دانشنامه تاریخی
قبرس، یکی از بزرگ‌ترین جزایر دریای مدیترانه، تاریخچه‌ای طولانی و غنی دارد که به هزاران سال قبل برمی‌گردد. نخستین شواهد فعالیت‌های انسانی در قبرس به دوره نوسنگی مربوط می‌شود، زمانی که مردم شروع به زندگی دائمی کرده و به کشاورزی و دامداری پرداخته‌اند. در این مقاله به بررسی مراحل کلیدی تاریخ باستانی قبرس، از جمله توسعه فرهنگی و اقتصادی آن و همچنین تأثیر تمدن‌های اطراف خواهیم پرداخت.
نخستین سکونتگاه‌ها در قبرس حدود ۱۰،۰۰۰ سال پیش ظاهر شدند. دوره نوسنگی (حدود ۸۰۰۰–۳۰۰۰ سال قبل از میلاد) با انتقال از زندگی کوچ‌نشینی به زندگی دائمی مشخص می‌شود. مردم شروع به ساختن خانه‌های دائمی، کشاورزی، پرورش دام و ساخت سفال کردند. در این زمان، سکونتگاه‌هایی مانند کیتیون و ترراسا در جزیره ظاهر شدند که باستان‌شناسان نشانه‌هایی از زندگی را در آن‌ها یافته‌اند.
یکی از معروف‌ترین سکونتگاه‌های نوسنگی چاتال هیوک است که به عنوان یکی از نخستین شهرها در تاریخ شناخته می‌شود. در اینجا نشانه‌هایی از استفاده از ابزارهای سنگی و همچنین وسایل کار یافت شده است. این یافته‌ها نشان‌دهنده سطح بالای توسعه اجتماعی آن زمان است.
دوره برنز (حدود ۳۰۰۰–۱۰۵۰ سال قبل از میلاد) مرحله‌ای مهم در تاریخ قبرس بود. در این زمان، جوامع پیچیده‌ای بر اساس کشاورزی و تجارت در جزیره توسعه یافتند. قبرس به دلیل تولید مس خود مشهور شد و این موضوع آن را به یک مرکز مهم تجارت در منطقه تبدیل کرد. منابع طبیعی، مانند مس، در سایر نقاط دریای مدیترانه مورد تقاضا بودند که به رونق اقتصادی کمک کرد.
در طول دوره برنز، قبرس ارتباطات تجاری فعالی با دیگر تمدن‌ها، مانند مصر، بین‌النهرین و کریت داشت. این دوره همچنین زمان شکل‌گیری نخستین شهر-دولت‌ها، مانند سولوی، کیتیون و آمادوس بود که به مراکز سیاسی و اقتصادی مهمی تبدیل شدند.
در اوایل هزاره اول قبل از میلاد، قبرس تحت تأثیر فنیقی‌ها قرار گرفت که در جزیره مستعمرات و مراکز تجاری تأسیس کردند. فنیقی‌ها با خود فناوری، فرهنگ و مذهب خود را آوردند که به تبادل فرهنگی کمک کرد. تأثیر آن‌ها به‌ویژه در زمینه‌های دریانوردی و تجارت محسوس بود.
در قرن پنجم قبل از میلاد، قبرس بخشی از امپراتوری پارس شد و پس از فتح توسط اسکندر مقدونی، به قلمرو مقدونی پیوست. پس از مرگ اسکندر، جزیره تحت‌نظر ژنرال‌های او قرار گرفت و این موضوع به اختلاط فرهنگی و توسعه بیشتر انجامید. در این دوره، معابد و ساختمان‌های عمومی در قبرس ساخته شد که معماری و فرهنگ یونانی را منعکس می‌کند.
از سال ۳۲۳ قبل از میلاد، پس از مرگ اسکندر مقدونی، قبرس تحت کنترل دودمان بطلمیوسی قرار گرفت. بطلمیوسی‌ها به شدت به توسعه اقتصاد و فرهنگ جزیره پرداخته و شهرها و معابد جدیدی ساختند و همچنین کشاورزی را توسعه دادند. در این زمان، قبرس به مرکز تجاری مهمی بین مصر و دنیای یونانی تبدیل شد.
در قرن سوم قبل از میلاد، مستعمرات یونانی در قبرس آغاز به ظهور کرد که منجر به گسترش فرهنگ و زبان یونانی شد. همچنین هنرها، از جمله مجسمه‌سازی و نقاشی در جزیره توسعه یافتند. در این زمان، معابد معروفی، مانند معبد آفرودیته ساخته شد که به مراکز مهم مذهبی و فرهنگی تبدیل شدند.
در سال ۳۰ قبل از میلاد، قبرس به بخشی از امپراتوری روم تبدیل شد. این دوره شاهد رونق فرهنگی و اقتصادی چشمگیر بود که جزیره به یک مرکز اداری و تجاری مهم تبدیل شده بود. رومی‌ها تعدادی جاده، تئاتر و ساختمان‌های عمومی ساختند که هنوز هم در قبرس قابل مشاهده است.
قبرس به عنوان مرکز مسیحیت در پی گسترش این دین در جزیره در قرن اول میلادی شناخته شد. یافته‌های باستان‌شناسی از وجود جوامع و کلیساهای مسیحی اولیه حکایت دارد. در قرن چهارم، قبرس رسماً به عنوان یک استان مسیحی شناخته شد که آغاز دورانی جدید در تاریخ آن بود.
زمان‌های باستانی قبرس دوره‌ای متنوع و جذاب را نمایان می‌سازد که پر از رویدادهای فرهنگی و تاریخی است. جزیره با تمدن‌های متعددی ارتباط دارد که هر یک نشانی از خود در تاریخ آن بر جای گذاشته‌اند. از سکونتگاه‌های نوسنگی تا رونق رومی، قبرس بخش مهمی از تاریخ دریای مدیترانه بوده و به غنای تاریخ و میراث فرهنگی خود همچنان توجه محققان و گردشگران را جلب می‌کند.