تاریخی انcyclopedia
د سریلانکا د آزادۍ لپاره مبارزه، چې په تاریخ کې د سیلون په نوم پیژندل کیږي، د دې ټاپو په تاریخ کې یوه مهمه مرحله ده، چې د شلمې پیړۍ له پیل څخه تر ۱۹۴۸ کال پورې د بریتانیا د استعماري واک څخه د آزادۍ تر لاسه کولو پورې غزیدلې ده. په دې پروسه کې سیاسي، اقتصادي او ټولنیز اړخونه متقابل تداخل لري، او د نړیوالو بدلونونو اغیزه هم شامله ده، چې دا یې د ژورې څیړنې او تحلیلي کولو موضوع ګرځوي.
سریلانکا د ۱۶مې پیړۍ په ترڅ کې د اروپایي قوتونو د نفوذ لاندې راغله، کله چې پرتګالیانو او هالندیانو د استعماري کولو پیل وکړ. په ۱۷۹۶ کال کې بریتانوي امپراتورۍ د دې ټاپو کنترول ترلاسه کړ، چې د دې سیاسي او اقتصادي جوړښت کې مهم بدلونونه راوستل. بریتانیایي کسانو د سریلانکا سرچینې د چای او کافي تولید لپاره وکارولې، او د سوداګرۍ لپاره هم، چې دا په خپله اقتصادي ودې ته وده ورکړه، مګر د محلي خلکو د ژوند شرایط یې خراب کړي.
وروسته له دې چې اقتصادي پرمختګ وشو، محلي اوسیدونکي د سیاسي حقونو او د هیواد په ادارې کې د ګډون وړتیا نه درلودل. دا وضعیت د نارضایتي زیاتېدو او د لومړني ملیتپال تحرکاتو په رامنځته کولو کې مرسته وکړه، چې د ځان-ادارې حقونو غوښتنه یې کړې.
د شلمې پېړۍ له پیل څخه، په سریلانکا کې د ملیتپالو احساساتو زیاتوالی راغی. په ۱۹۱۹ کال کې د سیلون ملي کانګرس جوړ شو، چې د محلي خلکو ګټې ښودلو لپاره لومړۍ مهمه سیاسي اداره شوه. د کانګرس مشران، لکه د. س. سینانایکه او اې. ای. جې. اې. پ. ن. ب. ن. ګ. ن. ګ. ن. ګ.، د بریتانوي حکومت سره د محلي خلکو د سیاسي حقونو د پراخیدو لپاره غوښتنې وړاندې کول پیل کړل.
په ۱۹۳۱ کال کې یوه اساسي قانون تصویب شوه، چې په کې د ځینې ډلې لپاره د رایې ورکولو حق ورکول شوی و. مګر دا بدلونونه د ډېری خلکو لپاره ناکافي و، چې دغه نارضایتي دوام لري.
دویمه نړیواله جګړه د سریلانکا وضعیت ته مهمه اغیزه وکړه. د بریتانیا حکومت، چې په جګړه کې مصروف و، د دې مستعمرې په اداره کې زیات تمرکز نشو کړای. دا د محلي مشرانو لپاره فرصت رامنځته کړ چې خپلې غوښتنې پیاوړې کړي. په ۱۹۴۳ کال کې یوه کنفرانس جوړه شوه، چې په کې د سریلانکا د آینده په اړه بحث وشو.
جګړه د خلکو نظرونه بدل کړل او د ملي احساساتو زیاتوالي لامل شوه. ډیری سریلانکیان آزادۍ ته د یوې ریښتینې موخې په توګه کتل پیل کړل، چې دا د بریتانوي کنترول د کمزورتیا له امله ممکنه شوې.
جګړې وروسته، د بریتانیا حکومت د محلي ملیتپالو له زیات فشار سره مخ شو. په ۱۹۴۵ کال کې یوه متحد ګوند جوړ شو، چې مختلف ملي تحرکونه سره یوځای کړل. په ۱۹۴۷ کال کې د بریتانیا حکومت د واک د انتقال لپاره توافق کړ، او د آزادۍ په اړه خبرې اترې پیل شوې.
د دې خبرو په پایله کې، د ۱۹۴۸ کال د فبرورۍ په ۴ نیټه، سریلانکا په رسمي توګه آزادۍ ترلاسه کړه. دا پیښه د محلي خلکو د خپلو حقونو او آزادیو د اوږدې مبارزې پایله وه.
د سریلانکا آزادۍ نه یوازی د دې هیواد لپاره بلکه د نورو مستعمراتو لپاره هم چې د استعماري ظلم څخه خلاصیدو په لټه کې دي، لوی اهمیت درلود. دا د آسیا او افریقا نورو ملتونو لپاره یو مثال شو، چې وښودل چې د آزادۍ لپاره مبارزه کولی شي د بریالي پایلې لامل شي.
بیا هم، د آزادۍ لپاره مبارزه ټولې ستونزې حل نه کړې. سریلانکا له داخلي شخړو، قومي تضادونو او سیاسي ناپایدۍ سره مخ شوه. مګر، آزادۍ د سریلانکی ملي خودآګاهۍ په پرمختګ او د نوې سیاسي لارې په جوړولو کې مهم ګام دی.
د سریلانکا د آزادۍ لپاره مبارزه د دې هیواد په تاریخ کې یوه مهمه صفحه ده، چې د خلکو په آزادۍ او ځان-ادارې په غوښتنه ښیي. دا پروسه په آسانۍ نه وه او د محلي خلکو لخوا د زیاتې هڅې او قربانیو غوښتنه کوله. په پای کې، آزادۍ ته رسیدل شول، چې دا د راتلونکو نسلونو لپاره د امید او الهام سمبول و.