دانشنامه تاریخی
دوره عثمانی در عراق، که از سال 1534 تا آغاز قرن بیستم ادامه داشت، دوره‌ای مهم در تاریخ منطقه بود. این زمان با ثبات سیاسی، توسعه اقتصادی و شکوفایی فرهنگی مشخص می‌شد، اما همچنین چالش‌ها و مشکلاتی مربوط به درگیری‌های داخلی و تهدیدات خارجی داشت.
امپراتوری عثمانی، که در پایان قرن سیزدهم تأسیس شد، به تدریج گسترش یافت و سرزمین‌های قابل توجهی در اروپا، آسیا و آفریقا را تصرف کرد. در سال 1534، در حین دومین حمله‌اش به ایران، سلطان سلیمان اول بغداد را فتح کرد و آغاز دوره حکمرانی عثمانی در عراق را رقم زد. این واقعه نقطه عطفی در تاریخ منطقه بود، زیرا عراق تحت کنترل یکی از قدرتمندترین امپراتوری‌های زمان خود قرار گرفت.
امپراتوری عثمانی سرزمین‌های خود را به ایالت‌ها (استان‌ها) تقسیم کرد که تحت نظارت استانداران منصوب شده اداره می‌شدند. عراق بخشی از ایالت بغداد شد که نقش کلیدی در زندگی سیاسی و اقتصادی امپراتوری ایفا می‌کرد. اداره ایالت از مرکزی در بغداد انجام می‌شد که به یک مرکز اداری و فرهنگی مهم تبدیل شد.
اقتصاد عراق در دوره عثمانی بر پایه کشاورزی، تجارت و صنایع دستی بنا شده بود. این منطقه دارای زمین‌های حاصلخیز بود که به توسعه کشاورزی کمک می‌کرد و شهرها به مراکز تجاری مهمی تبدیل شدند.
کشاورزی در عراق در این دوره به دلیل آبیاری رودهای دجله و فرات رونق داشت. محصولات اصلی شامل گندم، جو، برنج و پنبه بود. فرمانروایان عثمانی تولیدات کشاورزی را تشویق می‌کردند که بهبود سطح زندگی مردم محلی را تسهیل می‌کرد.
تجارت بخش مهمی از اقتصاد عراق بود. بغداد و دیگر شهرهای بزرگ مانند بصره و کرکوک به گره‌های تجاری مهمی در مسیر بین شرق و غرب تبدیل شدند. بازرگانان مسلمان به طور فعال با اروپا، آسیا و آفریقا تجارت می‌کردند، که به تبادل فرهنگی و توسعه اقتصادی منطقه کمک می‌کرد.
دوره عثمانی در عراق همچنین با شکوفایی فرهنگی مشخص می‌شود. هنر، معماری و ادبیات به توسعه قابل توجهی رسیدند که عراق را به یکی از مراکز فرهنگ اسلامی تبدیل کرد.
معماری این دوره با مساجد، کاخ‌ها و ساختمان‌های عمومی باشکوه مشخص می‌شد. یکی از مشهورترین سازه‌ها، مسجد النوری در موصل است که در قرن دوازدهم ساخته شده و در دوره عثمانی بازسازی شده است. همچنین باید به ساخت بسیاری از کاروان‌سراها و بازارها اشاره کرد که به توسعه تجارت کمک کرد.
ادبیات در دوره عثمانی متنوع و چندبعدی بود. شاعران و نویسندگان آثار را به زبان‌های عربی و فارسی خلق کردند که میراث فرهنگی منطقه را غنی‌تر می‌کرد. هنر خطاطی و مینیاتور نیز توسعه یافت و بسیاری از آثار آن زمان در مجموعه‌های موزه‌ها در سرتاسر جهان باقی مانده است.
ساختار اجتماعی عراق در دوره عثمانی پیچیده و متنوع بود. ساکنان محلی شامل گروه‌های مختلف قومی و مذهبی، از جمله عرب‌ها، کردها، ترکمن‌ها و آشوری‌ها بودند. اسلام دین اصلی باقی ماند، اما سایر اعتقادات مانند مسیحیت و یهودیت نیز همزیستی داشتند.
روابط بین گروه‌های قومی و مذهبی مختلف بود. اگرچه در بیشتر موارد گروه‌های محلی در صلح زندگی می‌کردند، گاهی درگیری‌هایی به دلیل دینامیک سیاسی و اجتماعی به وجود می‌آمد. اداره عثمانی تلاش می‌کرد تعادل بین گروه‌های قومی را حفظ کند و حقوق و امتیازاتی به آنها بدهد تا از بروز درگیری‌ها جلوگیری کند.
با وجود ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی، دوره عثمانی در عراق همچنین با چالش‌هایی مواجه بود. درگیری‌های داخلی، مبارزه برای قدرت و تهدیدات خارجی بر ثبات منطقه تأثیر می‌گذاشت.
در طول قرن‌های هفدهم و هجدهم در عراق چندین شورش علیه حاکمیت عثمانی روی داد. این شورش‌ها غالباً به دلیل مشکلات اقتصادی، نارضایتی ساکنان محلی و مبارزه برای قدرت در میان حاکمان محلی ایجاد می‌شد.
امپراتوری عثمانی همچنین با تهدیدات خارجی مانند جنگ‌های ایرانی و مداخله قدرت‌های اروپایی مواجه شد. این امر در منطقه تنش ایجاد کردند و ثبات حاکمیت عثمانی در عراق را تضعیف کرد.
دوره عثمانی در عراق یک دوره مهم بود که اثر عمیقی در تاریخ منطقه گذاشت. ثبات سیاسی، توسعه اقتصادی و شکوفایی فرهنگی عراق را به یکی از مراکز تمدن اسلامی تبدیل کرد. اما چالش‌های داخلی و خارجی که امپراتوری عثمانی با آن مواجه شد، منجر به افول آن و آماده‌سازی زمینه برای تغییرات جدید در آغاز قرن بیستم شد.