دانشنامه تاریخی
تاریخ کانادا بسیار پیش از ورود اروپایی‌ها و تشکیل دولت‌های مدرن آغاز می‌شود. دوران باستان در سرزمین این کشور شامل دوره‌ای است که هزاران سال به طول انجامید و زندگی و توسعه ملت‌های بومی را دربر می‌گیرد که فرهنگی منحصر به فرد را با شرایط سخت اقلیمی آمریکای شمالی تطبیق داده‌اند. این ملت‌ها میراث فرهنگی و باستان‌شناسی غنی را به جا گذاشته‌اند که هنوز هم توسط دانشمندان مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی چگونگی توسعه کانادا در دوران باستان خواهیم پرداخت، از مهاجرت نخستین انسان‌ها به این سرزمین تا توسعه فرهنگی آنها پیش از ورود اروپایی‌ها.
نخستین انسان‌ها حدود ۱۵۰۰۰ سال پیش در سرزمین کانادا کنونی ظاهر شدند، در دوره آخرین عصر یخبندان. یکی از نظریه‌های کلیدی این است که اجداد ملت‌های بومی امروز از طریق تنگه برینگ - قطعه زمینی که آسیا و آمریکای شمالی را به هم متصل می‌کرد - وارد شدند. این مسیر به دلیل کاهش سطح دریا ممکن شد و راهی را برای مهاجرت ملت‌های باستانی گشود.
این مهاجران اولیه شکارچی و گردآورنده بودند که به دنبال حیوانات بزرگ، مانند ماموت‌ها و بیزون‌ها، از میان دشت‌های یخی و توندرا می‌رفتند. به تدریج، با تغییرات اقلیمی و عقب‌نشینی یخچال‌ها، این گروه‌ها در سرتاسر سرزمین، از سواحل قطبی تا جنگل‌ها و کوه‌ها، مستقر شدند. این فرآیند استقرار منجر به ظهور گروه‌های فرهنگی و قومی مختلفی شد که به شرایط محیطی خود تطبیق پیدا کردند.
دوره باستانی در تاریخ کانادا شامل بازه زمانی از ۸۰۰۰ تا ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد است. در این دوره، فرهنگ‌های پایدارتری در سرزمین کانادا شکل گرفتند که با توسعه شکار، ماهی‌گیری و گردآوری مشخص می‌شدند. مردمی که در این دوره زندگی می‌کردند، یاد گرفتند که از ابزارهای پیچیده‌تری استفاده کنند و به شرایط طبیعی در حال تغییر تطبیق پیدا کنند.
یکی از ویژگی‌های کلیدی دوره باستانی ظهور نخستین سکونت‌گاه‌های دائمی بود. در نواحی ساحلی، مانند سواحل بریتیش کلمبیا، باستان شناسان نشانه‌هایی از روستاهایی پیدا کردند که به دلیل فراوانی ماهی، به ویژه سالمون، وجود داشتند. این جوامع ساختارهای اجتماعی را بر اساس تقسیم کار توسعه دادند و همچنین شروع به تبادل کالا میان مناطق مختلف کردند.
با آغاز دوران میلادی، در سرزمین کانادا گروه‌های فرهنگی متنوعی وجود داشتند که می‌توان آنها را به چندین گروه فرهنگی منطقه‌ای اصلی تقسیم کرد. هر یک از این گروه‌ها به شرایط خاص زیستی خود تطبیق پیدا کرده و سنت‌ها و ساختارهای اجتماعی خاص خود را شکل دادند. از جمله فرهنگ‌های معروف می‌توان به فرهنگ‌های سواحل قطبی، جنگل‌های زیر قطبی و مناطق ساحلی اقیانوس آرام اشاره کرد.
در شمال دور، ملت‌هایی زندگی می‌کردند که اجداد امروزی اینوئیت‌ها هستند و روش‌های منحصر به فردی برای بقا در شرایط سخت قطب شمال توسعه دادند. آنها به شکار حیوانات دریایی، مانند فوک و نهنگ، می‌پرداختند و از پوست و چربی آنها برای ساخت لباس و پناهگاه استفاده می‌کردند. در عین حال، در جنگل‌های زیر قطبی، ملت‌هایی مانند الگونکوین و کری نیز وجود داشتند که به شکار حیوانات بزرگ، مانند گوزن و سیاه‌گوزن، می‌پرداختند و طبیعی‌هایی مانند توت‌ها و آجیل‌ها را جمع‌آوری می‌کردند.
در سواحل غربی اقیانوس آرام، فرهنگ‌هایی با ساختار اجتماعی پیچیده و میراث فرهنگی غنی شکل گرفتند. ملت‌هایی مانند هایدا و نوتکا، خانه‌های چوبی می‌ساختند، ستون‌های توتمی حک می‌کردند و به طور فعال به ماهی‌گیری مشغول بودند. این جوامع دارای صنایع بافندگی پیشرفته، تجارت و تقسیم اجتماعی روشن به طبقات بودند که شامل سران، جنگجویان و برده‌ها می‌شدند.
