دانشنامه تاریخی
مولداوی کشوری با میراث زبانی و فرهنگی غنی است. وضعیت زبانی در این کشور به نسبت پیچیده است و تاریخ چندوجهی این منطقه را منعکس می‌کند. در طول قرن‌ها، مولداوی تحت تأثیر فرهنگ‌ها و ملل مختلف قرار گرفته است که این امر در وضعیت زبانی خود را نشان می‌دهد. ویژگی‌های زبانی مولداوی به تنوع ملت‌ها، سنت‌های آن‌ها و تعامل زبان‌های مختلف مربوط می‌شود. زبان‌های اصلی که در کشور صحبت می‌شود، رومانیایی، روسی و گروهی از زبان‌های اقلیت‌های ملی، مانند اوکراینی، بلغاری، گاگوز و دیگر زبان‌ها هستند.
زبان رومانیایی زبان دولتی جمهوری مولداوی است. این زبان به گروه زبان‌های رمانس تعلق دارد و نزدیک‌ترین خویشاوند زبان‌های فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی و پرتغالی است. زبان رومانیایی ریشه‌های تاریخی عمیقی دارد و توسعه آن با زبان لاتین مرتبط است، چون سرزمین مولداوی امروزی در گذشته تحت سلطه امپراتوری روم بوده است. در عمل زبانی کشور، زبان رومانیایی به عنوان وسیله اصلی ارتباط و زبان رسمی اداره دولتی، آموزش و رسانه‌ها محسوب می‌شود.
با این حال، علی‌رغم اینکه زبان رومانیایی زبان رسمی است، استفاده از آن در زندگی روزمره بسته به منطقه متفاوت است. در برخی مناطق، به‌ویژه در شهرها و نواحی با تعداد بالا از روسی‌زبان‌ها، زبان روسی همچنان به عنوان وسیله مهمی برای ارتباط باقی مانده است.
زبان روسی در زندگی مولداوی نقش قابل توجهی دارد، به‌ویژه در پایتخت، شهرهای بزرگ و در ناحیه ترانسنیستریا، جایی که روسی یکی از زبان‌های رسمی است. در طول بیشتر قرن بیستم، زمانی که مولداوی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، زبان روسی به طور گسترده‌ای گسترش یافته و در نهادهای دولتی و فرهنگی استفاده می‌شد. این تأثیر دوران شوروی اثر خود را گذاشته و هنوز هم بسیاری از ساکنان مولداوی، به ویژه نسل‌های بزرگسال‌تر، به‌خوبی به زبان روسی تسلط دارند.
در زندگی روزمره، زبان روسی در خانواده‌ها، در بازارها، فروشگاه‌ها و همچنین در گفت‌وگوی عامیانه استفاده می‌شود. علی‌رغم اینکه زبان رومانیایی زبان رسمی است، زبان روسی همچنان به عنوان زبان ارتباط بین‌مللی، به‌ویژه در مناطق شهرنشین‌تر کشور باقی مانده است. در بعضی موارد، زبان روسی همچنین در رسانه‌ها، تلویزیون و رادیو استفاده می‌شود.
ترانسنیستریا منطقه‌ای است که توسط جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده و از سال 1990 به‌طور تقریبی به عنوان جمهوری مستقل اداره می‌شود. در ترانسنیستریا، مانند بقیه مولداوی، زبان اصلی ارتباطی روسی است. اینجا، زبان روسی نه تنها به عنوان زبان ارتباطات بین‌المللی، بلکه به عنوان زبان اسناد رسمی و زبان قانونی دولت محسوب می‌شود. در ترانسنیستریا، زبان روسی به عنوان یکی از زبان‌های دولتی همراه با زبان مولداویایی (رومانیایی) دارای статус است.
علاوه بر زبان روسی، زبان‌های اوکراینی و گاگوز نیز در منطقه ترانسنیستریا رواج دارند. ترانسنیستریا نمونه‌ای از وضعیت زبانی است که در آن زبان روسی نقش مهمی در امور رسمی و زندگی اجتماعی حفظ کرده است.
مولداوی کشوری چندملیتی است و در آن گروه‌های قومی و زبانی متعددی وجود دارند که زبان‌های مادری خود را حفظ کرده‌اند. از آن میان می‌توان به اوکراینی‌ها، بلغاری‌ها، گاگوزها، روسینی‌ها، ارمنی‌ها و دیگران اشاره کرد. وضعیت زبانی در این گروه‌ها بسته به منطقه و شرایط تاریخی متفاوت است.
