دانشنامه تاریخی
پاناما کشوری است که در تقاطع دو اقیانوس واقع شده و دارای میراث فرهنگی غنی و تنوع گروه‌های قومی است. ویژگی‌های زبانی پاناما این تنوع فرهنگی و قومی را منعکس می‌کند و همچنین نقش این کشور به عنوان یک نقطه ترانزیتی بین بخش‌های مختلف جهان را نشان می‌دهد. زبان اسپانیایی که زبان رسمی است، نقش کلیدی در ارتباطات ایفا می‌کند، اما تعداد قابل توجهی از زبان‌های دیگر نیز وجود دارد که توسط گروه‌های مختلف جمعیتی استفاده می‌شود. وضعیت زبانی در پاناما منحصر به فرد و چند وجهی است که آن را برای مطالعه جذاب می‌سازد.
زبان اصلی و رسمی پاناما زبان اسپانیایی است که در مؤسسات دولتی، آموزش، کسب و کار و زندگی روزمره استفاده می‌شود. زبان اسپانیایی از زمان استعمار در قرن 16 به این کشور وارد شد و استفاده از آن پس از استقلال از کلمبیا در سال 1903 به طور قابل توجهی تقویت شد. در حال حاضر تقریباً همه جمعیت پاناما به زبان اسپانیایی صحبت می‌کنند و این زبان مهم‌ترین وسیله ارتباطی در کشور است.
با این حال، در زبان اسپانیایی پانامایی می‌توان برخی ویژگی‌ها را شناسایی کرد که آن را از اسپانیایی استاندارد که در کشورهای دیگر آمریکای لاتین رایج است، متمایز می‌کند. لهجه و گویش پانامایی حاوی عناصری است که مختص گروه‌های قومی مختلف است، از جمله سیاه‌پوستان، بومیان و مهاجران از منطقه کارائیب. این تفاوت‌ها در واژگان، تلفظ و نحو بروز می‌کند که باعث می‌شود اسپانیایی پانامایی منحصر به فرد باشد.
زبان اسپانیایی پانامایی همچنین شامل واژه‌گیری‌های از زبان‌های دیگر، مانند انگلیسی است، به دلیل تأثیر تاریخی ایالات متحده، و همچنین گویش‌های کارائیبی، به دلیل حضور تعداد زیادی مهاجر از کشورهای همسایه. این واژه‌گیری در استفاده از انگلیسی‌هایی مانند "cool"، "shopping"، "parking" و همچنین در تأکید بر تلفظ برخی صداها نمایان می‌شود.
با وجود اینکه زبان اسپانیایی زبان اصلی است، در پاناما همچنین تنوع زبانی قابل توجهی وجود دارد. این به دلیل مهاجرت‌های مختلف مردم و همچنین حضور طولانی‌مدت بومیان و فرهنگ‌های آن‌ها است. علاوه بر زبان اسپانیایی، بیش از 10 زبان دیگر در پاناما صحبت می‌شود که بسیاری از آن‌ها متعلق به گروه‌های زبانی بومی و آفریقایی‌اند.
یکی از این زبان‌ها خانواده Z زبان‌های Ngäbere-Buglere است که بومیان پاناما، مانند نیبیره و باگله به آن صحبت می‌کنند. زبان نیبیره یکی از رایج‌ترین زبان‌ها در میان بومیان پاناما است و به طور وسیعی در مناطق کوهستانی کشور استفاده می‌شود. با وجود تهدید به نابودی بسیاری از زبان‌های بومی، نیبیره هنوز هم نماد مهمی از هویت برای گویشوران آن به شمار می‌رود.
علاوه بر نیبیره، زبان‌های دیگری مانند باگله، کونا، امبرا و وونا نیز در پاناما رایج هستند. این زبان‌ها به خانواده‌های زبانی مختلف تعلق دارند و اغلب لهجه‌های متفاوتی دارند که باعث می‌شود فهم متقابل آن‌ها دشوار شود. با این حال، بسیاری از گویشوران این زبان‌ها نیز به زبان اسپانیایی صحبت می‌کنند که به حفظ ارتباطات بین فرهنگی در داخل کشور کمک می‌کند.
زبان‌های آفریقایی نیز جایگاهی در چشم‌انداز زبانی پاناما دارند. به دلیل تاریخ تجارت برده‌ها که منجر به ورود تعداد زیادی از بردگان آفریقایی به کشور شد، عناصری از زبان‌های آفریقایی در پاناما باقی مانده است. اگرچه بیشتر آفرو-پانامایی‌ها امروزه به زبان اسپانیایی صحبت می‌کنند، اما در برخی مناطق عناصر زبان‌های آفریقایی مانند عبارات، جملات و حتی لحن‌ها حفظ شده است.