جنگل‌های شرق کانادا خانه ملت‌هایی بودند که به عنوان قبایل جنگلی شناخته شد. این ملت‌ها زندگی ثابتی را دنبال کرده و به کشاورزی پرداخته و محصولاتی مانند ذرت، لوبیا و کدو را کشت می‌کردند. آنها سکونت‌گاه‌های دائمی با خانه‌هایی بزرگ می‌ساختند که می‌توانستند چندین خانواده را در خود جای دهند. یکی از این فرهنگ‌ها، فرهنگ ایروکوز بود که به خاطر سیستم "خانه‌های بلند" خود، که در آن کلان خانواده‌های بزرگ زندگی می‌کردند، معروف است.
قبایل جنگلی همچنین سیستم تجاری پیچیده‌ای را توسعه دادند که مسافت‌های طولانی را در بر می‌گرفت. آنها با دیگر مناطق شمال آمریکا کالاها را تبادل می‌کردند و شامل آثار هنری، سلاح‌ها و مواد غذایی بودند. فرهنگ‌های قبایل جنگلی نقش مهمی در توسعه سیستم‌های سیاسی منطقه ایفا کردند و اتحادیه‌ها و کنفدراسیون‌هایی را به وجود آوردند که به آنها اجازه می‌داد تا با تهدیدات خارجی مقابله کنند و به مذاکره‌های صلح بپردازند.
تجارت نقش مهمی در زندگی ملت‌های باستانی کانادا داشت. شبکه‌های تجاری گسترده‌ای وجود داشت که مناطق قطبی، زیر قطبی، جنگلی و ساحلی را به هم متصل می‌کرد. این شبکه‌ها اجازه تبادل کالاهایی مثل خز، ماهی، مصنوعات سنگی و فلزی را فراهم می‌کرد. از طریق تجارت، نه تنها ارزش‌های مادی، بلکه ایده‌ها، فناوری‌ها و دانش فرهنگی نیز منتشر شد.
منطقه‌های ساحلی به خصوص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند که شبکه‌های تجاری گسترده‌ای در آنجا توسعه‌یافته بودند. تجارت میان ملت‌های سواحل غربی و نواحی داخلی منجر به انتقال منابع نادر، مانند مس، می‌شد که برای تولید ابزارها و زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گرفت. این موضوع به رشد ارتباطات فرهنگی و توسعه روابط اقتصادی پیچیده میان ملت‌های مختلف منجر شد.
آیین‌های مذهبی و معنوی نقش مهمی در زندگی ملت‌های باستانی کانادا ایفا کرد. جهان‌بینی ملت‌های بومی به شدت با طبیعت و اعتقاد به روح‌هایی که جهان را فراگرفته بودند، ارتباط داشت. شمن‌ها نقش مهمی در آیین‌های مذهبی ایفا می‌کردند و به عنوان واسطه بین جهان انسان‌ها و جهان معنوی عمل می‌کردند.
برای هر ملت، افسانه‌ها و داستان‌های خاصی وجود داشت که منشأ جهان و انسان را توضیح می‌داد. این داستان‌ها بصورت شفاهی از نسل به نسل منتقل می‌شدند و نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی ایفا می‌کردند. بسیاری از آیین‌های معنوی شامل برگزاری مراسم مرتبط با شکار، برداشت محصول یا سایر رویدادهای مهم در زندگی جامعه بودند. این تشریفات ارتباط میان مردم و طبیعت را تقویت کرده و هماهنگی را در جامعه تضمین می‌کردند.
با پایان قرن پانزدهم، اروپایی‌ها به افق تاریخ کانادا وارد شدند. نخستین آنها وایکینگ‌ها بودند که در حدود سال ۱۰۰۰ یک مستعمره در وینلند، که اکنون نیوفاوندلند و لابرادور است، تأسیس کردند. با این حال، این مستعمره دوام چندانی نداشت و نفوذ بیشتر اروپایی‌ها به کانادا تا اکتشافات جان کابوت و ژاک کارتیه در قرن شانزدهم متوقف شد.
ورود اروپایی‌ها به معنای پایان دوران باستان در تاریخ کانادا بود. اروپایی‌ها تکنولوژی‌ها، سلاح‌ها و بیماری‌های جدیدی را به ارمغان آوردند که زندگی ملت‌های بومی را به شدت تغییر داد. با این حال، فرهنگ و میراث ملت‌های باستانی همچنان بخش مهمی از تاریخ و هویت کانادا را تشکیل می‌دهد.
دوران باستان در تاریخ کانادا فرآیند طولانی و پیچیده‌ای از شکل‌گیری فرهنگ‌ها و ساختارهای اجتماعی منحصر به فرد بود. ملت‌های بومی کانادا، که به شرایط سخت اقلیمی تطبیق پیدا کردند، فرهنگ‌های غنی‌ای را بنا نهادند که بر اساس هماهنگی با طبیعت و ارتباطات متقابل میان جوامع بود. میراث آنها جزء جدایی‌ناپذیر از کانادای مدرن باقی مانده و بر زندگی فرهنگی و سیاسی کشور تأثیر می‌گذارد.
درک تاریخ باستانی کانادا به ما کمک می‌کند تا تنوع و میراث فرهنگی آن را بهتر درک کنیم که همچنان به غنی‌تر شدن جامعه کانادایی در حال حاضر ادامه می‌دهد.