دانشنامه تاریخی
تمدن میانرودان، که به عنوان تمدن سومری شناخته می‌شود، در دره‌های رودهای دجله و فرات که در منطقه کنونی عراق قرار دارد، توسعه یافته است. این منطقه به عنوان زادگاه یکی از نخستین و مهم‌ترین تمدن‌ها در تاریخ بشریت شناخته می‌شود. میانرودان خانهٔ بسیاری از فرهنگ‌ها و ملت‌ها بوده است که اثرات پایدار خود را در توسعه تاریخ بشری گذاشته‌اند.
میانرودان بین رودهای دجله و فرات قرار دارد که آب برای آبیاری فراهم کرده و به کشاورزی کمک می‌کند. آب و هوای منطقه گرم و خشک بود و کشاورزی را به شغل اصلی مردم محلی تبدیل کرد. با پشتیبانی از تولیدات کشاورزی، رودها مواد غذایی و منابع لازم برای توسعه بیشتر را برای ساکنان تأمین می‌کردند.
کشاورزی پایهٔ زندگی اقتصادی میانرودان بود. ساکنان محلی برای مدیریت منابع آب، سیستم‌های آبیاری را توسعه دادند که به آنها اجازه می‌داد تا زمین‌ها را آبیاری کرده و محصولات خود را افزایش دهند. محصولات اصلی شامل جو، گندم، درختان نخل و لوبیا بودند. توسعه کشاورزی باعث رشد جمعیت و شکل‌گیری شهرها شد.
با توسعه کشاورزی، شهر-دولت‌هایی مانند اوروک، اور، لاگاش و نیپور شروع به شکل‌گیری کردند. این شهرها به مراکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تبدیل شدند. معماری شهری شامل معابد باعظمت، کاخ‌ها و دیوارهایی بود که از جمعیت محافظت می‌کرد. معابد مخصوص خداها نقش مهمی در زندگی جامعه داشتند و مراکز فعالیت‌های مذهبی بودند.
مذهب در میانرودان چندخداپرست بود و مردم محلی به بسیاری از خدایان که جنبه‌های مختلف طبیعت و زندگی را تجسم می‌کردند، ایمان داشتند. هر شهر دارای حامی خاص خود بود و ساکنان آن به وسیلهٔ قربانی و مراسم به او پرستش می‌کردند. مذهب در زندگی روزمره نقش مهمی ایفا می‌کرد و کشیشان تأثیر و قدرت زیادی داشتند.
یکی از بزرگترین دستاوردهای تمدن میانرودان اختراع الفبا بود. سومریان خط میخی را توسعه دادند که یکی از نخستین سیستم‌های نوشتن در جهان به شمار می‌رود. خط و نگارش برای ثبت‌نام، نگارش قوانین، تولید آثار ادبی و تحقیقات علمی استفاده می‌شد. این اختراع گامی مهم در توسعهٔ تمدن بشری بود چرا که دانش و اطلاعات را برای نسل‌های آینده حفظ می‌کرد.
اقتصاد میانرودان بر پایهٔ کشاورزی بود، اما تجارت نیز در آن توسعه یافت. شهرنشینان کالاهایی را با مناطق همسایه مبادله می‌کردند، از جمله فلزات، چوب و سنگ. مسیرهای تجاری میانرودان را به دیگر نواحی خاورمیانه متصل می‌کردند که به تبادل فرهنگی و گسترش دانش کمک می‌کرد. فرهنگ غنی سومری توجه ملت‌ها و فرهنگ‌های همسایه را جلب می‌کرد.
شهرهای میانرودان اغلب در حال رقابت و درگیری بودند. هر شهر توسط حاکم یا پادشاه خاص خود اداره می‌شد که دارای قدرت مطلق بود. با گذر زمان دولت‌های قدرتمندی مانند امپراتوری اکدی و بابل شکل گرفتند که چندین شهر و ملت را تحت یک حکومت متحد کردند. این امر به ایجاد ساختارهای سیاسی و سیستم‌های مدیریتی پیچیده‌تر انجامید.
تمدن میانرودان به خاطر دستاوردهایش در زمینه‌های علم، هنر و ادبیات شناخته شده است. سومریان در ریاضیات و ستاره‌شناسی سهم بزرگی داشتند و سیستم‌های شمارش و تقویم را توسعه دادند. ادبیات، از جمله «حماسه گیلگمش»، بخشی مهم از میراث فرهنگی آنها بود. هنر میانرودان در مجسمه‌سازی، سفالگری و معماری تجلی می‌یافت و موضوعات مذهبی و اساطیری را منعکس می‌کرد.
تمدن میانرودان تأثیر قابل توجهی بر فرهنگ‌ها و ملل بعدی، از جمله آشوری‌ها، بابل‌ها و پارس‌ها گذاشت. دستاوردهای آنها در حوزهٔ خط، علم، هنر و مدیریت دولتی پایه‌گذار بسیاری از جنبه‌های تمدن بشری شد. میراث میانرودان همچنان در حال مطالعه و ارزیابی است و منبع مهمی از دانش دربارهٔ مراحل اولیه تاریخ بشریت به شمار می‌رود.
تمدن میانرودان در توسعه بشریت بنیادی بود. دستاوردهای آن در کشاورزی، معماری، علم و فرهنگ پایه‌ای محکم برای پیشرفت‌های بعدی فراهم کرده است. درک این دورهٔ تاریخی به فهم ریشه‌های تمدن‌های مدرن و اهمیت میراث فرهنگی کمک می‌کند.