تاریخی انcyclopedia
د پاناما استعماري دوره د لړۍ د ۱۶مې پېړۍ په پیل کې پیل شو، کله چې هسپانوي کنکستادوران لومړی ځل په دې سیمه کې راغلل چې نن ورځ د پاناما په نوم پیژندل کیږي. دا دوره د دې څخه د درې سوه زیات کلونو لپاره دوام وکړ او د پام وړ ټولنیزې، اقتصادي او کلتوري بدلونونو سره ثبت شوې.
په ۱۵۰۱ کال کې هسپانوي پلټونکی الفونسو de اوخېدا د پاناما په ځمکه د لومړي اروپایي په توګه شو. په ۱۵۱۳ کال کې واسکو نونېز de بالبوآ د لومړي کس شو چې سوله سمندر ولید، چې هسپانیې ته په دې سیمه کې د زیاتې علاقې لامل وګرځید. هغه د پاناما په خاورې کې لومړی هسپانوي سکنه — دریا تأسيس کړه، چې د لا زیات استعماري کولو لپاره د پیل ټکی شو.
پاناما ژر تر ژره د هسپانوي استعماري امپراتورۍ لپاره یوه مهمه سوداګریزه مرکز شوه. د هیواد ستراتیژیک موقعیت د اتلانتیک او سوله سمندر تر منځ د سوداګرۍ او توکو د لیږدونې په وده کې مرسته وکړه. هسپانويان پاناما د نورو استعمارونو په څیر د طلا او نقره لپاره د انتقال ځای په توګه کارولی و، لکه پیرو.
د دې لپاره چې د خپلو سوداګریزو لارو خوندیتوب یقیني کړي، هسپانويانو ښارګوټي او کلاګانې جوړې کړې. د اتلانتیک په لوری د اصلي بندر په توګه پاناما ښار و، چې په ۱۵۱۹ کال کې تأسیس شوی و، چې ډیر ژر یې یو مهم اقتصادي او اداري مرکز جوړ شو.
استعمار د سیمې په ټولنیز جوړښت کې د پام وړ بدلونونه راوستل. هسپانويان له افریقا څخه غلامان د کرنيزو کښتونو لپاره راوړل، چې د پاناما د نفوس په جوړښت بدلون راوست. سیمه ایزې هندي قبایل لکه کچوا او یمبرا د سختو ځمکنیو سرغړونو سره مخ شول، د دوی کلتور او ژوند طریقه په ډیرې اندازې سره متاثره شوه.
د اروپایانو، افریقاي غلامانو او سیمه ایزو اوسیدونکو ترمنځ ګډ ژوند د یوې نوې کلتور د رامنځته کیدو سبب شو، چې وروسته د پاناما د پیژندنې اساس شو.
هسپانويان کاتولیکيت وروستۍ وړاندې کړه، چې د سیمې غالب دین شو. مشنران د اصلي خلکو په مینځ کې فعاله کار کوي، هڅه کوي چې هغوی مسیحیت ته اړوي. کلیساوې او کاتولیکي ادارې جوړې شوې، چې د استعماري ټولنې د ټولنیز جوړښت مهمه برخه شوه.
مذهب هم د سیمې په کلتوري ژوند کې مهم رول ولوبوه، چې د خلکو په هنر، معمارۍ او رواجونو باندې تاثیر وکړ.
پاناما د نوې ګرینادا د وائس ريکتورتي برخه وه، چې په ۱۷۱۷ کال کې رامنځته شوه، او د هسپانوي والیانو لخوا اداره کیږي. په دې کې، د سیمه ایزو واکمنو او هسپانوي استعماري ادارو ترمنځ د واک لپاره مبارزه روانه وه چې ځینې وختونه به یعنې ناندري اوښتې.
سیمه ایز نخبگان په تدریجي ډول د ځواک او تاثیر لاندې راټولیږي، چې وروسته د خپلواکۍ د راتلونکي حرکت لپاره بنیاد جوړ شو.
د استعماري دورې په ترڅ کې د پاناما په تاریخ کې مختلفې سرغړونې او جنګونه وشول، چې د داخلي او خارجي عواملو سره تړاو لري. د ۱۷۳۹ کال سرغړونه د هسپانوي واک خلاف یوه له پېژندل شوو سرغړونو څخه وه، چې د اقتصادي ستونزو او سیمه ایزو خلکو غوښتنو له امله وه.
سربیره پر دې، هسپانیا د نورو اروپایي قوتونو، لکه انګلستان او فرانسې لخوا تهدیدونو سره مخ وه، چې دا هم د پاناما د استعماري ادارې په مدیریت اثر وکړ.
د ۱۸مې پېړۍ د پای او ۱۹مې پېړۍ د پیل په وخت کې په لاتین امريکا کې د خپلواکۍ حرکتونه پیل شول. پاناما هم استثنا نه وه، او سیمه ایز خلکو په هسپانوي تاج باندې د زیاتو خپلواکو غوښتنې شروع کړې. دا پروسه د داسې پېښو لخوا پیاوړې شوه، لکه د هسپانیا د خپلواکۍ جګړه په ۱۸۰۰و لسیزو کې.
په ۱۸۲۱ کال کې پاناما بالاخره د هسپانیا څخه خپلواکۍ اعلام کړه او د وینې کلمبیا سره یوځای شوه، چې په هغې کې د هغې تاریخ نوی پړاو شو.
د پاناما استعماري دوره د پام وړ بدلونونو یوه دوره وه، چې د هغې کلتوري او ټولنیز میراث اوښتي. د هسپانوي استعمار تاثیرات تر اوس پورې محسوس کیږي، خو دا هم د خپلواکۍ او پانامي پیژندنې د پرمختګ لپاره اساس جوړ شو.