دانشنامه تاریخی
تاریخ لیتوانی در اتحاد جماهیر شوروی یک دوره‌ای است که بیش از چهار دهه را در بر می‌گیرد و شامل رویدادهای مهم، تغییرات اجتماعی و تحولات فرهنگی بسیاری است. از زمان الحاق در سال 1940 تا بازگشت به استقلال در سال 1990، لیتوانی مسیر پر پیچ و خمی را پشت سر گذاشت، پر از تناقضات، دشواری‌ها و مبارزات برای حقوق و هویت خود.
لیتوانی در سال 1940 و در نتیجه توافق مولوتوف-ریبن‌تروپ به اتحاد جماهیر شوروی پیوست، توافقی که بین اتحاد شوروی و آلمان نازی امضا شده بود. این توافق شرق اروپا را به حوزه‌های نفوذ تقسیم کرد و لیتوانی در منطقه کنترل شوروی قرار گرفت. در ژوئن 1940، اولین اشغال شوروی آغاز شد که با دستگیرهای انبوه، اخراج‌ها و سرکوب‌ها علیه جمعیت محلی همراه بود.
پس از حمله نازی‌ها در سال 1941، لیتوانی توسط آلمان اشغال شد، اما پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال 1944، اتحاد جماهیر شوروی دوباره کنترل را بر روی لیتوانی برقرار کرد. این پیوست دوم سخت‌تر بود، زیرا حکومت شوروی تلاش داشت لیتوانی را به طور کامل در اتحاد شوروی ادغام کند، که منجر به سیاست‌های سرکوب و اخراج شد.
پس از احیای حکومت شوروی در لیتوانی، سیاست فعال شوروی‌سازی آغاز شد. ملی‌سازی صنعت، کشاورزی و آموزش اتفاق افتاد. حکومت شوروی یک سیستم اقتصادی متمرکز را پیاده‌سازی کرد که بر ساختار اقتصاد کشور تأثیر گذاشت. در لیتوانی صنعتی‌سازی صورت پذیرفت که شامل ساخت کارخانه‌های بزرگ، نیروگاه‌ها و زیرساخت‌ها بود.
با این حال، صنعتی‌سازی همچنین به پیامدهای منفی منجر شد. جمعیت محلی غالباً با شرایط سخت کاری و کمبود کالا مواجه بودند. در دهکده‌ها، جمعی‌سازی برگزار شد که این امر نیز باعث مقاومت کشاورزان شد و بسیاری از آنها به دلیل مقاومت، اخراج یا محاکمه شدند.
حکومت شوروی همچنین تلاش کرد تا زندگی فرهنگی و اجتماعی در لیتوانی را تغییر دهد. تبلیغات ایده‌های کمونیستی پیاده‌سازی شد و ادبیات، هنر و علم تحت کنترل سخت دولت بودند. با این حال، با وجود این، فرهنگ لیتوانی به رشد خود ادامه داد. ظهور رشته‌های ادبی و هنری جدید و همچنین مشارکت فعال شخصیت‌های لیتوانیایی در زندگی فرهنگی شوروی به حفظ هویت ملی کمک کرد.
در دهه‌های 1960 و 1970، دوره‌ای آغاز شد که به عنوان «ذوب شدن» شناخته می‌شود، زمانی که برخی محدودیت‌ها بر زندگی فرهنگی کاهش یافت. ادبیات و هنر لیتوانی به آزادی بیشتری دست یافتند که فرصتی برای بیان ایده‌های ملی فراهم آورد. این زمان برای توسعه زبان و فرهنگ لیتوانی حائز اهمیت بود و بسیاری از چهره‌های فرهنگی به نقد سیاست شوروی و دفاع از منافع لیتوانی پرداختند.
در دهه 1980 و در زمینه گلاسنوست و پرسترویکا، جنبش ملی فعالی در لیتوانی آغاز شد. این جنبش بیانگر آرزوی لیتوانیایی‌ها برای بازگرداندن استقلال و هویت ملی بود. ملی‌گرایان لیتوانیایی شروع به سازماندهی تظاهرات، رویدادهای فرهنگی و اقدامات سیاسی کردند و خواستار خودمختاری بیشتر و شناسایی حقوق مردم لیتوانی شدند.
در سال 1988، «سایودیس» تأسیس شد - یک حرکت اجتماعی که به یکی از بازیگران کلیدی در مبارزه برای استقلال تبدیل شد. سایودیس تعداد زیادی از حامیان را جذب کرد، از جمله دانشمندان، شخصیت‌های فرهنگی و شهروندان عادی که خواستار تغییر بودند. این جنبش نقش مهمی در بسیج افکار عمومی و شکل‌گیری هویت ملی ایفا کرد.
در 17 مارس 1990، شورای عالی لیتوانی اعلامیه‌ای درباره بازگشت به استقلال را تصویب کرد که یک مرحله مهم در راه آزادی بود. در پاسخ به این اقدام، اتحاد جماهیر شوروی شروع به اعمال فشار اقتصادی بر لیتوانی کرد و همچنین تهدیدها و سرکوب‌ها را دنبال کرد. در ژانویه 1991، در ویلنیوس اتفاقاتی رخ داد که در آن نیروهای شوروی به معترضان حمله کردند که منجر به کشته شدن افرادی و محکومیت بین‌المللی اقدامات شوروی شد.
با این حال، لیتوانیایی‌ها تسلیم نشدند و در 11 مارس 1990، لیتوانی به طور رسمی استقلال خود را باز گرداند. این اقدام نه فقط یک نقطه عطف برای لیتوانی بلکه برای کل شرق اروپا بود، زیرا دیگر کشورها را به مبارزه برای آزادی الهام بخشید. بازگشت به استقلال لیتوانی با شادی و هیجان رو به رو شد و لیتوانیایی‌ها به طور فعال مشغول بازسازی دولت و هویت فرهنگی خود شدند.
دوره حکومت شوروی آثار عمیقی بر تاریخ لیتوانی گذاشت. اگرچه این دوره با سرکوب‌ها و محرومیت‌ها همراه بود، اما همچنین زمانی بود که لیتوانیایی‌ها توانستند هویت و فرهنگ ملی خود را تقویت کنند. بسیاری از سنت‌ها، ادبیات و زبانی که در این دوره حفظ شده بود، پس از بازگشت به استقلال نیز به توسعه خود ادامه دادند.
دوره شوروی همچنین به ایجاد زیرساخت اجتماعی کمک کرد که در سال‌های پس از شوروی مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه لیتوانی با چالش‌های اقتصادی جدی در فرآیند گذار به اقتصاد بازار مواجه بود، اما بسیاری از دستاوردهای حوزه آموزش و علم ارزشمند باقی ماندند و برای توسعه بیشتر کشور مورد استفاده قرار گرفتند.
تاریخ لیتوانی در اتحاد جماهیر شوروی یک فرآیند پیچیده و چندبعدی است که تأثیرات عمده‌ای بر سرنوشت کشور و مردم آن گذاشته است. درک این دوره برای آگاهی از واقعیات امروزی لیتوانی، میل آن به استقلال و هویت فرهنگی‌اش مهم است. مطالعه میراث دوره شوروی به لیتوانیایی‌ها و کل جهان کمک می‌کند تا درک کنند که چگونه فرآیندهای تاریخی جامعه را شکل می‌دهند و چگونه بر آینده تأثیر می‌گذارند.