سرزمین عراق مدرن که بین دو رود دجله و فرات واقع شده، یکی از مهدهای تمدن‌های باستانی به شمار می‌رود. در این فضا چندین فرهنگ قابل توجه به وجود آمده و شکوفا شده است که سهم بزرگی در توسعه بشریت داشته‌اند. این تمدن‌ها نه تنها دستاوردهای منحصر به فردی در زمینه معماری، هنر و علم ایجاد کردند، بلکه پایه‌های جوامع آینده را نیز گذاشتند.
تمدن سومری
سومری‌ها یکی از نخستین تمدن‌های شناخته شده در جهان هستند. آن‌ها در قسمت جنوبی میان‌رودان زندگی می‌کردند و شهرهای-دولت‌هایی مانند اور، اوروک و لاگاش را ایجاد کردند. فرهنگ سومری حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد توسعه یافت و به خاطر دستاوردهای قابل توجه خود مشهور بود.
دستاورده‌ها و سهم
نوشتار: سومری‌ها خط میخی را توسعه دادند که یکی از نخستین اشکال نوشتار در تاریخ به شمار می‌رود. این امر به آن‌ها اجازه داد اطلاعات را ضبط کنند، حسابداری کنند و آثار ادبی را ثبت نمایند.
ریاضیات و نجوم: سومری‌ها سیستم عددی بر اساس ۶۰ را توسعه دادند که بر تقسیم‌بندی زمان و زوایا در عصر حاضر تأثیر گذاشت.
قانون‌گذاری: یکی از نخستین کدهای قانونی شناخته شده، کد اور-نامو، توسط سومری‌ها توسعه یافت.
تمدن اکدی
پس از سومری‌ها، تمدن اکدی در سرزمین عراق ظهور کرد که توسط سارگون بزرگ در حدود ۲۳۳۴ سال قبل از میلاد بنیان گذاشته شد. اکدی‌ها شهرهای-دولت سومری را متحد کرده و نخستین امپراتوری تاریخ را ایجاد نمودند.
دستاورده‌ها و سهم
امپراتوری: امپراتوری اکدی به عنوان نخستین امپراتوری چندملیتی در تاریخ شناخته می‌شود که ملت‌های مختلف را تحت یک حکومت گرد هم آورده است.
فرهنگ: اکدی‌ها فرهنگ سومری را با ادبیات، دین و هنر آن تطبیق داده و عناصر خود را نیز به آن افزودند.
امور نظامی: اکدی‌ها از فن‌آوری‌های نظامی جدیدی مانند ارابه‌ها استفاده کردند که ارتش آن‌ها را بیشتر متحرک و موثر ساخت.
تمدن بابل
پس از سقوط امپراتوری اکدی، تمدن بابل به یکی از تأثیرگذارترین تمدن‌ها در منطقه تبدیل شد. بابل، پایتخت این تمدن، به مرکز تجارت و فرهنگ تبدیل شد.
دستاورده‌ها و سهم
کد حمورابی: یکی از شناخته‌شده‌ترین کدهای قانونی که توسط پادشاه بابل، حمورابی، در حدود ۱۷۵۴ سال قبل از میلاد ایجاد شد، اساس توسعه‌های حقوقی بعدی بود.
نجوم: بابلی‌ها در نجوم موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورده و جداول نجومی دقیقی ایجاد کرده و کسوف‌ها و خسوف‌ها را پیش‌بینی کردند.
معماری: بابلی‌ها باغ‌های معلّق معروفی را بنا کردند که یکی از هفت عجایب دنیای باستان بود.
تمدن آشوری
آشور که در شمال میان‌رودان به وجود آمد، به یک قدرت نظامی قوی تبدیل شد. آشوری‌ها که به خاطر خشونت خود مشهور بودند، امپراتوری وسیعی را تشکیل دادند که بخش بزرگی از خاورمیانه را در بر می‌گرفت.
دستاورده‌ها و سهم
قدرت نظامی: آشوری‌ها استراتژی‌ها و فن‌آوری‌های نظامی موثری را توسعه دادند که شامل ماشین‌های محاصره و جابجایی سریع نیروها بود.
فرهنگ: آشوری‌ها سهم قابل توجهی در هنر، از جمله مجسمه‌سازی و نقش‌برجسته‌هایی که کاخ‌هایشان را تزئین می‌کرد، ارائه دادند.
کتابخانه‌ها: آشوری‌ها کتابخانه‌های معروفی تأسیس کردند، مانند کتابخانه آشوربانی‌پال که در آن لوحه‌های فراوانی با خط میخی نگهداری می‌شد.
بابلی نو
پس از سقوط آشور، بابل دوباره تحت سلطه نبوکدنصر دوم به مرکز زندگی فرهنگی تبدیل شد. این دوره به نام بابل نو شناخته می‌شود.
دستاورده‌ها و سهم
بازسازی شهر: نبوکدنصر دوم بابل را بازسازی کرد و بناهای عظیم‌الجثه‌ای از جمله زیگورات و دروازه‌های خروجی ساخت.
تحقیقات نجومی: بابلی‌ها تحقیقات خود را در نجوم ادامه داده و یادداشت‌ها و جداول ارزشمندی از خود به جا گذاشتند.
فرهنگ: این دوره زمان شکوفایی فرهنگی بود که در آن ادبیات، هنر و علم توسعه یافتند.
نتیجه‌گیری
تمدن‌های باستانی در سرزمین عراق سهم غیرقابل انکاری در توسعه بشریت داشتند. آن‌ها دستاوردهای منحصر به فردی در زمینه نوشتار، حقوق، علم و هنر ایجاد کردند. هر یک از این تمدن‌ها نشانه‌ای از خود در تاریخ به جای گذاشته‌اند که بنیان‌های فرهنگی و اجتماعی را شکل می‌دهد که امروز نیز بر جامعه ما تأثیر می‌گذارد. میراث این فرهنگ‌های بزرگ همچنان پژوهشگران و تاریخ‌نگاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد و افق‌های جدیدی برای درک تاریخ بشری باز می‌کند.
دانشنامه تاریخی