పైగా, అజర్బైజాన్ము సంస్కృతీ మరియు గుర్తింపును రూపొందించడానికి పునాది సమర్పిస్తుంది. కష్టాలు మరియు ధ్వంసాలను మదించుకుందాం, అజర్బైజాన్ తన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని నిలబెడుతుంది, ఇది ఆధునిక సమాజంపై ప్రభావం ఇస్తుంది. ఈ ప్రాంత చరిత్రను అధ్యయనం చేయడం, సమకాలీన అజర్బైజాన్ ను ఫలితంగా కరిపించడానికి మరియు సంప్రదాయాలను అర్థం చేసుకోవడంలో సహాయంగా ఉంటుంది.