تاریخی انcyclopedia
د اسرایل تاریخ زرګونه کاله پوښي، د لرغونو وختونو نه تر معاصره پورې. دا یوه د کلتوري او تاریخي میراثونو سره بډایه هیواد دی، چیرې چې د مختلفو تمدنونو لارې متقاطع شوی.
د اسرایل تاریخ له بایبل زمانې څخه پیلیږي. د بایبل له مخې، یهودیان د موسی په مشرۍ له مصر نه ووتل او وعده شوې ځمکې ته ورسیدل. شاوخوا په ۱۳ مه پیړۍ کې یهودیانو خپل سلطنت تاسیس کړ، چې اسرایل یې بلل شو.
د هغه وخت مهمې کیسې شاهانو ساول، داود او سلیمان وې. د اسرایل سلطنت د سلیمان په وخت کې خپل غوړیدو ته ورسید، چې په القدس کې یې لومړی معبد جوړ کړ.
د سلیمان تر مړینې وروسته، سلطنت دوه برخو ته تقسیم شو: شمالی سلطنت اسرایل او جنوبی سلطنت یهودیه. شمالی سلطنت په ۷۲۲ میلادی کال کې د اشورانو لخوا فتحه شو، او جنوبی سلطنت په ۵۸۶ میلادی کال کې د بابلانو لخوا. د دې له امله یهودیان بندي شول، او لومړی معبد له مینځه لاړ.
په ۶ مه پیړۍ کې، د بابل فتحه په وسیله فارسانو، یهودیانو ته د خپلې هیواد ته راستنیدو او د معبد د بیا جوړولو فرصت ورکړ شو. مګر د روم د راتګ سره په ۱ مه پیړۍ کې، یهودي استقلال بیا له لاسه ورکړ.
په ۷۰ مه کال کې میلادی، روم دوهم معبد له مینځه یوسي، او یهودیان دیاسپورا ته لاړ شي، چې په ټوله نړۍ کې خپاره شول.
د منځنیو پیړیو پر اوږدوالي، یهودیان د تعقیب او یهودي ضد څیړنو سره مخامخ شول. په مختلفو هیوادونو لکه اسپانیا او ختیځې اروپا کې یهودیان د یرغلونو او تبعیدونو څخه ځوریدلي.
«هر نسل خپل اتلان او مږیان لري، او یهودي قوم له دې قاعدې نه مستثنی نه دی.»
د ۱۹مې پیړۍ په پای کې، سیونیسټ حرکت پیل شو، چې هدف یې په فلسطین کې د یهودي دولت جوړول و. د دې حرکت یو له بنسټګرو څخه تیودور هرتزل و، چې په ۱۸۹۷ کال کې لومړی سیونیسټ کانګرس جوړ کړ.
د لومړۍ او دویمې نړیوالې جګړې، او هولوکاسټ وروسته، نړیواله ټولنه د یهودي دولت جوړولو ملاتړ وکړ. په ۱۴ می ۱۹۴۸ کې د اسرایل دولت اعلان شو، او سمدستي لومړۍ عربي-اسرائيلي جګړه پیل شوه.
اسرایل توانېدلی چې د خپل استقلال ساتنه وکړي او خپلې ځمکې پراخې کړي. د جګړې په پایله کې میلیونه فلسطینیان بې ځایه شول.
له هغه وخته راهیسې اسرایل په منځني ختیځ کې یو مهم لوبغاړی شوی دی. هیواد د ډیرو شخړو او سولې تړونونو څخه تیر شوی، چې د ۱۹۶۷ او ۱۹۷۳ کال جګړې، او همدارنګه د مصر او اردن سره تړونونه پکې شامل دي.
نن ورځ اسرایل یوه پرمختللې هیواد دی چې قوي اقتصاد او لوړ ټیکنالوژي لري. سره له دې، د فلسطینیانو سره شخړې دوام لري، او د سیمه کې وضعیت پیچلی دی.
د اسرایل تاریخ د بقا، استقلال او ځان ټاکلو لپاره د مبارزې تاریخ دی. دا یوه هېواد دی چې ځانګړی میراث او بډایه کلتور لري، او راتلونکی یې د نړیوالو پیښو په مرکز کې پاتې کیږي.