دانشنامه تاریخی
ادبیات ارمنی تاریخ طولانی و غنی دارد که بیش از 1600 سال قدمت دارد. این ادبیات که در یک زمینه فرهنگی منحصر به فرد شکل گرفته است، جستجوهای روحانی و فلسفی مردم ارمنستان را بازتاب می‌دهد. ادبیات این کشور با تنوع ژانرها و سبک‌ها مشخص می‌شود و شامل شعر، نثر، درام و فولکلور است. در این مقاله به برخی از مشهورترین آثار ادبی ارمنستان، نویسندگان آن و اهمیت آن‌ها برای فرهنگ ارمنی خواهیم پرداخت.
یکی از نخستین آثار مهم ادبیات ارمنی، "تاریخ کشور ارمنیان" نوشته مویزس خورناتسی است که در قرن پنجم نوشته شده است. این اثر پایه‌گذار شکل‌گیری آگاهی تاریخی ارمنیان است و به توصیف وقایع اسطوره‌ای و واقعی تاریخ مردم ارمنی پرداخته است. خورناتسی همچنین یکی از نخستین نویسندگانی است که خط ارمنی را به زمینه ادبی وارد کرده و از الفبای ارمنی ساخته شده توسط مسروپ ماشتوتس استفاده کرده است.
اثر مهم دیگر از دوران باستان "کتاب روبنیدی" (یا "تاریخ روبنیدی") است که در قرن سیزدهم توسط کیراکوس گاندزاکسی نوشته شده است. این اثر تاریخی دوره حکومت دودمان روبنیدی و تأثیر آن‌ها بر تاریخ ارمنستان را توصیف می‌کند. این اثر با سبکی زنده و احساسی عمیق مشخص شده است.
در قرون وسطی، ادبیات ارمنی به توسعه ادامه داد و ژانرها و سبک‌های جدیدی ظهور کرد. "گفت‌وگو" (یا "سخن‌زدن") گریگور نرکسی، که در قرن دهم نوشته شده، نمونه‌ای برجسته از ادبیات روحانی است. این اثر که به صورت یک دعای شاعرانه است، مملو از تفکرات فلسفی درباره طبیعت انسانی و عشق الهی است. گریگور نرکسی به عنوان یکی از شاعران بزرگ ارمنستان شناخته می‌شود و آثار او همچنان معاصر باقی مانده است.
یکی دیگر از آثار مهم دوران قرون وسطی "سرود قهرمانان ساسون" است که بخشی از حماسه ارمنی است. این اثر شاعرانۀ داستان مبارزه مردم با ستمگران را روایت می‌کند و نماد خودآگاهی ملی ارمنی است. حماسه‌ها پر از تصاویری قهرمانانه هستند و روح مقاومت و آرزوی آزادی را منعکس می‌کنند.
از اوایل قرن بیستم، ادبیات ارمنی دستخوش تغییرات قابل توجهی شد. یکی از مشهورترین نویسندگان ارمنی این دوران سیلوا کاپوتیکیان است که بسیاری از اشعار و نثرهایی را نوشته است که از مضامین عشق، رنج و هویت ملی پر شده‌اند. آثار او به رسمیت جهانی رسیده و به زبان‌های متعددی ترجمه شده است.
نویسنده مهم دیگری واغان ترترانیان است که نثر او به طرز عمیقی به ابعاد روانشناختی و اجتماعی زندگی مردم ارمنی پرداخته است. رمان او "شگفت‌انگیز" به کلاسیک ادبیات ارمنی تبدیل شده و به شدت در کشور و خارج از آن مورد تحسین قرار گرفته است.
پس از استقلال ارمنستان در سال 1991، ادبیات کشور به توسعه ادامه داد و واقعیت‌ها و چالش‌های جدید را بازتاب داد. نویسندگان معاصر مانند نارینه آبداریان و ادوارد میلیتون از آثار خود تولید می‌کنند که هم به موضوعات شخصی و هم اجتماعی پرداخته و پرسش‌های هویت، خاطره و تعلق ملی را بررسی می‌کنند.
توجه ویژه‌ای باید به "کتاب سقوط" نارینه آبداریان شود که جنبه‌های پیچیده زندگی در ارمنستان در دوره پس from شوروی را شامل می‌شود و موضوعات مهاجرت و سازگاری را مطرح می‌کند. سبک او، سرشار از احساسات و تصاویر، این اثر را برای نسل جوان خوانندگان معاصر می‌سازد.
ادبیات ارمنی به عنوان یک عنصر مهم از میراث فرهنگی کشور شناخته می‌شود و تأثیر خود را بر شکل‌گیری هویت ملی ادامه می‌دهد. آثار خلق شده در طول قرن‌ها، هم رویدادهای تاریخی و هم تجربه‌های درونی مردم را منعکس می‌کنند. بررسی و ترویج ادبیات ارمنی به حفظ سنت‌های فرهنگی کمک می‌کند و نسل‌های جدید خالق را الهام می‌بخشد.