دانشنامه تاریخی
عراق کشوری با میراث فرهنگی و تاریخی غنی و چندلایه است که به مدت هزاران سال، شخصیت‌های بزرگ در آن زندگی و خلق آثار کرده‌اند و ردپای عمیقی در تاریخ گذاشته‌اند. از پادشاهان و متفکران باستانی سومری تا شخصیت‌های سیاسی معاصر، عراق به جهان بسیاری از شخصیت‌های برجسته‌ای را هدیه داده که بر توسعه تمدن، علم، ادبیات و سیاست تاثیر گذاشته‌اند. در این مقاله، به بررسی برخی از معروف‌ترین شخصیت‌های تاریخی عراق خواهیم پرداخت که اعمال و میراث آنها ردپای قابل توجهی در تاریخ بر جای گذاشته است.
یکی از معروف‌ترین شخصیت‌ها در تاریخ باستان عراق گیلوگمش است - پادشاه افسانه‌ای شهر اوروک که حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد زندگی می‌کرد. نام او با یکی از قدیمی‌ترین آثار ادبی جهان - "حماسه گیلگمش" - مرتبط است. طبق افسانه‌ها، گیلگمش نیمه‌خدا و نیمه‌انسان بود و به خاطر قدرت عظیمش و تشنگی‌اش برای جاودانگی معروف است. حماسه به ماجراجویی‌های او و جستجوی معنای زندگی، دوستی‌اش با انکیدو، جنگ با خدایان و موجودات افسانه‌ای و همچنین جستجوی جاودانگی می‌پردازد. افسانه گیلگمش تاثیر زیادی بر ادبیات و فرهنگ نه تنها عراق، بلکه بر کل خاورمیانه گذاشته و هنوز هم یک منبع مهم برای مطالعه افسانه‌ها و افسانه‌های باستانی محسوب می‌شود.
حمورابی، که در قرن هجدهم قبل از میلاد بر پادشاهی بابل حکمفرما بود، یکی از معروف‌ترین و تاثیرگذارترین پادشاهان در تاریخ عراق باستان است. او به خاطر اصلاحات قانونی‌اش و ایجاد "قانون حمورابی" - یکی از قدیمی‌ترین و کامل‌ترین مجموعه‌های قوانین - شناخته می‌شود. این قانون شامل قواعد و قوانینی بود که تمام جوانب زندگی در بابل از تجارت و ازدواج تا مجازات‌ها برای جرایم را تنظیم می‌کرد. قانونگذاری حمورابی اصول عدالت و برابری در برابر قانون را تعیین کرد که تاثیری قابل توجه بر توسعه حقوق در تمدن‌های مختلف بعدی گذاشت. حمورابی همچنین بابل را تقویت کرد و آن را به یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین شهرهای آن زمان تبدیل کرد.
آشوربانی‌پال (۶۶۸–۶۲۷ سال قبل از میلاد) آخرین پادشاه بزرگ امپراتوری آشور بود که با فعالیت‌های فرهنگی و علمی‌اش شناخته می‌شود. او حاکمی فرهیخته و علاقه‌مند به علم، ادبیات و هنر بود. آشوربانی‌پال کتابخانه بزرگی در نینوا جمع‌آوری کرد که شامل هزاران الواح میخی با متون به زبان‌های مختلف بود. به خاطر تلاش‌های او، "حماسه گیلگمش" و دیگر متون باستانی برای نسل‌های آینده حفظ شد. او همچنین یک رهبر نظامی بود و موفق به رهبری کمپین‌ها علیه دشمنان آشور شد و موقعیت این کشور را در خاورمیانه تقویت کرد. میراث آشوربانی‌پال به عنوان حامی علم و فرهنگ تا به امروز باقی مانده است.