زبان اوکراینی عمدتاً در شمال و مناطق شرقی کشور رواج دارد که جمعیت قابل توجهی از اوکراینی‌ها در آنجا زندگی می‌کنند. در این مناطق، زبان اوکراینی در زندگی روزمره و همچنین در مدارس و نهادهای محلی استفاده می‌شود. زبان بلغاری در میان دیاسپورای بلغاری در مناطق جنوبی مولداوی رایج است و زبان گاگوزی زبان مادری گاگوزها است، قومی که در جنوب مولداوی زندگی می‌کند. زبان گاگوزی به گروه زبانی ترکی تعلق دارد و زبان رسمی در خودمختاری گاگوز است.
بخش مهمی از وضعیت زبانی در مولداوی، آموزش است. در دوره شوروی، زبان روسی به عنوان زبان اصلی آموزش در مولداوی استفاده می‌شد که منجر به گسترش قابل توجه زبان روسی در میان جوانان شد. با این حال، پس از به‌دست‌آوردن استقلال در سال 1991 و قبول زبان رومانیایی به عنوان زبان رسمی، سیستم آموزشی به تدریج به سمت زبان رومانیایی تغییر جهت یافت.
در سیستم مدارس مولداوی از اواخر قرن بیستم، توجه بیشتری به آموزش به زبان رومانیایی معطوف شده است. این امر بر استفاده از الفبای لاتین تأثیر گذاشت که در سال 1989 به جای سیریلیک پذیرفته شد و این موضوع به نزدیکی با رومانی و فرهنگ غربی کمک کرد. با این حال، علی‌رغم تغییر به خط لاتین، مناطق روسی‌زبان و اوکراینی‌زبان هنوز هم از زبان‌های روسی و اوکراینی در نهادهای آموزشی استفاده می‌کنند.
زبان رومانیایی، هرچند که زبان اصلی مولداوی است، دارای دیالکت‌های مختلفی است که بسته به منطقه متفاوت هستند. در سرزمین کشور، دیالکت مولداویایی وجود دارد که شباهت‌هایی به زبان رومانیایی دارد و زبان گاگوزی که عناصر زبان‌های ترکی را شامل می‌شود. دیالکت مولداویایی در مولداوی از رومانیایی که در رومانی استفاده می‌شود، به دلیل تعامل تاریخی و فرهنگی با روسیه، اوکراین و کشورهای همسایه دیگر، متمایز است.
در مناطق شمالی و شرقی مولداوی می‌توان تأثیر قابل توجه زبان اوکراینی را مشاهده کرد که همچنین بر نسخه‌های محلی زبان رومانیایی تأثیر می‌گذارد. در مناطق جنوبی که جامعه گاگوز زندگی می‌کند، زبان گاگوزی تأثیر زیادی بر گفتار عامیانه و همچنین بر دیالکت‌های محلی زبان رومانیایی دارد.
وضعیت زبانی در مولداوی به توسعه خود ادامه می‌دهد. با وجود اینکه زبان رومانیایی زبان رسمی است، زبان روسی همچنان نقش مهمی در روابط بین‌مللی، تجارت و زندگی روزمره ایفا می‌کند. در سال‌های اخیر، در کشور همچنین شاهد افزایش علاقه به زبان‌های خارجی، مانند انگلیسی و فرانسوی بوده‌ایم که این موضوع با جهانی شدن و تقویت ارتباطات مولداوی با اروپا مرتبط است.
با این حال، مسئله زبانی هنوز هم موضوع مهمی در زندگی سیاسی و اجتماعی مولداوی باقی مانده است. مسائل مربوط به استفاده از زبان روسی همچنان موضوع بحث است، به‌ویژه در زمینه ادغام اروپایی و تقویت ارتباطات با رومانی. در این باره می‌توان انتظار داشت که وضعیت زبانی در مولداوی در آینده تغییراتی را تجربه کند، با توجه به فرآیندهای سیاسی داخلی و جهت‌گیری‌های بین‌المللی کشور.
ویژگی‌های زبانی مولداوی نتیجه تاریخ چندصد ساله، تغییرات فرهنگی و سیاسی هستند که بر زبان و هویت مردم اثر گذاشته‌اند. در کشور همچنان فرایند پویایی در استفاده و توسعه چندین زبان ادامه دارد که تنوع قومی جمعیت و تجربه تاریخی چندلایه را منعکس می‌کند. زبان رومانیایی همچنان به عنوان زبان رسمی اصلی باقی مانده است، اما زبان‌های روسی، اوکراینی و دیگر زبان‌ها نیز در زندگی روزمره کشور نقش مهمی را ایفا می‌کنند و بر فرهنگ و فرآیندهای اجتماعی تأثیر می‌گذارند. وضعیت زبانی در مولداوی به توسعه خود ادامه می‌دهد و مطمئناً بر زندگی سیاسی و اجتماعی آینده کشور تأثیر خواهد گذاشت.