دانشنامه تاریخی
قرن بیستم به دوره‌ای از تغییرات عمده برای کرواسی تبدیل شد که با دو جنگ جهانی، تغییرات در ساختار سیاسی و توسعه اقتصادی مشخص می‌شود. این دوره به تحولاتی عمیق در جامعه، فرهنگ و روابط بین‌المللی کشور منجر شد که صورت مدرن کرواسی را شکل داد.
با آغاز قرن بیستم، کرواسی بخشی از پادشاهی صرب‌ها، کرواسی‌ها و اسلوونی‌ها بود که در سال 1918 پس از فروپاشی اتریش-مجارستان تشکیل شد. این سازمان سیاسی جدید با بسیاری از مشکلات داخلی، از جمله تعارضات قومی و مبارزه برای خودمختاری مواجه شد. فرهنگ و زبان کرواسی تحت فشارهای دولت متمرکز صرب قرار گرفت.
جنگ جهانی اول (1914-1918) آثار تخریبی بر کرواسی داشت. بسیاری از کرواسی‌ها به ارتش منتقل شدند و بسیاری از آنها در جبهه‌ها جان باختند. اقتصاد کشور آسیب دید و تنش‌های اجتماعی افزایش یافت. پس از جنگ، کرواسی بخشی از دولت جدید شد، اما بسیاری از کرواسی‌ها احساس می‌کردند که در حقوق خود نادیده گرفته شده‌اند که به پیش‌زمینه‌ای برای درگیری‌های آینده تبدیل شد.
در سال 1929، تحت فشار بحران‌های سیاسی، پادشاهی جدید به نام پادشاهی یوگسلاوی شناخته شد. سیستم سیاسی به شدت متمرکز بود که نارضایتی جمعیت کرواسی را به دنبال داشت. در پاسخ به این مسئله، جنبش خودمختاری شکل گرفت که در دهه 1930 فعال‌تر شد. ملی‌گرایان و سوسیالیست‌های کرواسی شروع به محبوبیت بیشتر کردند و مخالفت‌ها با مرکز تنها افزایش یافت.
اقتصاد کشور نیز دوران دشواری را تجربه می‌کرد، به‌ویژه با توجه به بحران اقتصادی جهانی 1929. بیکاری و فقر افزایش یافت که تنش‌های اجتماعی را تشدید کرد. در چنین شرایطی، احزاب سیاسی مختلفی شروع به شکل‌گیری کردند که به دنبال راه‌حل‌هایی برای وضعیت پیش‌آمده و بهبود شرایط زندگی مردم بودند.
در سال 1941، پس از حمله نازی‌های آلمان به یوگسلاوی، کرواسی تحت کنترل رژیم فاشیستی اوستاشی قرار گرفت. این یکی از تاریک‌ترین دوره‌ها در تاریخ کرواسی بود. رژیم اوستاشی سیاست پاکسازی قومی را اجرا کرد که منجر به قتل‌عام‌ها و نسل‌کشی جمعیت صرب، همچنین به تعقیب یهودیان و کولی‌ها شد. مقاومت در برابر این رژیم توسط چریک‌ها به رهبری یوسیپ بروز تیتو انجام شد که موج‌های جدیدی از خشونت را به دنبال داشت.
جنبش چریکی محبوبیت پیدا کرد و توسط بخش قابل توجهی از مردم که خواهان آزادی از چنگال فاشیسم بودند، پشتیبانی می‌شد. پس از پایان جنگ در سال 1945، تیتو و حامیانش پیروزی کسب کردند و کرواسی تبدیل به بخشی از جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی شد.
پس از جنگ جهانی دوم، کرواسی به عنوان بخشی از یوگسلاوی، سال‌های تغییر اجتماعی و اقتصادی را گذراند. سیستم سوسیالیستی مدیریت منجر به ملی‌سازی صنعت و اصلاحات agrarian شد. کشور شروع به توسعه در چارچوب برنامه سوسیالیستی کرد و در کرواسی کارخانه‌ها، زیرساخت‌ها و مؤسسات اجتماعی جدیدی ایجاد شد.