الکندی (۸۰۱–۸۷۳) یک فیلسوف، ریاضی‌دان و دانشمند برجسته عرب است که او را اغلب به عنوان "پدر فلسفه عربی" می‌شناسند. او در کوفه، عراق متولد شد و سهم زیادی در توسعه علوم، از جمله ریاضی، نجوم، پزشکی و فلسفه داشت. الکندی یکی از نخستین مترجمان آثار فیلسوفان باستانی یونانی به زبان عربی بود و نقشی کلیدی در انتقال دانش باستانی به دنیای اسلامی ایفا کرد. او همچنین به خاطر آثارش در زمینه منطق، متافیزیک و اخلاق مشهور است که بر توسعه علم و فلسفه در قرون وسطی تاثیر گذاشته است.
المتوکل (۸۲۲–۸۶۱) خلیفه عباسی بود که به خاطر اصلاحات و حمایت از علم و هنر شهرت داشت. در دوران او بغداد به مرکز علم و فرهنگ اسلامی تبدیل شد و دانشمندان و متفکران از سرتاسر جهان به آنجا جذب شدند. المتوکل بسیاری از مدارس و کتابخانه‌ها را تأسیس کرد، از تحقیقات علمی حمایت کرد و توسعه پزشکی، نجوم و فلسفه را تشویق نمود. حکومت او دوره‌ای طلایی برای تمدن اسلامی بود.
صدام حسین (۱۹۳۷–۲۰۰۶) یکی از جنجالی‌ترین رهبران تاریخ عراق بود. او از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۳ رئیس‌جمهور کشور بود و به خاطر سیاست‌های خشن و رژیم خودکامه‌اش شناخته می‌شد. در دوران حکمش، عراق شاهد چندین جنگ بود از جمله جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰–۱۹۸۸) و جنگ خلیج فارس (۱۹۹۰–۱۹۹۱). صدام سیاست‌های سرکوبگرانهای علیه مخالفان سیاسی و اقلیت‌های ملی مانند کردها و شیعیان را پیش برد. در سال ۲۰۰۳، پس از حمله نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده، رژیم صدام سرنگون شد و او دستگیر و در ادامه به خاطر جنایات علیه بشریت اعدام شد. حکومت او ردپای عمیقی در تاریخ عراق به جا گذاشت و بر موقعیت سیاسی در منطقه تاثیر داشت.
نجی علی (۱۹۳۷–۱۹۸۷) هنرمند و کاریکاتوریست برجسته عراقی است که آثارش مسائل اجتماعی و سیاسی خاورمیانه را معکوس می‌کند. او به خاطر شخصیت خود، خندالی، که یک پسر بچه برهنه است و نماد فقر و رنج مردم عرب محسوب می‌شود، شهرت یافت. کاریکاتورهای علی نه تنها ساتیر بلکه عمیقاً فلسفی بودند و به یک ابزار قوی برای مبارزه با عدالت و آزادی بیان تبدیل شدند. آثار او تاثیر قابل توجهی بر فرهنگ عربی داشته و او به عنوان نماد هنر سیاسی در خاورمیانه باقی مانده است.
فاضل الجمالی (۱۹۰۳–۱۹۹۷) سیاستمدار، دیپلمات و دانشمند معروف عراقی بود که سهم قابل توجهی در توسعه سیاست و تحصیلات مدرن عراق داشت. او به عنوان نخست‌وزیر عراق خدمت کرده و در تأسیس سازمان ملل نقش داشته و نمایندگی عراق را در محافل بین‌المللی بر عهده داشت. الجمالی حامی وحدت عربی و استقلال از قدرت‌های استعماری بود. فعالیت‌های او به تقویت دولتی عراق در نیمه قرن بیستم کمک کرد.
عراق به جهان بسیاری از شخصیت‌های برجسته را تقدیم کرده که بر توسعه علم، فرهنگ، سیاست و هنر تاثیر گذاشته‌اند. این شخصیت‌های تاریخی ردپای قابل توجهی در تاریخ گذاشته و نقش مهمی در شکل‌گیری میراث فرهنگی و سیاسی عراق ایفا کرده‌اند. از پادشاهان و فیلسوفان باستانی تا رهبران و هنرمندان معاصر، دستاوردهای آنها همچنان نسل‌های جدید عراقی‌ها و مردم سراسر جهان را الهام می‌بخشد.