دانشنامه تاریخی
درگیری قبرس با ترکیه یک مشکل پیچیده و چندبعدی است که ریشه در تاریخ، اختلافات قومی و منافع ژئوپلیتیکی دارد. قبرس، واقع در شرق دریای مدیترانه، در طول قرن‌ها تحت تأثیر تمدن‌ها و امپراتوری‌های مختلف قرار گرفته است. اما شکل مدرن درگیری در قرن 20 آغاز شد و به تقسیم جزیره به دو بخش: قبرسی‌های یونانی و قبرسی‌های ترک منجر شد. این مقاله به بررسی دلایل اصلی درگیری، رویدادهای کلیدی و وضعیت کنونی در قبرس می‌پردازد.
تاریخ درگیری قبرس با ترکیه از دوره استعمار شروع می‌شود. در سال 1878، بریتانیا کنترل قبرس را که بخشی از امپراتوری عثمانی بود به دست گرفت. این امر تنش‌هایی را بین دو گروه قومی اصلی ایجاد کرد: قبرسی‌های یونانی و قبرسی‌های ترک. قبرسی‌های یونانی به دنبال اتحاد با یونان بودند در حالی که قبرسی‌های ترک از اتحاد با ترکیه حمایت می‌کردند.
پس از جنگ جهانی دوم، ملی‌گرایان قبرسی یونانی یک کمپین فعال برای استقلال از بریتانیا و اتحاد با یونان آغاز کردند. در سال 1955 تظاهرات گسترده‌ای آغاز شد که به تشکیل سازمان نظامی EOKA (سازمان ملی مبارزان قبرسی برای آزادی) منجر شد که به مبارزه برای استقلال قبرس پرداخت.
در نتیجه درگیری‌های طولانی‌مدت و مذاکرات، قبرس در سال 1960 استقلال خود را به دست آورد. توافق استقلال حقوق برابر برای قبرسی‌های یونانی و قبرسی‌های ترک را تضمین کرد، اما تنش بین جوامع ادامه داشت. در سال 1963 درگیری‌های خشونت‌آمیز آغاز شد که به نابودی اعتماد میان دو گروه و مداخله نیروهای صلح‌بان سازمان ملل منجر شد.
در سال 1974، پس از کودتای دولتی در یونان و تلاش برای اتحاد قبرس با یونان، ترکیه به جزیره حمله کرد و ادعا کرد که برای محافظت از جمعیت قبرسی ترک مداخله می‌کند. در نتیجه این حمله، بخش بزرگی از شمال قبرس توسط نیروهای ترکیه اشغال شد و این امر به ایجاد جمهوری ترک قبرس شمالی (TRNC) در سال 1983 منجر شد که توسط جامعه بین‌المللی به جز ترکیه به رسمیت شناخته نشد.
در ژوئیه 1974، قبرسی‌های یونانی یک کودتای دولتی سازماندهی کردند که هدف آن اتحاد با یونان بود. در پاسخ به این وضعیت، ترکیه مداخله نظامی انجام داد و حدود 37% از سرزمین قبرس را تصرف کرد. این حمله به جابجایی‌های گسترده جمعیتی و پاکسازی‌های قومی منجر شد. صدها هزار قبرسی یونانی ناچار به ترک خانه‌های خود در شمال شدند در حالی که قبرسی‌های ترک به سرزمین‌های شمالی مهاجرت کردند.
مشکل پناهندگان یکی از موضوعات اصلی در این درگیری شده است. هزاران قبرسی یونانی خانه‌ها و املاک خود را از دست داده‌اند که این امر مشکلات اجتماعی و اقتصادی طولانی‌مدتی را ایجاد کرده است. طرف ترکیه‌ای همچنین خواستار محافظت از حقوق قبرسی‌های ترک است و تأکید می‌کند که مداخله ضروری برای جلوگیری از خشونت بوده است.
در دهه‌های اخیر، این درگیری بدون حل باقی مانده است، با وجود تلاش‌ها برای مذاکرات صلح و تلاش‌های بین‌المللی برای حل مشکل. برنامه‌های صلح مختلف، از جمله طرح آنان در سال 2004، موفق نبودند. در حالی که طرف قبرسی یونانی خواستار بازگرداندن وحدت جزیره است، طرف قبرسی ترک به حفظ خودمختاری تأکید می‌کند.
در سال 2017 مذاکرات جدیدی در کران-مونتانا برگزار شد، اما این مذاکرات نیز به نتیجه مثبتی نرسید. موانع اصلی برای رسیدن به توافق شامل مسائل امنیتی، حقوق مالکیت و وضعیت نیروهای ترکیه در جزیره است. هر دو طرف دیدگاه‌های متفاوتی درباره آینده قبرس دارند که مانع امکان حل مسالمت‌آمیز درگیری می‌شود.
درگیری قبرس با ترکیه همچنین ابعاد بین‌المللی دارد. ترکیه به‌طور فعال از جامعه قبرسی ترک حمایت می‌کند، در حالی که یونان و جامعه بین‌المللی از قبرسی‌های یونانی حمایت می‌کنند. این درگیری بخشی از یک بازی بزرگ‌تر ژئوپلیتیکی در شرق دریای مدیترانه شده است که منافع کشورهای مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به‌ویژه، کشف هیدروکربن‌ها در بخش شرقی دریای مدیترانه به پیچیدگی این وضعیت افزوده و توجه شرکت‌های بین‌المللی و کشورها را جلب کرده است.
سازمان ملل از سال 1964 عملیات صلح‌بانانه‌ای در قبرس از طریق نیروهای خود (UNFICYP) انجام می‌دهد. جامعه جهانی به ادامه دعوت به گفت‌وگو و همکاری بین هر دو طرف، اما بدون پیشرفت قابل‌توجهی ادامه می‌دهد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حل این درگیری تنها در صورتی ممکن است که هر دو طرف به اراده سیاسی و رویکرد سازنده به مذاکرات دست یابند.
درگیری قبرس با ترکیه نه تنها نتیجه تضادهای تاریخی است، بلکه یک مشکل پیچیده ژئوپلیتیکی است که نیاز به توجه و تلاش‌های جامعه بین‌المللی دارد. مهم است که درک کنیم که حل مسالمت‌آمیز این درگیری تنها از طریق گفت‌وگو، توافقات و احترام به حقوق همه ساکنان جزیره ممکن است. قبرس مدرن به ثبات و صلح نیاز دارد تا رفاه و پیشرفت را برای نسل‌های آینده تضمین کند.