اما رژیم تیتو همچنین با بسیاری از مشکلات مواجه شد. مدیریت متمرکز و اقتصاد برنامه‌ای به عدم تعادل در توسعه جمهوری‌های مختلف منجر شد. کرواسی، با پتانسیل اقتصادی قابل توجه، شروع به ابراز نارضایتی در مورد توزیع منابع کرد. در این زمان همچنین احساسات ملی تقویت شد و منجر به تضادهایی بین مرکز و جمهوری‌ها گردید.
با آغاز دهه 1980، پس از مرگ تیتو، یوگسلاوی با بحران‌های اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی مواجه شد. ملی‌گرایان کرواسی شروع به کسب قدرت کردند و خواسته‌های آنان برای خودمختاری بیشتر در پس‌زمینه بی‌ثباتی عمومی شنیده شد. در سال 1990، اولین انتخابات آزاد در کرواسی برگزار شد که در آن اتحادیه دموکراتیک کرواسی به رهبری فرانجو توجان به پیروزی رسید. این لحظه نقطه عطفی در مبارزه برای استقلال بود.
در سال 1991، کرواسی استقلال خود را اعلام کرد که منجر به درگیری مسلحانه با ارتش مردم یوگسلاوی شد. جنگ استقلال کرواسی آغاز شد که تا سال 1995 ادامه داشت. در طول درگیری، نبردهای شدید، جابجایی‌های گسترده و پاکسازی‌های قومی رخ داد، به‌ویژه در نواحی مسکونی صرب‌ها. جنگ با پیروزی نیروهای کرواسی و امضای توافق‌نامه‌های دیتون که صلح را در منطقه برقرار کرد، به پایان رسید.
پس از جنگ، کرواسی با چالش‌های بسیاری مواجه شد، از جمله بازسازی زیرساخت‌های تخریب‌شده، مشکلات اقتصادی و نیاز به آشتی بین گروه‌های قومی. در این زمان، برنامه‌ای وسیع برای بازسازی و اصلاحات اقتصادی آغاز شد. کرواسی به سمت ادغام در اتحادیه اروپا و ناتو حرکت کرد که بخش مهمی از سیاست خارجی کشور شد.
در دهه 2000، کرواسی به طور فعال بر روی اصلاحاتی کار کرد که منجر به برآورده شدن الزامات برای ورود به اتحادیه اروپا شد. کشور در سال 2001 توافق‌نامه‌ای تحت عنوان stabilizaciji i pridruživanja (توافق‌نامه ثبات و مشارکت) امضا کرد که قدمی مهم در مسیر ادغام اروپایی بود. در سال 2013، کرواسی به عنوان یک عضو کامل اتحادیه اروپا شناخته شد و پروسه طولانی که از اواخر دهه 1990 آغاز شده بود، به پایان رسید.
قرن بیستم زمان دستاوردهای فرهنگی قابل توجهی برای کرواسی بود. ادبیات، هنر و موسیقی کرواسی به رشد خود ادامه داد و تغییرات اجتماعی را منعکس کرد. بسیاری از نویسندگان کرواسی، مانند میلوارد پیچ و ایوان کرشمیر، در سطح بین‌المللی شناخته شدند. هنر کرواسی همچنین به لطف هنرمندان و معماران با استعداد مورد认可 قرار گرفت.
کرواسی مدرن هنوز در مرحله شکل‌گیری قرار دارد و به دنبال حفظ هویت منحصربه‌فرد خود است، در حالی که همزمان در حال ادغام در جامعه اروپایی است. گردشگری به بخش مهمی از اقتصاد کشور تبدیل شده و کرواسی با زیبایی‌های طبیعی و میراث فرهنگی غنی خود، میلیون‌ها گردشگر را به خود جلب می‌کند.
کرواسی در قرن بیستم از طریق بسیاری از آزمایشات و تحولاتی گذر کرد که جامعه مدرن آن را شکل داد. از مبارزه برای استقلال تا ادغام در اتحادیه اروپا، این دوره به عنوان دوره‌ای سرنوشت‌ساز برای شکل‌گیری هویت کشور به شمار می‌آید. تجربه تاریخی و دستاوردهای فرهنگی برای درک چالش‌ها و فرصت‌های کنونی که کرواسی در قرن بیست و یکم با آن مواجه است، اهمیت زیادی دارد.