دانشنامه تاریخی
ارمنستان، با تاریخ غنی و میراث فرهنگی خود، دنیا را با شخصیت‌های برجسته‌ای آشنا کرده است که سهم بسزایی در زمینه‌های مختلف داشته‌اند: از سیاست و علم تا هنر و فلسفه. این شخصیت‌های تاریخی نه تنها مسیر تاریخ ارمنستان را تعیین کردند بلکه بر کشورهای همسایه و رویدادهای بین‌المللی نیز تأثیر گذاشتند. در این مقاله به بررسی برخی از شناخته‌شده‌ترین شخصیت‌های تاریخی ارمنستان، دستاوردها و میراث آنان خواهیم پرداخت.
تیگران دوم بزرگ، که در قرن اول قبل از میلاد حکومت می‌کرد، یکی از بزرگترین پادشاهان ارمنستان به شمار می‌رود. او مرزهای پادشاهی ارمنستان را به حداکثر خود گسترش داد، با هدایت خود ملت‌ها و سرزمین‌های متعددی را تحت یک پرچم قرار داد. در زمان تیگران دوم، ارمنستان به مرکز زندگی سیاسی و فرهنگی منطقه تبدیل شد و پایتخت او، تیگراناکرت، به یک مرکز مهم فرهنگی و اقتصادی تبدیل گردید. او همچنین به سیاست دیپلماتیک خود مشهور بود و با مهارت میان روم و پارت تعادل برقرار کرد، که این امر به ارمنستان اجازه داد که جایگاه مهمی در صحنه جغرافیای سیاسی به دست آورد.
گریگور روشنگر، که در قرن چهارم زندگی می‌کرد، یکی از شخصیت‌های کلیدی در تاریخ مسیحیت ارمنستان است. او نقش حیاتی در پذیرش مسیحیت به عنوان دین دولتی در سال 301 ایفا کرد، و بدین ترتیب ارمنستان اولین کشوری شد که به‌طور رسمی مسیحیت را پذیرفت. فعالیت‌های تبلیغی و سهم او در توسعه کلیسا تأثیر عمیقی بر جامعه ارمنی گذاشت. گریگور روشنگر به نماد روحانیت و ایمان برای مردم ارمنستان تبدیل گردید و یاد او هنوز در کلیسای ارمنی گرامی داشته می‌شود.
مارتیرس ساریان (1880–1972) — هنرمند برجسته ارمنی که آثار او نماد هنر ارمنی در قرن بیستم شده است. ساریان به خاطر مناظر زنده و رنگی خود شناخته می‌شود که زیبایی طبیعت ارمنستان را به تصویر می‌کشد. سبک او عناصر رئالیسم و امپرسیونیسم را ترکیب می‌کند که آثار او را منحصر به فرد می‌سازد. ساریان نه تنها هنرمند با استعدادی بود بلکه شرکت فعالی در زندگی فرهنگی کشور داشت و به توسعه هنر و ادبیات ارمنی کمک کرد.
آمنapgik Mesropyan (1899–1988) — دانشمند معروف ارمنی که سهم قابل توجهی در توسعه زبان و ادبیات ارمنی داشت. او به خاطر تحقیقات خود در زمینه واژه‌چینی و گرامر شناخته می‌شود و همچنین به عنوان نویسنده کتاب‌های درسی و منابع متعدد درباره زبان ارمنی شناخته می‌شود. Mesropyan یکی از بنیان‌گذاران مؤسسه زبان و ادبیات ارمنی بود که نقش مهمی در حفظ و توسعه زبان ارمنی ایفا کرد، در شرایطی که با تهدیداتی از سوی زبان‌ها و فرهنگ‌های دیگر روبرو بود.
لِيون اول، که به عنوان لِيون بزرگ نیز شناخته می‌شود، پادشاه ارمنستان در قرن دوازدهم بود. او نقش کلیدی در احیای دولت ارمنستان پس از دوره افول ایفا کرد. تحت رهبری او، ارمنستان به رونق قابل توجهی دست یافت و او به طور فعال روابط اقتصادی و فرهنگی با غرب را گسترش داد. لِيون اول همچنین به خاطر حمایت از مسیحیت و ساخت کلیساها معروف بود و او را به شخصیت مهمی در تاریخ دین ارمنی تبدیل کرد.
خاجاتور آبویان (1809–1848) — نویسنده و شاعر ارمنی که او را پایه‌گذار زبان ادبی مدرن ارمنی می‌دانند. کار او "در چایخانه" به عنوان یک رویداد مهم در ادبیات ارمنی شناخته می‌شود و آغازگر یک مرحله جدید در توسعه زبان ارمنی بود. آبویان به‌طور فعال برای حقوق مردم ارمنی مبارزه می‌کرد و مسائل عدالت اجتماعی را مطرح می‌کرد، که او را به شخصیت مهمی در جنبش ملی تبدیل کرد.
شخصیت‌های تاریخی ارمنستان ردپای ماندگاری در تاریخ و فرهنگ نه‌تنها کشور خود بلکه کل منطقه گذاشتند. دستاوردها و میراث آنان نسل‌های جدید را الهام می‌بخشد و هویت و فرهنگ ارمنی را شکل می‌دهد. مهم است که به سهم این شخصیت‌های برجسته که نمادهای مردم ارمنستان و آرزوی آنان برای استقلال، توسعه فرهنگی و رونق شده‌اند، توجه داشته باشیم.