دانشنامه تاریخی
نبرد ماراتن، که در سال ۴۹۰ پیش از میلاد رخ داد، یکی از مهم‌ترین وقایع در تاریخ یونان باستان بود. این نبرد در زمینه‌ی درگیری میان شهر-کشورهای یونانی و امپراتوری پارس اتفاق افتاد و نماد مبارزه برای آزادی و استقلال بود. این نبرد همچنین آغازگر سنت دویدن ماراتن شد که در جنبش المپیک مدرن محبوبیت پیدا کرد.
نیمه‌ی قرن پنجم پیش از میلاد زمان افزایش تنش‌ها میان یونان و پارس بود. در سال ۴۹۹ پیش از میلاد، شهرهای یونانی آسیای صغیر که تحت سلطه‌ی پارسیان بودند، قیام کردند. آتن و اریتره از قیام‌کنندگان حمایت کردند و نیروهایی برای کمک به آنها فرستادند. قیام سرکوب شد و داریوش اول تصمیم گرفت آتن و اریتره را به خاطر مداخله‌شان مجازات کند که منجر به جنگ اول یونان و پارس شد.
در سال ۴۹۰ پیش از میلاد، نیروی دریایی پارس به رهبری داتیس در نزدیکی ماراتن، که در ۴۲ کیلومتری آتن واقع شده بود، فرود آمد. ارتش پارس به خوبی آماده بود و از ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ سرباز، از جمله نیروهای الیت - نامیراها، تشکیل می‌شد. آتنی‌ها با درک تهدید، تصمیم به فرستادن فرستادگانی به اسپارت برای درخواست کمک گرفتند، اما زمان حیاتی بود.
ارتش آتن به رهبری ژنرال میلتیدس حدود ۱۰,۰۰۰ پیاده‌نظام جمع‌آوری کرد. با وجود برتری عددی دشمن، آتنی‌ها از روحیه جنگی بالایی برخوردار بودند و با منطقه آشنا بودند. میلتیدس فهمید که باید به سرعت و قاطعانه عمل کند تا از حمله به آتن جلوگیری کند.
آتنی‌ها ماراتن را به عنوان مکان نبرد انتخاب کردند، زیرا این امر به آنها امکان استفاده از مزایای تاکتیکی منطقه را می‌داد. میلتیدس تصمیم گرفت قبل از آنکه پارسی‌ها بتوانند مواضع استراتژیک مهمی را در اختیار بگیرند، به آنها حمله کند. به همین منظور، آتنی‌ها صفوف خود را در ترتیب جنگی فشرده تشکیل دادند.
نبرد در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۴۹۰ پیش از میلاد آغاز شد. آتنی‌ها با شتاب به سمت حمله رفته و نداهای جنگی سردادند و به سمت مواضع پارسی‌ها حمله کردند. با استفاده از قابلیت مانور و سرعت خود، نیروهای یونانی توانستند جناح‌های پارسی‌ها را دور بزنند و ضربات ناگهانی وارد کنند.
میلتیدس از تاکتیک "ضربه و فرار" استفاده کرد و نیروهای خود را بر روی ناحیه‌ای باریک از جبهه پارس متمرکز کرد. این امر به او اجازه داد تا صفوف عمیق و فشرده‌ای ایجاد کند که از لحاظ مانور بر خطوط پارس برتری داشت. ارتش پارس که انتظار چنین حمله‌ای را نداشت، شروع به وحشت کرد.
نبرد ماراتن تنها چند ساعت به طول انجامید و آتنی‌ها پیروزی قاطعانه‌ای به دست آوردند. پارسی‌ها بین ۶,۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ سرباز را از دست دادند در حالی که تلفات یونانی‌ها حدود ۱۹۲ نفر بود. این شکست ضربه‌ای جدی به پادشاه پارس داریوش اول وارد کرد و برنامه‌های او برای تصرف یونان را مختل کرد.
پیروزی در ماراتن تأثیری عمیق بر تاریخ آینده یونان و تمامی غرب داشت. آتنی‌ها به قهرمانان ملی تبدیل شدند و پیروزی آنها دیگر شهر-کشورهای یونانی را برای مقابله با سلطه پارس الهام بخشید. آتنی‌ها با الهام از این موفقیت، به تقویت نیروی نظامی و دریایی خود ادامه دادند که در نهایت به درگیری‌های جدیدی با پارس منجر شد.
پیروزی در ماراتن دموکراسی را در آتن تقویت کرد. میلتیدس در میان مردم محبوب شد و به عنوان استراتگ انتخاب گردید. آتنی‌ها به نیروهای مسلح خود توجه بیشتری کردند که منجر به تشکیل ارتشی منظم‌تر و قدرتمندتر شد. این همچنین به شکل‌گیری اتحادیه دلوس، یک اتحادیه نظامی شهرهای یونانی کمک کرد.
نبرد ماراتن به یک نماد مهم از مبارزه برای آزادی و استقلال تبدیل شد. به یاد این نبرد، دویدن ماراتن پایه‌گذاری شد که یکی از رشته‌های اصلی ورزشی در بازی‌های المپیک شد. افسانه فیدیپید، که از ماراتن تا آتن دوید تا خبر پیروزی را برساند، بسیاری را به غلبه بر مشکلات تشویق کرد.
نبرد موضوع بسیاری از آثار هنری و ادبی شده است. نویسندگان یونانی باستان، مانند هردوت، به طور مفصل رویدادهای مرتبط با نبرد و پیامدهای آن را توصیف کرده‌اند. این رکوردهای تاریخی به منابع مهمی برای مطالعه نه تنها درباره نبرد، بلکه در زمینه فرهنگی آن زمان تبدیل شده‌اند.
نبرد ماراتن به یک لحظه کلیدی در تاریخ یونان باستان تبدیل شد. این نبرد نه تنها شجاعت و توانایی‌های استراتژیک آتنی‌ها را به نمایش گذاشت بلکه بنیان‌های مقاومت بیشتر در برابر سلطه پارس را گذاشت. این نبرد نماد مبارزه برای آزادی شد و میراث آن همچنان زندگی می‌کند و نسل‌ها را الهام می‌بخشد.