تاریخی انcyclopedia
ماوری کلتور یوه ځانګړې او متنوع وراثت دی چې د نوي زیلند په اوږدو کې په سوونو کلونو کې رامنځته شوی. ماوری، د هېواد د ځایي خلکو، په تاریخ، کلتور او ټولنه کې مهم رول لوبوي. د دوی دودونه، ژبه، هنر او رواجونه په معاصر نوي زیلند کې د پام وړ اغیزه لري.
ماوریان د نوي زیلند په لور د پولینیزیا نه د عیسوي کال 1000 شاوخوا راغلي. دوی له ځان سره خپل رواجونه، ژبې او کلتورونه راوستلي، چې د نوي زیلند د ځانګړي چاپېریال په شرایطو کې وده او انطباق موندلي. څېړنې ښیي چې ماوری ټولنه د قبیلو څخه جوړه شوې وه، چې هره یوه یې خپل ځانګړی کلتور او دودونه درلودل، خو ټولو یې د مشترکو ریښو او ژبې سره یوځای شوي ول.
ماوریان عموماً په کورنۍ ګروپونو کې تنظیم شوي، چې «ایوي» (قبایل) او «هاپو» (فرعي قبایل) بلل کیږي. ټولنیز جوړښت د خویندو اړیکو پر بنسټ و، او هر غړی د ټولنې خپل حقونه او مسؤلیتونه درلودل. د قبایل مشران، چې «کاپاکا» په نوم یادېږي، د پرېکړو نیولو او د خپلو خلکو رهبري کولو کې مهم رول لوبوي.
ماوری ژبه (Te Reo Māori) د نوي زیلند یو رسمي ژبه ده او د ماوری کلتور پیژندنې لپاره مهمه برخه ده. ژبه د استعارو او څرګندونې وسایل سره غني ده، او په ورځني ژوند، زده کړې او کلتور کې فعاله کارول کیږي. په تېرو څو لسیزو کې د ژبې په اړه د علاقه مندي یو ښه والی لیدل شوی، او حکومت د دې د ساتنې او پرمختګ لپاره اقدامات کوي.
ماوری هنر متنوع دی او د نقاشۍ، کینچلو، تنسيق او رقص شامل دی. هنر د ماوری کلتور پیژندنې او روحانیت په څرګندولو کې مهم رول لوبوي.
کینچل د ماوری هنر یوه له مشهورو شکلونو څخه ده. دا د کټارو، کانو او نورو شئونو د سینګار لپاره کارول کیږي. ماوریان هم د «موکو» په نوم خپلو ټتو سره مشهور دي. دغه ټتو نه یوازې د جمالیاتي ارزښت لري، بلکې د کورنۍ او شخصیت کیسه هم بیانوي.
ماوری رقصونه، لکه «هامانا» او «کاپاههکا»، د کلتوري تمرین یوه مهمه برخه ده. دې کې موسیقۍ د اجرا، سندرې او د حلقو شامل وي، او تر ډېره پورې په مختلفو جشنونو او محفلونو کې ترسره کیږي. موسیقي هم په ماوری کلتور کې مهم رول لري، چې د «پاو» او «توي» په شمول دودیزو وسایلو سره کارول کیږي.
ماوریان د ژوند دورو سره تړلي د مراسمو او جشنونو یوه بډایه دود لري، لکه د زېږېدو، واده او مړینې. دا مراسم اکثرا د سندرو، رقصونو او رسمونو سره مل وي، چې د کورنۍ او ټولنې اړیکو اهمیت ته په ګوته کوي.
«هونه» د ماوری د دودیزو سلام و مورستنې مراسم دی چې د میلمنو په لیدو کې ترسره کیږي. دا د ناکو په تبادلې کې شامل دی، چې د یووالي او احترام سمبول دی. «پوتوکه» یو مجلس دی، چې د تاریخ او کلتور سره شریکول کیږي، چې هم د نسل په نسل د علم د انتقال اهمیت ته په ګوته کوي.
ماوری خوراک د ځايي سرچینو په کارولو باندې ولاړ دی، لکه ماهي، سمندري خواړه، ځنګلونه او نباتات. د خواړو د پخولو یوه دودیزه طریقه «هانګي» ده، کله چې خواړه په ځمکه کې تیار کیږي، چې دې ته یوه ځانګړې خوند ورکوي.
سره له دې چې ماوریان بډایه کلتوري وراثت لري، دوی په معاصر ټولنه کې له یوې شمېرې ننګونو سره مخ دي، لکه اقتصادي نا انصافي، روغتیايي ستونزې او د ژبې ساتنه. خو په وروستیو کلونو کې د ماوری کلتور په اړه د ښېګڼې لوړوالی لیدل شوی، چې د دې د بیا ژوندۍ او ساتنې لپاره مرسته کوي.
د ماوری ژبې پر بنسټ ښوونې پروګرامونه او کلتوري نوښتونه د ماوری کلتور د ساتنې او پرمختګ لپاره مهمه برخه جوړوي. ماوری ښوونځي او کلتوري مرکزونه جوړ شوي چې ځوان نسل کولی شي خپل دودونه او ژبه زده کړي.
ماوری کلتور یوه بډایه او متنوع وراثت دی چې په معاصر نوي زیلند کې خپل اغیزه ساتي. ماوریان خپل رواجونه او رسومات ساتي، په عین حال کې د معاصر ننګونو سره انطباق کوي. د دوی هنر، ژبه او مراسم د هېواد د پیژندنې مهمې برخې پاتې کیږي، چې د متنوع او ټولشموله ټولنې په وده کې مرسته کوي.