دانشنامه تاریخی
ایوان کاتلیرچفسکی — نویسنده، شاعر و نمایشنامه‌نویس برجسته اوکراین و بنیان‌گذار ادبیات جدید اوکراینی است. آثار او تأثیر زیادی بر رشد زبان و ادبیات اوکراین و همچنین بر شکل‌گیری خودآگاهی ملی مردم اوکراین گذاشته است. کاتلیرچفسکی اولین کسی بود که شروع به نوشتن به زبان اوکراینی در سنت ادبیات عامه کرد، که به احیای فرهنگ اوکراینی در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم کمک کرد.
ایوان کاتلیرچفسکی در 9 سپتامبر 1769 در پولتاوا به دنیا آمد، در خانواده‌ای از کشاورزان سرسپرده. او تحصیلاتش را در دبیرستان پولتاوا گذراند و در آنجا به ادبیات و هنر علاقه‌مند شد. در جوانی کاتلیرچفسکی اغلب به تئاترها می‌رفت، که تأثیر غیرقابل‌انکاری بر بیوگرافی خلاقانه‌اش گذاشت.
پس از اتمام دبیرستان، او در ارتش خدمت کرد، جایی که با جنبه‌های مختلف زندگی و آداب و رسوم مردم اوکراین آشنا شد. این تجربه بعدها در آثارش منعکس شد، جایی که او به توصیف زندگی روزمره، آداب و رسوم و سنت‌های اوکراینی‌ها پرداخت.
کاتلیرچفسکی در پایان قرن هجدهم، زمانی که شروع به نوشتن اشعار و نمایشنامه‌ها به زبان اوکراینی کرد، حرفه ادبی خود را آغاز کرد. اولین آثار او، مانند "آئنی‌دا"، در سال 1798 نوشته شد و برای شکل‌گیری سنت ادبی اوکراینی اساسی شد. "آئنی‌دا" یک شعر حماسی است که بر اساس حماسه‌های یونانی باستان درباره جنگ تروی نوشته شده، با این حال نویسنده آن را برای فرهنگ اوکراینی سازگار کرده و عناصر عامیانه و آداب را وارد کرده است.
یکی از دستاوردهای قابل توجه کاتلیرچفسکی این بود که او توانست اثری خلق کند که شامل عناصر کلاسیک و رمانتیک بود و در عین حال برای مخاطبان عمومی قابل درک باقی ماند. "آئنی‌دا" نه تنها قهرمانی و میهن‌پرستی را ستایش کرد، بلکه به نقد مشکلات اجتماعی، مانند رشوه‌خواری و فساد نیز پرداخت.
کاتلیرچفسکی در دوره تاریخی پیچیده‌ای زندگی می‌کرد که اوکراین تحت کنترل امپراتوری روسیه بود و زبان و فرهنگ اوکراینی با محدودیت‌های قابل توجهی مواجه بود. با این حال، کاتلیرچفسکی توانست فضایی منحصربه‌فرد برای ادبیات اوکراینی ایجاد کند که به نویسندگان دیگر، مانند تاراس شوچنکو و ایوان فرانکو، این امکان را داد تا کار او را ادامه دهند و ادبیات اوکراینی را بیشتر توسعه دهند.
یکی از جنبه‌های مهم آثار کاتلیرچفسکی استفاده از زبان عامیانه بود که به دموکراتیک شدن زبان ادبی کمک کرد. او نشان داد که زبان اوکراینی قادر به انتقال احساسات و افکار عمیق است که افق‌های جدیدی را برای نویسندگان اوکراینی باز کرد. این تأثیر هنوز هم در روند ادبیات اوکراینی معاصر احساس می‌شود.
علاوه بر شعر، کاتلیرچفسکی همچنین به درام‌نویسی مشغول بود. کمدی‌های او، مانند "ناتالکا پولتاوکا"، نقاط عطف مهمی در تئاتر اوکراین شدند. "ناتالکا پولتاوکا" در سال 1819 نوشته شد و یکی از اولین نمایشنامه‌های اوکراینی بود که روی صحنه اجرا شد. داستان آن درباره عشق، وفاداری و سختی‌های زندگی روستایی است که آن را بسیار محبوب بین تماشاگران کرده است.
کاتلیرچفسکی به طرز ماهرانه‌ای از عناصر فولکلور اوکراینی و موسیقی عامیانه در آثارش استفاده کرد که آنها را برای مخاطبان عمومی قابل دسترسی و جذاب کرد. کمدی‌های او پایه‌گذار توسعه تئاتر اوکراینی شدند و بسیاری از درام‌نویسان آینده را الهام بخشیدند.
ایوان کاتلیرچفسکی تأثیر غیرقابل‌انکاری بر ادبیات و فرهنگ اوکراین گذاشت. آثار او زمینه‌ساز بسیاری از نویسندگان و شاعران شدند که به توسعه ادبیات اوکراینی در سطح جدید ادامه دادند. کاتلیرچفسکی به نماد مبارزه برای هویت و خودآگاهی اوکراینی تبدیل شد و آثارش هنوز هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
کاتلیرچفسکی نه تنها درهای ادبیات جدید اوکراینی را گشود، بلکه به شکل‌گیری خودآگاهی ملی کمک کرد. آثار او انگیزه‌ای برای نسل‌های بسیاری از اوکراینی‌ها برای دفاع از حقوق، فرهنگ و زبان خود بود. در سال 1898 در پولتاوا، یادبودی برای کاتلیرچفسکی تأسیس شد که به نماد احترامی نسبت به نقش او در فرهنگ اوکراین تبدیل شد.
ایوان کاتلیرچفسکی یکی از بارزترین چهره‌ها در تاریخ ادبیات اوکراینی است. آثار او آغازگر مرحله جدیدی در توسعه زبان و ادبیات اوکراینی بود. کاتلیرچفسکی به مردم این امکان را داد که به فرهنگ و هویت خود افتخار کنند و آثار او همچنان الهام‌بخش هستند. او برای همیشه در دل‌های اوکراینی‌ها به عنوان بنیان‌گذار سنت ادبی و خودآگاهی ملی آنها باقی خواهد ماند.