دانشنامه تاریخی
ادبیات کرواتی دارای تاریخ طولانی و غنی است که شامل قرن‌ها و تأثیرات فرهنگی متعدد می‌شود. این ادبیات شامل آثار مختلفی از ژانرهای مختلف، از شعر حماسی تا درام، بوده و بخشی مهم از میراث فرهنگی اروپا است. یکی از بارزترین جنبه‌های ادبیات کرواتی توانایی آن در حفظ و انتقال سنت‌های مردمی و همچنین پاسخ به چالش‌های زمان است که در آثار نویسندگان برجسته نمایان می‌شود.
ادبیات کرواتی قرون وسطی به طور قابل توجهی با متون مذهبی و آثار نوشته شده به زبان لاتین مرتبط بود که به دلیل تأثیر کلیسای کاتولیک است. در این دوره، اولین یادگارهای مکتوب به زبان کرواتی ظهور می‌کند، از جمله "سند بوکوانشکا" (قرن ۱۱) و "نامه ملکه الژبتا" (قرن ۱۳). این آثار نقش مهمی در شکل‌گیری سواد و زبان ادبی ایفا کردند.
لحظه‌ای به ویژه مهم در تاریخ ادبیات کرواتی، تأسیس "مدرسه دوبروونیکی" در قرن ۱۵ بود که تأثیر زیادی بر توسعه زبان ادبی داشت. این مدرسه تجسم سنت‌های قرون وسطایی و ایده‌های رنسانس بود و پایه‌ای برای توسعه ادبیات در کشور محسوب می‌شد.
در دوران رنسانس، ادبیات کرواتی تغییرات قابل توجهی را تجربه کرد و عناصر انسان‌گرایی و تفکر علمی در آن ظاهر شد. یکی از نویسندگان مشهور این دوره، پتار زوریچ است که به عنوان یکی از بنیان‌گذاران شعر رنسانس کرواتی شناخته می‌شود. آثار او، نظیر "آهنگ‌های رنسانسی"، علاقه به طبیعت انسانی و ایده‌های جدید را نشان می‌دهد که ویژگی بارز این دوره بود.
باروک در ادبیات کرواتی با مضامین مذهبی و ستایش قدرت مرتبط است، اما همچنین شامل عناصر خلاقیت مردمی نیز می‌باشد. یکی از بزرگ‌ترین نمایندگان این دوره، ایوان ماکارا است که آثار او به طور قابل توجهی تمایلات باروک را در ادبیات نمایان می‌سازد. در آثار او، زبان غنی، تصاویر زنده و مضامین مذهبی عمیق حضور دارد.
در قرون ۱۸ و ۱۹، ادبیات کرواتی شروع به درک اهمیت ایجاد هویت ملی کرد. در این زمان، آثاری به وجود آمدند که به سنت‌های مردمی و فولکلور و همچنین ایده‌های روشنگری پرداخته‌اند. در این دوره، چندین جریان ادبی بزرگ شکل می‌گیرد، مانند احساس‌گرایی و رمانتیسم.
یکی از مهم‌ترین نویسندگان این زمان، مارین درژیچ است، نویسنده تراژدی‌ها و کمدی‌هایی که آثار قابل توجهی در توسعه ادبیات تئاتری کرواتی بر جای گذاشتند. "آهنگ‌ها در شن" و "رستاخیز" او، که سرشار از مضامین میهن‌پرستانه و انسان‌گرایانه هستند، پایه‌ای برای ادبیات ملی کرواتی شدند.
احساس‌گرایی و رمانتیسم همچنین در آثار ایوان ماکارا و یوریس بنشیک نمایان شده است. این نویسندگان از آثار خود برای بیان وطن‌پرستی و عشق به سرزمین مادری و همچنین برای تأمل در مسائل اجتماعی و فلسفی بهره جسته‌اند.
از اواخر قرن نوزدهم، ادبیات کرواتی تحت تأثیر مدرنیسم و سمبولوژی قرار گرفت که روندهای اروپایی آن زمان را منعکس می‌کند. در این دوره، شاهد شکوفایی شعر، درام و نثر و همچنین توسعه اشکال جدید ادبی هستیم. یکی از نمایندگان بارز ادبیات مدرنیستی آنتون ماخوی است که آثار او نمونه‌های روشنی از جریان‌های جدید ادبی به حساب می‌آید.
نثر نویسندگان مدرنیست نیز انتشار گسترده‌ای یافت. ویژگی‌های هنری مانند روانشناسی، جلوه‌گری و تأملات عمیق فلسفی درباره زندگی و مرگ، در آثار نویسنده آندریا کشیژ به وضوح بیان شده‌اند. این زمان همچنین با توسعه قابل توجه تئاتر کرواتی همراه است و نویسندگانی چون میرو ربیچ و ودالکو موروویچ به عنوان درام‌نویسان و نظریه‌پردازان تئاتر شناخته می‌شوند.
قرن بیستم زمانه‌ای بود که ادبیات کرواتی به اوج جدیدی رسید. در این زمان، چندین جریان ادبی مانند ابراز احساسات، سوررئالیسم و پست‌مدرنیسم ظهور کردند. از نویسندگان معروف این دوره می‌توان به میلان میلیچیچ، نویسنده آثار عمیق در روانشناسی و فلسفه، و میروسلاو کِرلِژا اشاره کرد که سهم او در ادبیات غیرقابل ارزیابی است.
میروسلاو کِرلِژا، احتمالاً مشهورترین نویسنده کرواتی قرن بیستم، به عنوان چهره‌ای مرکزی در ادبیات و فرهنگ کشور شناخته می‌شود. آثار او شامل ژانرهای مختلفی چون مقاله‌نویسی، شعر، درام و نثر است. از مشهورترین آثار کِرلِژا می‌توان به "آقای میخ" و "آثار ادبی" اشاره کرد که به مهم‌ترین موضوعات ملت، جنگ و سرنوشت انسانی پرداخته‌اند.
ادبیات مدرن کرواتی همچنان در حال توسعه است و توجه مخاطبان جهانی را جلب می‌کند. در میان نمایندگان بارز آن، می‌توان به داور شترن اشاره کرد که به خاطر آثارش در مورد روابط پیچیده انسان و جامعه شناخته شده است. آثار ادبی شترن اغلب به مسائل اجتماعی و فلسفی معاصر، مانند زندگی در کرواتی پس از کمونیسم و ارزش‌های اخلاقی می‌پردازند.
همچنین باید به نویسنده دورا کُستِر اشاره کرد که آثار او ترکیبی از عناصر فانتزی و واقع‌گرایی جادویی است و گوناگونی ادبیات مدرن کرواتی را منعکس می‌کند. در دهه‌های اخیر، توجه خاصی به تطابق آثار کرواتی برای مخاطبان بین‌المللی معطوف شده است که به جهانی‌سازی ادبیات کرواتی کمک می‌کند.
ادبیات کرواتی دارای تاریخ و تنوع منحصر به فردی است. از متون مذهبی قرون وسطایی تا آثار مدرن، هر دوره سهم مهمی در توسعه میراث فرهنگی و ادبی کشور داشته است. از طریق آثار نویسندگان برجسته مانند میروسلاو کِرلِژا و آنتون ماخوی، ادبیات کرواتی همچنان در دل خوانندگان در سرتاسر جهان طنین‌انداز می‌شود. با پیشرفت فناوری‌های مدرن و گسترش روابط بین‌المللی، ادبیات کرواتی به طور فزاینده‌ای در جهان شناخته می‌شود و جایگاه شایسته‌ای در سنت ادبی جهانی پیدا می‌کند.