دانشنامه تاریخی
استقلال ارمنستان در تاریخ 21 سپتامبر 1991 به‌عنوان نتیجه یک فرایند که از زمان بازسازی و شفافیت در اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد، اعلام گردید. این لحظه تاریخی مهم پایان کنترل چندین ساله شوروی بر ارمنستان و فراهم کردن فرصتی برای مردم ارمنستان بود تا دولت مستقل خود را بسازند. در این مقاله مراحل اساسی، دستاوردها و چالش‌هایی که ارمنستان از زمان کسب استقلال تا دوره کنونی با آن روبرو بوده بررسی می‌شود.
شروع پایان فرمانروایی شوروی در ارمنستان در اواخر دهه 1980 رخ داد، زمانی که شفافیت و بازسازی فرصت‌هایی برای بحث در مورد مسائل ملی فراهم کرد. در سال 1988، منطقه خودگردان قره‌باخ اعلام کرد که قصد دارد با ارمنستان متحد شود که منجر به درگیری‌های قومی با آذربایجان گردید. این وضعیت احساسات ملی‌گرایانه را تقویت کرده و جامعه ارمنی را به تقاضای خودمختاری بیشتر و در نهایت استقلال ترغیب کرد.
در تاریخ 16 دسامبر 1989، اولین اعتراض برای استقلال برگزار شد و در 23 اوت 1990 ارمنستان استقلال خود را از اتحاد جماهیر شوروی اعلام کرد. استقلال واقعی در تاریخ 21 سپتامبر 1991 به‌طور نهایی تأسیس شد، زمانی که در یک همه‌پرسی بیش از 99% رأی‌دهندگان به استقلال رأی دادند. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ کشور شد.
با این حال، فرایند شکل‌گیری یک دولت مستقل آسان نبود. در اوایل دهه 1990، ارمنستان با جنگ داخلی، بحران اقتصادی و درگیری در قره‌باخ مواجه شد. جنگ با آذربایجان بر سر قره‌باخ که از سال 1988 آغاز شد، تا سال 1994 ادامه یافت و به تلفات شدید انسانی و ویرانی منجر گردید.
اقتصاد کشور نیز با مشکلات جدی مواجه بود. سقوط اقتصاد شوروی، محاصره از سوی آذربایجان و ترکیه و همچنین کمبود زیرساخت‌های لازم، وضعیت را تشدید کرد. ارمنستان در شرایط بحران قرار گرفت و با نرخ بالای تورم و افزایش بیکاری روبه‌رو شد. در سال 1993، اصلاحات اقتصادی آغاز شد که هدف آن ترمیم اقتصاد و ادغام در اقتصاد جهانی بود.
در سال 1991، ارمنستان اولین قانون اساسی خود را تصویب کرد که کشور را به‌عنوان یک دولت دموکراتیک اعلام کرد. با این حال، فرایند دموکراسی‌سازی پیچیده بود. زندگی سیاسی با سطح بالایی از ناپایداری و دخالت نیروهای سیاسی مختلف مشخص می‌شد. اولین انتخابات در سال 1995 منجر به پیروزی روبرت کوچاریان شد، اما به اتهاماتی در مورد دستکاری و تقلب همراه بود.
در سال 1998، انتخابات دیگری در کشور برگزار شد و لوان تر-پتریسیان به قدرت رسید. در دوران او، اصلاحات متعددی به‌منظور توسعه دموکراسی و اقتصاد بازار اتخاذ شد، اما درگیری‌های داخلی و نارضایتی در جامعه به برکناری او در سال 1999 منجر گردید.
در اوایل دهه 2000، ارمنستان اصلاحات اقتصادی فعالی را آغاز کرد. تحت رهبری رئیس‌جمهور جدید روبرت کوچاریان، خصوصی‌سازی بنگاه‌های دولتی، آزاد‌سازی اقتصاد و جذب سرمایه‌گذاری خارجی انجام شد. این امر به کشور اجازه داد تا رشد اقتصادی قابل توجهی را به دست آورد، به‌ویژه در زمینه‌های فناوری اطلاعات و کشاورزی.
ارمنستان همچنین به‌طور فعال روابط بین‌المللی خود را توسعه داد و به دنبال نزدیک‌تر شدن به غرب و ادغام در سازمان‌های بین‌المللی بود. در سال 2001، ارمنستان به عضویت سازمان جهانی تجارت درآمد و در سال 2015 توافقنامه‌ای برای ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا کرد. با این حال، روابط با کشورهای همسایه، به‌ویژه با ترکیه و آذربایجان، به دلیل درگیری‌های حل‌نشده، همچنان تنش‌آمیز باقی ماند.
با وجود دستاوردها، ارمنستان با مجموعه‌ای از چالش‌های جدی مواجه است. ناپایداری سیاسی، فساد و مشکلات اقتصادی همچنان از مسائل مهم به شمار می‌روند. در سال 2015، اعتراض‌های گسترده‌ای علیه افزایش تعرفه‌های برق آغاز شد که از افزایش نارضایتی در جامعه حکایت داشت.
در سال 2018، «انقلاب مخملی» رخ داد که منجر به برکناری نخست‌وزیر و به قدرت رسیدن نیکول پیشینیان شد. او اقداماتی را برای مبارزه با فساد و بهبود اقتصاد انجام داد که به تغییرات مثبت در کشور منجر شد. با این حال، همچنان مشکلات زیادی از جمله مهاجرت جمعیت، بیکاری بالا و نیاز به حل منازعه در قره‌باخ وجود دارد.
درگیری قره‌باخ یکی از پیچیده‌ترین و دردناک‌ترین موضوعات برای ارمنستان باقی مانده است. با وجود مذاکرات صلح طولانی، وضعیت در اطراف قره‌باخ همچنان تنش‌آمیز است. در سال 2020، درگیری‌ها دوباره تشدید شد که به اقدامات نظامی وسیع و تلفات قابل توجهی از هر دو طرف منجر گردید. آتش‌بس به‌وسیله روسیه برقرار شد، اما هنوز راه‌حل درازمدت برای این درگیری یافت نشده است.
در عصر حاضر، فرهنگ ارمنی به‌طور فعال در حال توسعه است. ارمنی‌ها به میراث غنی خود که شامل موسیقی، رقص، نقاشی و معماری است، افتخار می‌کنند. رویدادهای فرهنگی، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها به‌منظور ترویج هنر و سنت‌های ارمنی در کشور به‌طور فعال برگزار می‌شود.
آموزش نیز در کانون توجه قرار دارد. ارمنستان به‌دنبال بهبود سیستم آموزشی خود است تا نیروی کار ماهر برای اقتصاد آماده کند. تحقیقات علمی، به‌ویژه در زمینه فناوری اطلاعات، روز به روز محبوب‌تر می‌شود که به توسعه فناوری‌های پیشرفته در کشور کمک می‌کند.
استقلال ارمنستان و دوران کنونی یک دوره تغییرات پیچیده و چالش‌ها است، اما همچنین امید به آینده‌ای روشن را به‌همراه دارد. کشور همچنان به‌دنبال توسعه دموکراسی، بهبود کیفیت زندگی و تقویت موقعیت‌های بین‌المللی است. با وجود سختی‌ها، مردم ارمنستان هویت و فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند که ارمنستان را به کشوری منحصر به فرد با میراث تاریخی غنی تبدیل می‌کند.