دانشنامه تاریخی
تانزانیا یک کشور چندزبانه است که در آن تعداد زیادی زبان وجود دارد که نمایانگر گروه‌های مختلف قومی و سنت‌های فرهنگی هستند. زبان رسمی سواحیلی است، اما در کشور همچنین زبان‌های دیگری مانند انگلیسی و همچنین زبان‌های محلی متعددی رواج دارند. تنوع زبانی در تانزانیا بازتاب تنوع ترکیب قومی و توسعه تاریخی کشور است. در این مقاله به بررسی ویژگی‌های زبانی تانزانیا، نقش زبان‌های مختلف در زندگی اجتماعی و فرهنگی، و مسائل مربوط به چندفرهنگی زبانی خواهیم پرداخت.
سواحیلی (یا کی‌سواحیلی) زبان رسمی تانزانیا است و به عنوان زبان اصلی ارتباطات بین‌قومی استفاده می‌شود. این زبان نقش کلیدی در شکل‌گیری وحدت کشور ایفا کرده است، به ویژه در شرایط چندزبانی. سواحیلی به گروه زبان‌های بانتو تعلق دارد و به طور سنتی در مناطق ساحلی شرق آفریقا، از جمله تانزانیا، کنیا و اوگاندا رواج دارد. در تانزانیا سواحیلی در نهادهای دولتی، مدارس، تلویزیون و مطبوعات استفاده می‌شود. این زبان به طور فعال در زندگی روزمره به کار می‌رود و به عنوان وسیله اصلی ارتباط میان مردم گروه‌های قومی مختلف است.
پذیرش سواحیلی به عنوان زبان رسمی پس از کسب استقلال در سال 1961 گامی مهم در ایجاد هویت ملی تانزانیا بود. سواحیلی زبانی است که افراد را با وجود تفاوت‌های قومی‌شان متحد می‌کند و این امر آن را به عنصر مهمی در سیاست ملی تبدیل کرده است. در حال حاضر این زبان در زمینه‌های مختلف از سیاست و آموزش تا تجارت و فرهنگ به طور فعال استفاده می‌شود.
سواحیلی، با وجود نقش خود به عنوان زبان رسمی، همچنین بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث فرهنگی و نمادی از هویت آفریقایی است. این زبان غنی از عبارات است که فلسفه، جهان‌بینی و ارزش‌های آفریقایی را منعکس می‌کند. این زبان شامل عناصری از زبان‌های عربی، پرتغالی و انگلیسی است که آن را به محصولی منحصر به فرد از تماس‌های تاریخی در سواحل شرق آفریقا تبدیل می‌کند.
علاوه بر سواحیلی، در تانزانیا تعداد زیادی زبان دیگر وجود دارد که در مناطق مختلف کشور استفاده می‌شوند. به طور کلی در تانزانیا بیش از 120 زبان وجود دارد که به خانواده‌های زبانی مختلف، از جمله بانتو، چاد و نیرو-کنگو تعلق دارند. این زبان‌ها به طور گسترده در خانواده‌ها، جوامع و در مکان‌ها استفاده می‌شوند، اما در زمینه رسمی کمتر رایج هستند.
یکی از این زبان‌ها زبان «ها» است که زبان اصلی گروه قومی ها، ساکن در جنوب تانزانیا می‌باشد. در سایر نقاط کشور، زبان‌هایی مانند ماسایی، هungu، پاراما، زِمی و بسیاری دیگر محبوب هستند. این زبان‌ها نقش مهمی در حفظ سنت‌ها و آداب فرهنگی ایفا می‌کنند، در حالی که سواحیلی نقش عنصر پیوند دهنده بین گروه‌های مختلف قومی را دارد.
با هر سال، شاهد کاهش تعداد گویندگان برخی زبان‌های محلی هستیم، که این به تسلط سواحیلی و انگلیسی مربوط می‌شود. با این حال، در تانزانیا توجه زیادی به حفظ زبان‌های محلی وجود دارد و تلاش‌هایی برای حفظ آن‌ها از طریق برنامه‌های فرهنگی و آموزشی انجام می‌شود.
زبان انگلیسی در تانزانیا در زمان حکمرانی استعماری بریتانیایی معرفی شد و هنوز هم نقش مهمی در کشور ایفا می‌کند. پس از دستیابی به استقلال در سال 1961، انگلیسی به عنوان زبان اداری و ارتباطات بین‌المللی باقی ماند. این زبان به طور گسترده در اسناد رسمی، متون علمی و فنی و همچنین در رویه‌های قانونی و تجاری استفاده می‌شود.
زبان انگلیسی همچنین در مؤسسات آموزش عالی استفاده می‌شود و زبان اصلی تدریس در دانشگاه‌ها و مدارس است. اگرچه انگلیسی نقش مهمی در زمینه آموزش و ارتباطات بین‌المللی ایفا می‌کند، اما استفاده از آن در زندگی روزمره و در مناطق روستایی محدودتر است، جایی که سواحیلی یا زبان‌های محلی مورد ترجیح بیشتری قرار دارند.
