دانشنامه تاریخی
فرهنگ تریپولی که در سرزمین‌های اوکراین کنونی و به طور جزئی در مولداوی و رومانی وجود داشته، دوره‌ای از سال ۵۵۰۰ تا ۲۷۵۰ قبل از میلاد را دربرمی‌گیرد. این فرهنگ یکی از شناخته‌شده‌ترین و مهم‌ترین فرهنگ‌های نئولیته و انئولیته در شرق اروپا است. این نام از روستای تریپولیه، واقع در نزدیکی کیو، گرفته شده است، جایی که نخستین یافته‌های باستان‌شناسی کشف شد. فرهنگ تریپولی نمونه‌ای بارز از توسعه کشاورزی، سازمان اجتماعی و خلاقیت هنری در اروپا باستان است.
فرهنگ تریپولی در پس‌زمینه تغییرات بزرگ در اقلیم و اکولوژی که در اروپا در پایان آخرین دوره یخبندان رخ می‌دهد، شکل می‌گرفت. ایجاد اقلیم گرم‌تر و مرطوب‌تر به توسعه کشاورزی کمک کرد که به نوبه خود بر سبک زندگی مردم تأثیر گذاشت. قبیله‌هایی که شروع به اسکان کردند، به تدریج به کشاورزی و دامداری روی آوردند که به آن‌ها این امکان را داد تا ساختارهای اجتماعی پیچیده‌تری را توسعه دهند.
تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تریپولی‌ها نه تنها به کشاورزی مشغول بودند، بلکه به شکار، ماهی‌گیری و جمع‌آوری میوه‌های وحشی نیز پرداخته‌اند. محصولات اصلی کشاورزی شامل گندم، جو، نخود و کتان بود. تریپولی‌ها همچنین حیوانات خانگی مانند گوسفند، بز و خوک را پرورش می‌دادند. با توسعه کشاورزی، نیاز به سکونت دائمی برای مردم به وجود آمد که منجر به ساخت نخستین سکونتگاه‌ها شد.
فرهنگ تریپولی به خاطر سکونتگاه‌های بزرگش که اغلب دارای ساختارهای هم‌مركز بودند، شناخته می‌شود. باستان‌شناسان چندین دژ بزرگ را کشف کرده‌اند، مانند پایگاه مایدان‌سکه، تریپولیه و دیگران. این سکونتگاه‌ها می‌توانستند از چند صد تا چند هزار سکنه را در خود جای دهند. هر خانه یک سازه مستطیلی یا بیضی شکل با بخاری و همچنین جاهایی برای ذخیره غذا و ابزار بود. خانه‌ها اغلب در امتداد خیابان‌ها قرار داشتند و یک طرح منظم ایجاد می‌کردند.
یک جنبه جالب معماری تریپولی‌ها استفاده از آجر و لوله‌های سفالی برای ساخت دیوارها است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مردم از تکنیک‌های مختلفی برای پردازش گل استفاده می‌کردند که ساختارهایی کارآمد اما به لحاظ زیبایی‌شناختی جذاب ایجاد می‌نمود. در داخل خانه‌ها، ظروف سفالی، ابزار کار و دیگر اشیاء روزمره وجود داشت که نشان‌دهنده سطح بالای پیشرفت صنایع دستی است.
یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای فرهنگ تریپولی، سفالگری آن‌هاست. تریپولی‌ها انواع ظروف را تولید می‌کردند که دارای کیفیت بالا و طراحی‌های اصلی بودند. سفالگری اغلب با الگوهای هندسی، تصاویر حیوانات و انسان‌ها تزئین می‌شد. این الگوها می‌توانستند با استفاده از تکنیک‌های مختلفی مانند چاپ و نقاشی اعمال شوند. سفالگری نه تنها برای اهداف عملی بلکه دارای ارزش‌های ritual نیز بود.
علاوه بر سفالگری، تریپولی‌ها مصنوعات مختلفی از سنگ، چوب و استخوان تهیه می‌کردند. ابزارهای کار مانند داس، بیل و چاقو برای انجام کارهای کشاورزی لازم بودند. این اشیاء نشان‌دهنده سطح بالای مهارت و فن‌آوری صنعتگران تریپولی است. دانشمندان همچنین وجود اشیاء برنزی را یادآوری می‌کنند که نشان‌دهنده تماس با فرهنگ‌های دیگر و فرآیند معرفی متالوژی هستند.
ساختار اجتماعی فرهنگ تریپولی نسبتا پیچیده بود. بر اساس داده‌های باستان‌شناسی، می‌توان فرض کرد که گروه‌های اجتماعی مختلفی وجود داشتند، از جمله مالکین زمین، صنعتگران و ساکنان عادی. احتمالاً تریپولی‌ها دارای سیستمی برای مدیریت بودند که تلاش‌های مشترک برای حفاظت از سکونتگاه‌ها و کشاورزی را سازماندهی می‌کرد.
عملکردهای مذهبی تریپولی‌ها نیز شایسته توجه هستند. آداب و رسومی که با کشاورزی و باروری مرتبط بودند، در فرهنگ آن‌ها نقش مهمی داشتند. یافته‌های اشیاء مذهبی، مانند مجسمه‌هایی از زنان با اعضای بدن بزرگ‌شده، می‌تواند حاکی از پرستش الهه باروری باشد. چنین آثار باستانی نشان می‌دهد که تریپولی‌ها دارای اساطیر و باورهای پیچیده‌ای بودند که با طبیعت و کشاورزی مرتبط بود.
در اواسط هزاره سوم قبل از میلاد، فرهنگ تریپولی دستخوش تغییرات قابل‌توجهی شد. ظهور قبیله‌های جدید و مهاجرت اقوام، مانند ورود مردم هندواروپایی، بر سکونتگاه‌های موجود تأثیر گذاشت. بسیاری از سکونتگاه‌های تریپولی رها شدند و سنت‌های فرهنگی شروع به ناپدید شدن یا ادغام با گروه‌های قومی جدید کرد.
تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در پایان دوره تریپولی، تغییرات گسترده‌ای در شیوه زندگی و فعالیت‌های اقتصادی در سرزمین اوکراین رخ داد. با این حال، میراث فرهنگ تریپولی همچنان در فرهنگ و سنت‌های اوکراینی زنده است و اثری قابل توجه در تاریخ و توسعه این منطقه به جا گذاشته است.
فرهنگ تریپولی یک مرحله مهم در تاریخ شرق اروپا است که دستاوردهای مردم در زمینه کشاورزی، صنایع دستی و سازمان اجتماعی را منعکس می‌کند. تحقیقات در مورد سکونتگاه‌ها و آثار باستانی تریپولی به درک چگونگی توسعه جوامع باستانی و تأثیر آن‌ها بر نسل‌های بعدی کمک می‌کند. فرهنگ تریپولی هنوز هم موضوع مهمی برای باستان‌شناسان و تاریخ‌نگاران است و اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی مردم در اروپا باستان را ارائه می‌دهد.