دانشنامه تاریخی
امپراتوری سلوکی و پارتی، تشکیل‌دهنده‌های سیاسی مهمی در خاورمیانه در دوره از قرن IV قبل از میلاد تا قرن II میلادی بودند. این دو امپراتوری نماد مرحله‌ای انتقالی بین تمدن‌های باستانی و دولت‌های اولیه بودند که تأثیر عمیقی بر فرهنگ، اقتصاد و سیاست منطقه گذاشتند.
امپراتوری سلوکی در سال ۳۱۲ قبل از میلاد توسط سلوکوس I نیکاتور، یکی از سرداران اسکندر مقدونی، پس از مرگ او تأسیس شد. امپراتوری، سرزمین‌های وسیعی از جمله between میان‌رودان، سوریه، بخشی از آناتولی و حتی مناطق هندوستان را دربر می‌گرفت. دودمان سلوکی سعی در حفظ و توسعه میراث فرهنگی اسکندر، از جمله سنت‌ها و زبان‌های یونانی داشت.
امپراتوری سلوکی دارای ساختار اداری پیچیده‌ای بود، جایی که قدرت مرکزی در دست پادشاه بود و سرزمین‌ها به ساتراپی‌ها تقسیم می‌شدند که توسط ساتراپ‌ها اداره می‌شدند. این فرمانداران مسئول جمع‌آوری مالیات و حفظ نظم در مناطق خود بودند که به امپراتوری این امکان را می‌داد تا به‌طور مؤثری سرزمین‌های وسیع را اداره کند.
فرهنگ امپراتوری سلوکی چندملیتی و سنکریتیک بود. فرهنگ یونانی با سنت‌های محلی ترکیب می‌شد که منجر به توسعه اشکال منحصر به فردی از هنر، معماری و فلسفه شد. پایتخت‌ها، مانند انطاکیه، به مراکز فرهنگی مهمی تبدیل شدند که در آن‌ها مباحث علمی و فلسفی برگزار می‌شد.
اقتصاد امپراتوری سلوکی بر اساس کشاورزی، بازرگانی و مالیات بود. امپراتوری کنترل مسیرهای بازرگانی مهمی که شرق و غرب را به هم وصل می‌کردند، در دست داشت که به رونق بازرگانی و تبادل دستاوردهای فرهنگی کمک کرد.
با وجود موفقیت‌های اولیه، امپراتوری سلوکی با مشکلات بسیاری مواجه شد، از جمله درگیری‌های داخلی، شورش‌های ساتراپ‌ها و تهدیدات خارجی از سوی رومی‌ها و پارتی‌ها. تا سال ۱۵۰ قبل از میلاد، امپراتوری به طور قابل‌توجهی ضعیف شد و شروع به تجزیه کرد، جایی برای تشکیل‌های سیاسی جدید فراهم کرد.
امپراتوری پارتی، که به عنوان امپراتوری اشکانی نیز شناخته می‌شود، در قرن I قبل از میلاد ظهور کرد و تا قرن III میلادی ادامه داشت. این امپراتوری توسط اشکانی I تأسیس شد و به عنوان رقیب مهمی برای روم و همچنین وارث سلوکی‌ها شناخته شد. امپراتوری پارتی در سرزمین‌های ایران امروزی و بخشی از عراق قرار داشت.
امپراتوری پارتی یک فدراسیون قبیله‌ای بود که در آن قدرت پادشاهی بین قبایل و خانوادهای مختلف تقسیم می‌شد. پادشاهان پارتی، مانند میتراداد I و میتراداد II، قدرت مرکزی را تقویت کرده و سرزمین‌ها را با انجام جنگ‌های موفق علیه همسایگان، از جمله رومی‌ها، گسترش می‌دادند.
فرهنگ پارتی بر زرتشتی‌گری استوار بود، اما همچنین شامل عناصر فرهنگی یونانی، یهودی و محلی بود. هنر و معماری امپراتوری پارتی متنوع بود و از مصالح و سبک‌های محلی استفاده می‌کرد. یافته‌های باستان‌شناسی، مانند خرابه‌های شهر حطره، گواهی بر توسعه معماری و هنر پارتی هستند.
اقتصاد امپراتوری پارتی بر کشاورزی و بازرگانی استوار بود. پارتی‌ها کنترل مسیرهای بازرگانی مهمی را که شرق و غرب را به هم وصل می‌کردند، داشتند که به رونق بازرگانی و تبادل فرهنگی کمک می‌کرد. توسعه مسیرهای کاروانی منجر به شکل‌گیری شهرهای تجاری، مانند کتیسیفون، شد.
امپراتوری پارتی یکی از رقبای اصلی روم شد که منجر به جنگ‌ها و درگیری‌های دائمی گردید. پارتی‌ها چندین پیروزی بر لژیون‌های رومی کسب کردند، اما پیروزی‌های آن‌ها همیشه پایدار نبود و امپراتوری با درگیری‌های داخلی و بحث‌های سلطنتی مواجه بود.
تا قرن III میلادی، امپراتوری پارتی به دلیل درگیری‌های داخلی و تهدیدات خارجی شروع به ضعیف شدن کرد. ساسانیان به جای پارتی‌ها آمدند و بسیاری از جنبه‌های فرهنگ و سیاست پارتی را به ارث بردند. زوال امپراتوری پارتی همچنین با رشد نفوذ ملت‌های همسایه، مانند اسلاوها و قبایل درنده، مرتبط بود.
میراث امپراتوری‌های سلوکی و پارتی ادامه‌دهنده تأثیرات عمیقی بر تاریخ ایران و خاورمیانه است. این امپراتوری‌ها مراحل مهمی در شکل‌گیری هویت فرهنگی و سیاسی منطقه بودند. یافته‌های باستان‌شناسی و منابع تاریخی گواهی بر تنوع تأثیرات فرهنگی و تعاملاتی است که زندگی مردم در این سرزمین‌ها را تعریف می‌کرد.
امپراتوری سلوکی و پارتی صفحات مهمی در تاریخ خاورمیانه را تشکیل می‌دهند. دستاوردهای آن‌ها در زمینه فرهنگ، علم و بازرگانی تأثیر عمیق‌تری بر توسعه منطقه گذاشت. مطالعه این امپراتوری‌ها به ما امکان می‌دهد تا درک کنیم چگونه فرهنگ‌های مختلف با یکدیگر تعامل کرده و بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند و میراثی منحصر به فرد ایجاد کرده‌اند که همچنان در دنیای معاصر زنده است.