Tarih Ansiklopedisi
Hetmanlık, ayrıca Zaporijya Sıcağı veya kazak devleti olarak bilinen, Ukrayna tarihinin önemli bir sayfasıdır ve XVI. yüzyılın sonlarından XVIII. yüzyıla kadar uzanan bir dönemi kapsamaktadır. Bu dönem, kazak özerkliğinin ortaya çıkması, kültürel bir yükseliş ve dış düşmanlara karşı bağımsızlık mücadelesi ile damgalanmıştır. Hetmanlık, sadece politik bir merkez değil, aynı zamanda Ukrayna kimliğinin ve ulusal bilinçlenmenin şekillendiği kültürel bir merkez olmuştur.
Hetmanlık'ın ortaya çıkışı, XVI. yüzyılda Polonya egemenliğine karşı gerçekleşen kazak ayaklanmalarıyla ilişkilidir. Özgür savaşçı topluluklardan oluşan kazaklar, haklarını ve özgürlüklerini korumak için askeri oluşumlar organize etmeye başladılar. Polonya soylularına ve Litvanya idarecilerine karşı ilk kazak isyanları XVI. yüzyılın başlarında başladı, ancak en önemli olanları XVII. yüzyılın ortalarında Hetman Bohdan Hmelnytsky'nin liderliğindeki ayaklanmalar oldu.
1648'de, Hmelnytsky İsyanı olarak bilinen ulusal kurtuluş savaşı başladı. Bu isyan, Hetmanlık'ın tarihindeki bir dönüm noktası olarak kabul edilerek, kazak devletinin ve Ukrayna topraklarının özerkliğinin kurulmasına yol açtı. 1654'te, Hetman Hmelnytsky ile Moskova arasında imzalanan Pereyaslav Anlaşması, Ukrayna ile Rusya arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcını belirledi.
1654'teki Pereyaslav Radyası, Hetmanlık için Moskova ile ittifakın başlangıcını simgeleyen önemli bir olay oldu. Bu ittifak, ortak düşman olan Polonya Krallığı'na karşı yönelmişti. Anlaşma sonucunda Hetmanlık, Moskova Krallığı'nın bir parçası olarak özerk bir şekilde yaşamaya başladı ve iç işlerini ve yönetimini korudu. Ancak, resmi özerkliğe rağmen, Moskova çarının otoritesi zamanla arttı ve bu, kazaklar arasında çatışmalara ve hoşnutsuzluğa yol açtı.
XVII. yüzyıl boyunca, Hetmanlık kazaklar tarafından seçilen hetmanlar tarafından yönetildi. Bu dönemin ana figürleri arasında Ivan Vygovsky, Yuriy Hmelnytsky ve Ivan Mazepa gibi liderler oldu. Her biri, Hetmanlık'ın özerkliğini güçlendirmeyi ve kazakların çıkarlarını korumayı amaçladı, ancak yönetimleri iç çatışmalar ve çelişkilerle gölgelendi.
Farklı kazak grupları arasında iktidar mücadelesi ve iç anlaşmazlıklar, Hetmanlık'ı zayıflattı. Özellikle Moskova ile ittifak yanlıları ve bağımsızlık taraftarları arasında ciddi çatışmalar yaşandı. Hetman Ivan Mazepa, Hetmanlık'ın özerkliğini geri kazanmak amacıyla 1708'de İsveç ile bir ittifak kurdu, bu da 1709'da Poltava Savaşı'ndaki yenilgisiyle sonuçlandı ve onun düşüşüne yol açtı.
Poltava Savaşı'ndaki yenilginin ardından Hetmanlık zor bir duruma düştü. Moskova Krallığı, Ukrayna toprakları üzerindeki denetimini artırmaya başladı, bu da özerkliğin kısıtlanmasına ve kazak özyönetiminin bastırılmasına yol açtı. Hetmanlık pozisyonu sembolik hale geldi ve gerçek güç Moskova valilerine geçti. Bu, Ukrayna kültürünün özgünlüğünün kaybolmasına ve daha fazla çöküş koşulları yaratmaya neden oldu.
1764'te, II. Katerina hetmanlığı tamamen kaldırarak Hetmanlık'ın özerkliğinin sona ermesine yol açtı. Ukrayna toprakları eyaletlere bölündü ve Rus İmparatorluğu'na katıldı, bu da Ukrayna nüfusunun daha fazla asimile olmasına sebep oldu. Ancak, bu değişikliklere rağmen, kültürel ve dilsel gelenekler baskı altında da olsa varlığını sürdürdü ve gelişti.
Hetmanlık, Ukrayna kültürü ve tarihinde önemli bir miras bıraktı. Bu dönem edebiyat, sanat ve eğitim alanlarında bir yükseliş dönemi olarak öne çıktı. İlk okulların, kroniklerin ve bilimsel eserlerin ortaya çıkışı, Ukrayna kültürünün gelişimi için bir temel oluşturdu. Kazak şarkıları, efsaneler ve gelenekler, nesilden nesile aktarılmaya devam etti ve Ukrayna kimliğinin şekillenmesine katkıda bulundu.
Bu dönemin en bilinen edebi eseri "İgor'un Seferi Üzerine Sözler"dir; bu eser Ukraynalı kazakların ruhunu ve cesaretini yansıtır. O dönemin sanatı, resim ve müzik dahil olmak üzere değişimler yaşadı ve yeni etkilere maruz kaldı, bu da benzersiz bir kültürel stilin oluşmasına katkıda bulundu.
Hetmanlık tarihi, Ukrayna tarihinin ayrılmaz bir parçasıdır ve halkın özgürlük, özerklik ve özyönetim arzusunu yansıtır. Bu dönem, bir kültürel canlanma ve ulusal bilinçlenme zamanı olmuştur, pek çok zorluk ve sıkıntıya rağmen. Hetmanlık, gelecekteki Ukrayna'nın temellerini atmış ve onun modern gelişimine etki etmiştir. Kazaklar tarafından bırakılan miras, Ukrayna halkının kalbinde yaşamaya devam etmekte ve yeni nesilleri kimlikleri ve bağımsızlıkları için mücadele etmeye ilham vermektedir.