سیستم آموزشی پاناما بر آموزش به زبان اسپانیایی تأکید دارد که این امر وحدت ملی را فراهم می‌کند و به فهم مشترک در میان گروه‌های قومی مختلف کمک می‌کند. در مدارس، دروس اصلی به زبان اسپانیایی تدریس می‌شوند و بیشتر کودکان آموزش خود را با این زبان آغاز می‌کنند. با این حال، در برخی مناطق که بومیان ساکن هستند، مؤسسات آموزشی دوره‌هایی به زبان‌های محلی، مانند نیبیره و دیگر زبان‌ها ارائه می‌دهند تا میراث فرهنگی و هویت زبانی این اقوام را حفظ کنند.
علاوه بر این، در پاناما یک سیستم آموزش دو زبانی وجود دارد، به ویژه در مناطقی که جمعیت زیادی از بومیان زندگی می‌کنند. در این مدارس، به کودکان به زبان اسپانیایی و همچنین زبان‌های مادری آن‌ها آموزش داده می‌شود که به حفظ غنای زبانی کشور کمک می‌کند. با این حال، دو زبانی هنوز به مقدار قابل توجهی محدود است و زبان اصلی ارتباط در مدارس عمومی هنوز هم زبان اسپانیایی است.
زبان انگلیسی تأثیر قابل توجهی در پاناما دارد که این به شرایط تاریخی، به ویژه حضور طولانی ایالات متحده در کشور مرتبط است. پاناما به عنوان یک مکان استراتژیک مهم برای ایالات متحده به دلیل کانال پاناما بود و زبان انگلیسی به طور وسیع در میان کارگران آمریکایی و همچنین در میان ساکنین محلی که در شرکت‌های آمریکایی و در کانال کار می‌کردند، رایج بود.
زبان انگلیسی همچنان در پاناما مهم است، به ویژه در شهرهای بزرگ مانند شهر پاناما. در این مناطق، زبان انگلیسی در کسب و کار، تجارت و خدمات به طور فعال استفاده می‌شود. بسیاری از پانامایی‌ها، به ویژه کسانی که در شرکت‌های بین‌المللی یا در صنعت گردشگری کار می‌کنند، سطح بالایی از دانش زبان انگلیسی دارند.
علاوه بر این، در پاناما عامل دیگری که به گسترش زبان انگلیسی کمک می‌کند، نقش پاناما به عنوان یک مرکز مالی بین‌المللی مهم است. در اینجا مذاکرات تجاری و ارتباطات بین‌المللی به وفور انجام می‌شود و دانستن زبان انگلیسی یک نیاز مهم برای بسیاری از شغل‌ها است.
وضعیت زبانشناسی پاناما در آینده به عوامل مختلفی از جمله مهاجرت، آموزش و فرآیندهای فرهنگی وابسته خواهد بود. در شرایط جهانی شدن و افزایش ارتباطات بین‌المللی، زبان اسپانیایی به عنوان زبان اصلی در کشور ادامه خواهد داشت اما تأثیر زبان‌های دیگر، به ویژه زبان انگلیسی، تنها افزایش خواهد یافت.
علاوه بر این، با افزایش توجه به حفظ میراث فرهنگی و تنوع زبانی، پاناما می‌تواند برنامه‌های توسعه‌یافته‌ای را برای حفظ زبان‌های بومی ادامه دهد. پیش از این، چندین ابتکار برای حمایت از زبان‌های محلی، مانند نیبیره و باگله، به همراه دیگران وجود دارد که می‌تواند بر تقویت چند زبانی در کشور تأثیر بگذارد.
بنابراین، آینده وضعیت زبانی در پاناما نه تنها به نقش زبان‌های اسپانیایی و انگلیسی، بلکه به تلاش‌ها برای حفظ و حمایت از زبان‌های محلی و سنت‌های فرهنگی بستگی خواهد داشت که بدون شک به تقویت هویت ملی کمک خواهد کرد.
ویژگی‌های زبانی پاناما مظهر میراث فرهنگی غنی و تنوع تاریخی کشور است. اگرچه زبان اسپانیایی همچنان غالب است، اما در پاناما زبان‌های دیگر مانند انگلیسی و زبان‌های مختلف بومی به طور فعال استفاده می‌شود. وضعیت زبانی در کشور به پاسخگویی به چالش‌های داخلی و خارجی ادامه می‌دهد و پاناما ممکن است در آینده مثال موفقیت‌آمیز همزیستی زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف باشد. حفظ و حمایت از تنوع زبانی برای توسعه بیشتر کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.