در تانزانیا زبان انگلیسی می‌تواند به عنوان زبان دوم محسوب شود، به ویژه در میان جمعیت روستایی، جایی که آگاهی از زبان معمولاً محدود است. با این حال، انگلیسی همچنان نقش خود را به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط با دنیای خارجی و کلیدی برای پیوندهای اقتصادی و فرهنگی جهانی حفظ می‌کند.
در تانزانیا سیاست زبانی به توسعه سواحیلی به عنوان زبان اصلی ارتباطات بین‌قومی و آموزش معطوف شده است. سواحیلی به عنوان یک درس اجباری در برنامه آموزشی مدارس است و تدریس آن از سنین پایین آغاز می‌شود. در مدارس دولتی، سواحیلی به عنوان زبان اصلی تدریس استفاده می‌شود، در حالی که در مدارس خصوصی و دانشگاه‌ها معمولاً از انگلیسی برای تدریس موضوعات پیچیده‌تر، مانند ریاضیات، علوم و اقتصاد استفاده می‌شود.
سیاست زبانی تانزانیا به تأمین تساوی و شمولیت همه زبان‌ها و فرهنگ‌ها اختصاص دارد. با وجود تسلط سواحیلی در زمینه‌های رسمی، دولت و سازمان‌های فرهنگی تلاش‌هایی برای حفظ و حمایت از زبان‌های محلی از طریق برنامه‌های ویژه، انتشارات و دیگر فعالیت‌های فرهنگی انجام می‌دهند.
یکی از نمونه‌های سیاست زبانی، معرفی زبان‌های چندزبانه در آموزش است که به کودکان اجازه می‌دهد تا در مراحل ابتدایی آموزش به زبان گروه قومی خود آموزش ببینند و سپس به سواحیلی و زبان انگلیسی منتقل شوند. این امر به حفظ میراث فرهنگی و سنت‌های گروه‌های مختلف که در تانزانیا زندگی می‌کنند کمک می‌کند و در عین حال دسترسی به آموزش مدرن را فراهم می‌آورد.
وضعیت زبان‌ها در شهرهای تانزانیا با مناطق روستایی متفاوت است. در شهرهای بزرگ مانند دارالسلام، موانزا و آروشا، سواحیلی به عنوان زبان اصلی ارتباطات استفاده می‌شود، اما انگلیسی نیز به طور گسترده‌ای رواج دارد، به ویژه در میان جمعیت تحصیل‌کرده‌تر. در شهرها، اغلب می‌توان شنید که افراد بنا به زمینه ارتباط، بین سواحیلی و انگلیسی سوئیچ می‌کنند.
زبان‌های محلی نیز در شهرها وجود دارند، به ویژه در میان گروه‌های قومی که بخش قابل توجهی از جمعیت این مناطق را تشکیل می‌دهند. برای مثال، ماسایی، چگا و دیگر گروه‌ها زبان‌های خود را در ارتباطات بین‌فردی و خانوادگی حفظ می‌کنند. زبان‌هایی مانند سواحیلی و انگلیسی در وضعیت‌های رسمی و تجاری نقش بیشتری دارند، اما در زندگی روزمره، بسیاری از مردم در شهرها از زبان‌های محلی در فعالیت‌های روزمره خود استفاده می‌کنند.
به این ترتیب، در شهرهای تانزانیا پدیده‌ای به نام انعطاف‌پذیری زبانی مشاهده می‌شود، که در آن زبان‌های مختلف بسته به موقعیت و مخاطب استفاده می‌شوند. این امر به افراد این امکان را می‌دهد تا در یک جامعه چندزبانه به طور مؤثر ارتباط برقرار کنند، جایی که هر گروه زبانی هویت خود را حفظ کرده اما در عین حال در یک جامعه وسیع‌تر با استفاده از سواحیلی و انگلیسی ادغام می‌شود.
وضعیت زبانی در تانزانیا نمونه‌ای است از اینکه چگونه یک جامعه چندزبانه می‌تواند در هارمونی و درک متقابل وجود داشته باشد. سواحیلی نقش پیوند دهنده‌ای بین گروه‌های قومی مختلف ایفا می‌کند و ارتباطات در سطح ملی را فراهم می‌کند، در حالی که انگلیسی همچنان زبانی مهم برای ارتباطات بین‌المللی و آموزش است. زبان‌های محلی، با وجود استفاده محدودشان در حوزه رسمی، همچنان بخشی مهم از هویت فرهنگی مردم تانزانیا باقی می‌مانند.
تانزانیا به طور فعال به حفظ و توسعه سیاست زبانی خود که هدف آن حفظ تنوع زبانی، حفظ سنت‌ها و تقویت وحدت ملی است، ادامه می‌دهد. زبان ابزار مهمی برای انتقال ارزش‌ها، تاریخ و میراث فرهنگی است که وضعیت زبانی در تانزانیا را به جنبه‌ای کلیدی از زندگی اجتماعی و هویت ملی تبدیل می‌کند.